اشعار تعلیمی و عرفانی و اخلاقی از شعرای سبک هندی و دیگر شعرا(قسمت سوم)
دکتر رجب توحیدیان استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس
دشمن خــــــود باش، اما دوست شو با دیگران
بــر سر یاران گل و بر شیشه ی خود سنگ باش
(قدسی مشهدی)
دشمـــــــــــن دوست نمـــا را نتوان کرد تمیز
شاخ را مــــــــرغ چـه داند که قفس خواهد شد
(وحید قزوینی)
دعوی فضل و هنـــــر خواری است در ابنای دهر
آبــــــرو می خواهـــــــی اینجا، اندکی نادان برآ
(بیدل دهلوی)
دل ابنــــــــای زمــــــان را خبر از شادی نیست
همچــــــو گل هر که بدیدم، دهنی خندان ساخت
(جویای تبریزی)
دل بـــــــر بساط دنیـــی فانــــــی چه می نهی!
مـــــــردم دریـــــــن ربــاط اقامـــت نکرده اند
(غزّالی مشهدی)
دل چـو بیناست، چـــــه غم دیده اگر نابیناست
خانــــــه ی آینــــه را روشنی از روزن نیست
(صائب تبریزی)
به کــــــار سینه صافان، دیده ی روشن نمی آید
که نــــــور خانــــــه ی آییه از روزن نمی آید
(صائب تبریزی)
دلیـــل عشق حقیقــــــی است عشق های مجاز
به آفتــــــاب رسد شبنــــــــم از نظاره ی گل
(صائب تبریزی)
دنیـــــــا کــــــه در او ثبـــــات کم می بینم
در هــــــر فرحش هــــــزار غـــــم می بینم
چون کهنـــــــــه رباطی است که از هر طرفش
راهــــــــی به بیابــــــان عـــــــدم می بینم
(سلطان یعقوب)
دنیـــــــا قفسی و مـــــــــا در آن یک نفسی
تا چنــــــــد توان زد نفس انـــــــدر قفسی؟
شکرانه ی آنکـــــه زنده ای خوش می باش
کایــــــن عالم بی وفـــــا ، نماند به کسی
(بابا افضل کاشانی)
برخیــــــز و مخـــور غـم جهان گذران
بنشیـــــــن و دمــی به شادمانی گذر، آن
در طبـــــــــع جهـان اگــر وفایی بودی
نوبت بــه تـــــــو خــــود نیامدی از دگران
(خیّام)
چـــــــون حاصل آدمـــی دریــــن شورستان
جــــــــز خـــوردن غصّه نیست تا کندن جان
خــــــرّم دل آنکــه زیـــن جهان زود برفت
و آسوده کسی که خـــــود نیامد بـــه جهان
(خیّام)
آنهــــــا کـــــه کهـن شدند و آنها که نوند
هر کس بـــــه مراد خویش لختـــــی بدوند
این کهنـــــه جهــــان به کس نماند باقی
رفتند و رویــــم دیگــــر آیند و رونــد
(خیّام)
چــــون عمر به سر رسدچه شیرین و چه تلخ
پیمانه چــــو پر شود چه بغـــــداد و چه بلخ
می نـــــوش که بعـــــد از من و تو ماه بسی
از سلخ به غــــــــرّه آید از غرّه به سلخ
(خیّام)
هر ذرّه کـه بــــــر خاک زمینی بوده است
پیش از مـــــــن و تو تاج و نگینی بوده است
گــــــــــرد از رخ نازنیـــــن به آزرم فشان،
کــــــان هم رخ خـــــوب نازنینی بوده است
(خیّام)
خاکــــــــی که به زیـــــر پای هر نادانی است
کفّ صنمیّ و چهــــــره ی جـــــانــانی است
هــــــــر خشت که بـــــر کنگره ایوانی است
انگشت وزیـــــــر یــــــــا سر سلطانی است
(خیّام)
هر سبـــزه که بر کنار جویی رسته است
گویــــــی ز لب فرشته خویــــی رسته است
پـــــــا بر سر سبـــزه تا به خواری ننهـــی!
