راه نشین

درود بر شما بزرگوار

درود بزرگوار
سایه نویسی از غزل حضرت حافظ
یادش را گرامی داشتید
شاد باشید

درود به شما. من میخواهم ذیل نقدی که بر این شعر می‌نویسم مقداری از شعر خواجه حافظ «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند...» را هم تحلیل کنم که هم در محضر حافظ یادبگیریم هم درباره شعر شما صحبت کنیم. اولا شعر شما استقبالیست از غزل حافظ اما فرم آن خیلی شبیه غزل اوست (فرم فقط وزن و قافیه و ردیف نیست؛ تقابل ها و عطف ها و ساختارهای نحوی و... هم در شعر شما به آن شباهت دارد). بنابراین من بیشتر متمایلم این را یک «سرمشق مبتدی» از غزل بشدت تکنیکی حافظ بدانم که البته برای شاعران کم تجربه اشکالی ندارد به شرط آنکه شاعر در آن توقف نکند.
با اینکه گزینه نقد فعال نیست من پر رو تر از آن هستم که نقد نکنم😁
مست ‌و هیهات به رندانه شبی در میخانه زدم
یافتم ساقی و پژمانه به پیمانه زدم
اولا اولین بار است واژه «پژمانه» را میبینم؛ پژم به معنی رنج و عذاب و غم است و پژمان هم به معنی غمگین و رنج دیده و افسرده. اما شکل قیدی آن را ندیده بودم (شاید میخواستید بگویید: پیمانه به پیمانه زدم...که البته خیلی زیباست). ضمنا «هیهات» صفت نیست. مست و هیهات فلان کار را کردم؛ هیهات یک فعل است که در عربی یعنی «دور است» (هیهاتَ هیهات لما توعدون) و در فارسی عمدتا معادل «حاشا» ، «دردا» ، «ای وای که» و این قبیل موارد به کار می‌رود. ضمنا «رندانه» را نمیشود با «به» قبلش آورد. مثلا شما نمی‌گویید: رستم «به مردانه» جنگید! می‌گویید: رستم مردانه جنگید‌. ضمنا وزن مصراع اول بیت اول هم مشکل شدید دارد. حالا میتوان مثلا گفت:
مست و دیوانه شبی بر در میخانه زدم
یافتم ساقی و پیمانه به پیمانه زدم
در بیت دوم، «سماط و ملکوت» بد است! بگویید «ساکن عیش و سماطِ ملکوت». اما «تهی و راه نشین» واقعا جالب است...آن تهی اول بیشتر مدنظر است.
حالا چرا حافظ می‌گوید:
ساکنان حرمِ ستر و عفاف ملکوت
با من راه نشین، بادهٔ مستانه زدند
؟
این بیت حافظ یک تناقض ادبی دارد: «ساکنان حرم ستر و عفاف ملکوت» نه تنها الحق ترکیب زیبایی است اشاره به فرشتگان و ارواح مقدسه دارد. بیان حافظ خیلی «داش مشتی» ست: می‌گوید فرشتگان و ارواح مقدسه و خلاصه «بچه های بالا» با منی که راه نشین بودم و بی خانمان (در مقابل ساکنان ملکوت!) نشستند و «دور همی» یک مقدار آب شنگولی مستانه زدیم به سلامتی شما😂😂😂. خب در اینجا حافظ یک «تصویر قُدسی» (ساکنان حرم) رو در کنار یک «تصویر نکوهیده» (باده زدن و بی خانمانی) آورده و با تضاد این ها شاهکاری خلق کرده.
کمر از بار امانت نفس از نای کشید
قرئه ای با تو ، دلانه و دیوانه زدم
مصراع اول ایده اش خوب است اما خوب بیان نشده. بعد هم قرعه درست است نه قرئه. دلانه هم جالب است اما اینجا خوب ننشسته. ضمنا دلانه و دیوانه چندان با «قرعه زدن» تناسبی ندارد.
اما بیت حافظ
آسمان بار امانت نتوانست کشید
قرعهٔ کار به نام من دیوانه زدند (به تکرار حرف «ن» و «د» دقت کنید و مجاورت م، ن در «نام» و «من» و مجاورت د، ن در «دیوانه» و «زدند» که چقدر از نظر صوتی خوب نشسته).
این بیت ناظر به آیهٔ مشهور امانت است در قرآن و با فصاحت (رسایی و وضوح بیان) و بلاغت و زیبایی تمام بیان شده.
درباره بیت آخرتان هم توصیه دارم به صفحه سبز (نقد) کوتاهی که بر شعر آقای کهنگی نوشتم (متخلص به واسع) مراجعه کنید.
بقیه ابیات را تحلیل نمی‌کنم. صرفا خواستم هم چند نکته از شعر حافظ بگویم هم بگویم که حتما در «جمله بندی» و «وزن شعر» دقت بیشتری داشته باشید تا با تمرین و ممارست ان شا الله بهتر و بهتر شوید.

درود بر جناب مهدیان پور عزیز..
زیبا و دلنشین سرودید..

درود بر شما جناب مهدیان پور گرامی

زنده باشید

درود بیکران
دوست عزیز

با نظرات جناب صادقی موافقم
شاعران نو پا با همین نقد ها اشعار خود را روز به روز زیباتر می کنند