هم خاطره ، هم رویا

می دانید چیست؟
بنده وقتی سراغ نوشتن نقد سبز می روم پیامی دارم که بنظر خودم مهم و مفید است. فایده اش به صورت نفع شخصی و خود نمایی نیست، بلکه اطلاع رسانی برای موضوعی است که نفع و شادمانی همگانی در آن است.
در « خاطره، یا رؤیا » خصوصیت عجیبی نهفته است که می شود گفت روح نواز است. هم برای سراینده و هم برای خواننده.
حیفم آمد این دلنوازی را به اطلاع شما نرسانم.
صرفنظر از صوت بسیار حزین و تأثیر گذار خود شاعر و ترکیب آن با موسیقی که در اصل عمل برجسته سازی را روی خود اثر انجام می دهد، در ساختار و محتوای خود « ترانه » یک اثر جادویی وجود دارد که ترکیب صوت و موسیقی انگشت اشاره اش به آن است.
این اثر مانند فیلم کوتاهی است که کاملا ساخته و پرداخته شده است. یعنی همه پلان ها و صحنه هایش استادانه شکار شده اند. تماشاچی هنوز خودش را از خیال و تأثیر یک سطر نرهانده، بلافاصله با پلان و صحنه گیراتری مواجه می شود که جانشین پلان قبلی نمی شود بلکه روی آن نقش بسته و با آن ترکیب می شود. درست مانند مثالی که خود شاعر می زند از خوردنی ها:
« . . . آب یخ وخاک شیر
هندونه
نون وپنیر
مزه ی توت سیاه
طعم شیرین انجیر
. . . »
در مورد التذاذ یا لذت جویی بصری هم همینطور است: منظره و تصویر پردازی از یک حیاط بزرگ که با برشمردن عناصری از آن تجسم و تخیل صدها شیء دیگر را به عهده مخاطب می گذارد. حتی به او اجازه می دهد که صداهایی را بشنود اعم از صدای نسیم و به هم خوردن برگ ها و شرشر آب و مرغابی از این دست. و یا حتی هوای ملایم و نوازش نسیم را روی پوست سر و صورت خودش احساس کند. مهم تر از همه عطرها و بوهای گوناگون و حتی ناشی از طبیعت روستایی و باغی و دشت و دمن باید کاملا مدهوش کننده و مؤثر بوده باشند.
موضوع به همین جا محدود نمی شود. از تماشای مهتاب و ستارگان و تکمیل این مناظر، لذت جویی بصری را کامل تر می کند و گریزی هم به لطایف روابط انسانی تحت تأثیر همین صحنه پردازی ها می زند.
شاعر با ترسیم شیطنت کودکانه برای لمیدن روی تخت و بیان احساس بی مانند تختِ تخت در اصل ترکیب آن جلوه های بصری و چشایی و حتی به طور غیر مستقیم، لمسی و شنوایی و بویایی را با رفتار انسانی خودش توصیف و مصور می کند. درست مانند زمانی که کارگردانان و فیلمنامه نویسان برای به اوج بردن شخصیت یک کاراکتر مستقیما اورا تعریف و توصیف نمی کنند بلکه از بیان و نگاه و هیجانات یک و یا چند کاراکتر محبوب دیگر و یا جمعیت حاضر، استفاده کرده و قهرمان داستان را به اوج خودش می برند. خیلی دیده ایم از این صحنه ها و یکی از شگردهای پرکاربرد سینمایی است.
دست آخر بیانی توصیفی و البته آرمانی از روابط انسان ها که با هم خوب بودند و از هم نمی رنجیدند، که در اصل این چنین نبود و مشابه همین خشونت ها و جنگ و جدال ها همان زمان هم به شدت جاری و ساری بود. برای آن که به این آرزو و مدعای خودش شاهد بیاورد سراغ طالع می رود و از زبان طالع، که در اصل همین حالت دوگانه حسرت خوشبختی و آرزوی رفاه و صلح و آرامش است ، سخن می گوید.
زیبایی ها در این اثر تمام نشدنی است. زیرا که شاعر فقط گوشه ای مشخص از زندگی خودش را توصیف کرده و تازه بابی در دل خواننده می گشاید که به نوستالژی های خودش بپردازد و آن ها را در خیال خودش بپروراند.
ناگفته نماند که شاعر وقتی سراغ طبیعت حاضر در صحنه می رود در اوج شوریدگی قرار دارد و نا خودآگاه و از روی قریحه و بدون مهارت های حرفه ای مرسوم از زیباترین صناعات شعری و ادبی بهره می جوید:
« . . .
مهتاب نور خودش رو
از نگاه تو میبرد
انگار به نور چشمات
همیشه غبطه میخورد
آسمون از نگاهت
ستاره ها بر می داشت
انگار که تو دامنش
دائم ستاره می کاشت
. . . »
مهتاب نور خودش را از نگاه یک مخاطب ناشناس می برد. در یک استعاره ای که بر مبنای تشابه ترجیحی و برتری دادن به منبع نور نگاه مخاطب ناشناس قرار دارد. صنعت تشخیص و نسبت دادن غبطه و حسادت به ماه یا مهتاب در برابر درخشندگی نگاه او. آسمان هم همینطور. این بار در مورد ستاره ها. ماجرای آسمان بزرگتر و عظیم تر است . نور را نمی دزدد بلکه ستاره ها یش را از نگاه مخاطب ناشناس برمی دارد. که می تواند هر کسی باشد، اعم از پدر، عاشق، دوست و یا حتی فرزند و یا خود شاعر. اما وسعت این نگاه فراتر از مهتاب و آسمان است و این درست است. همه ما وقتی به چنین مناظری نگاه می کنیم احساس می کنیم که همه این زیبایی ها را صاحب شده ایم. افزون تر این که در اینجا می تواند این تشبیه و استعاره به زیبایی و درخشندگی این نگاه ویژه نیز اختصاص بیابد.
انگار که آسمان دائم در دامنش ستاره می کاشت. چرا کاشتن ستاره. چرا دامن. و « انگار » که از آدات تشبیه است. یعنی این که مثل این که در دامنش ستاره می کاشت. تشبیه برداشتن ستاره از نگاه او با کاشتن ستاره در دامن که کار خواننده را دشوارتر و البته شیرین تر می کند. آیا آسمان به کوه و دشت محل زندگی شاعر تشبیه شده است و دامن به دامنه. یا نه . آسمان به موجودی به نام « زن » تشبیه شده است با بیکران احساسات و عواطف خودش و دامن که نشانه و سمبل این موجود سحر آمیز به نام « زن » می باشد.
یاد فاطمه افتادم و اشک از چشمانم سرازیر شد.
حیفم آمد این اثر را نخوانید و به نوای همراهش گوش فرا ندهید. شما هم بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید. با صفا و یک رنگ. به قول شاعر یک رنگِ یک رنگ