کـــــــــان سبزه ز خـاک لاله رویی رسته است
(خیّام)
در هـــــــر دشتی که لاله زاری بوده است
از سرخــــــــی خــــون شهریاری بوده است
هــــــر شاخ بنفشه کـــــز زمین می روید
خالی است که بـــــــــر رخ نگاری بوده است
(خیّام)
پیش از مــــــــن و تو لیل و نهاری بوده است
گــــــــردنده فلک نیـــــز به کاری بوده است
هر جــــــا که قـــدم نهـــی تو بر روی زمین
آن مــــــردمک چشم نگـــــــاری بوده است
(خیّام)
این کهنــــــه رباط را کـــــــه عالم نام است
و آرامگــــــــه ابلـــــــق صبح و شام است
بزمـــــــی است که وامانده صد جمشید است
قصری است که تکیـــــــه گاه صد بهرام است
(خیّام)
دنیــــــــا اگر دهنــــــد، نخیزم ز جای خویش
مـــــن بسته ام حنــــــای قناعت به پای خویش
(بیدل دهلوی)
دنیــــــــا بزرگ باشد در دیــــــده ی غلط بین
انـــــــدک به چشم احـــــــول، بسیار می نماید
(غنی کشمیری)
دنیـــــــا بـــــــه هیــچ کس چو وفایی نمی کند
غافـــــل کسی که تکیـــــه بر این مال و جاه کرد
(غزّالی مشهدی)
دنیـــــــا خوابـــــی است کش عدم تعبیر است
صیــــــــد اجل است گــــــر جوان و پیر است
هــــــم روی زمیـــــــن پرست و هم زیر زمین
کاین صفحـــــــه ی خاک هر دو رو تصویر است
(واله داغستانی)
دنیــــا و آخـــرت بـــــــه ره او دو نقش پاست
دلبستگــــی به نقش قـــــــدم، دلپذیــــر نیست
(کلیم کاشانی)
چــــــون دو گیتـــــی دو نعـــــــل پای تو شد
بـــــــــــر سر کــــــوی، هـــــر دو را بگـذار
(سنایی غزنوی)
دولتــــــی خوبتــــــر از خاطر خود رفتن نیست
سایــــــه ی بال همـــــا، بر سر بی هوشان است
(صیدی تهرانی(طهرانی)
دیده بستـــن ز جهــــــان، فیض و گشایش دارد
چـــــون گـــــــدا کور شود، برگ و نوا می بیند
(کلیم کاشانی)
دیدیــــــم هـــــر کــــه دم ز وفا زد به دوستی
چــــــون در مقــــــــام تجربه آمد، وفا نداشت
(ادیب طوسی)
دیــــوان سرنوشتم چـون نسخــــــه های اصلی
هر چنــــــد بــــــد نوشته است، اما غلط ندارد
(اشرف مازندرانی)
ذرات جهـــــان، چشمـــــه ی انوار تجلّی است
هــــــر سنگ کــــــه آید به نظر، طــــور ببینید
(بیدل دهلوی)
ذلیــــــل کس نشود، هــر کــــــــه را عزیز کنی
عـــــزیــــز کس نشـود، هـــر که شد ذلیل از تو
(آفرین لاهوری)
ذوق صحبـــــــت را غنیمت دان، وگرنه چون مژه
تا گشایــــــی دیده را ، از هم جــــــدا افتاده ایم
(قدسی مشهدی)
راحت ناکامــــی افــــــزون است از تحصیل کام
از شکست ایمــــــن مدان شاخی که شد پر بار تر
(زاهد تبریزی فرزند محسن تأثیر تبریزی)
راحتــــــی نیست کـــــــه از رنج کسی گل نکند
خواب مخمــــــل، ز نخوابیدن مخمــل باف است
(محسن تأثیر تبریزی)
زیر دستـــــان راحت از رنـــــــج زبردستان کنند
خواب مخمــــــل کرد و مخمل باف بیداری کشید
(محسن تأثیر تبریزی)
راست باطـــــــن بـــــاش، در ظاهر مباش آراسته
کج نگـــــــردد معنی مصحف، اگر بی مسطر است
(کلیم کاشانی)
راست کیشـــــان جهـان، آسان به مطلب می رسند
یک قــــــدم تــــا منـــــزل مقصود باشد تیر را
(محسن تأثیر تبریزی)
ربـــــط عشّاق آن چنــــــان باید که از یکتا دلی
قبـــــر مجنون گــــــر شکافی، کوهکن پیدا شود
(محسن تأثیر تبریزی)
رحـــــــم در عالــــم اگر هست، احل دارد و بس
کایــــــن همـــــه طایــــر روح از قفس آزاد کند
(کلیم کاشانی)
رفتــــــه اند از یــــاد چــــــرخ پیر ارباب هنر
می شود در انتهـــــای عمــــر، نسیـــــان بیشتر
(اثر شیرازی)
رنـــــج خفّــت مکش از خلــــــق به اظهار کمال
نــــــزد این طایفه بـــــــی عیب نبودن هنر است
(بیدل دهلوی)
روز پیــــــری پادشاهــی هــــــم نمی آید به کار
زندگـــــــی در خاک بازی های طفلان است و بس
(وحید قزوینی)
روزگـــــــار آخـــــــر ستمگر را ستمکش می کند
شیشه مـــــی سازد مکافـــــــات شکستن سنگ را
(واعظ قزوینی)
روشنــــــدلان خوش آمـــد شاهـــــان نگفته اند
آیینــــــه عیب پوش سکنـــــدر نمــــــــی شود
(کلیم کاشانی)
هــــــــر کس مثــــــــال آینه صاف است طینتش
هرگـــــــز به روی خلــــــق، خوش آمد نمی کند
(جویای تبریزی)
روشنـــــــدلان ز تیــــــــرگی بخــــت فارغند
شب از بــــرای شمـــــــع فروزنــــده تار نیست
(صیدی طهرانی)
ز بار منّــــــت احســـان اگــــــر آگه شوی دانی
که هـــــــر کس دست بخشش بسته تر دارد کرم دارد
(کلیم کاشانی)
ز چـــــاک دانـــــه ی خرمـــــا، شد اینقدر معلوم
که از وفــــــا، دل سخت شکــــــر لبان خالی است
(بیدل دهلوی)
ز خــــــاک بـــــازی اطفــــــال می توان دریافت
که عیش روی زمیــــــن در جهـــــان بیخبری است
(صائب تبریزی)
ز خــــــود هـر چند بگریزم، همان در بند خود باشم
رم آهـــــــوی تصویـــــرم ، شتاب ساکنـــی دارم
(واعظ قزوینی)
ز رمـــز عشق گفتــــــم نکته ای عالم به جوش آمد
به تحریک نسیمــــی صد بیـــــــابان لاله می رقصد
(ناظم هروی)
ز صاحبخانه مهمـــــــان را به خود مشغول می سازد
تمــــــاشا کـــــرده ام بسیــــار این سقف منقّش را
(میر شمس الدین عباسی دهلوی)
زفــــرق و امتیــاز کعبــــــه و دیرم چه می پرسی؟
اسیـــــر عشق بودم هر چــــــه پیش آمد، پرستیدم
(بیدل دهلوی)
ز مــــــرد بوریــــــا تا مرد مسند فرق بسیار است
تفــــــاوت هاست از شیــــــر نیستان شیر قالی را
( محمد حسن بن نور محمد«محسن»)
زیـــــــاران کینــــــه هرگز در دل یاران نمی ماند
به روی آب، نقش قطــــــره ی بـــــاران نمی ماند
(وحید قزوینی)
زاهــــــد! از عرشه ی منبر چه زنی این همه لاف؟
آنکـــــــه پیش از تو قدم زد به سرش، نجّار است
(ضیائی فارسی)
زشت را آیینـــــه ی تاریک باشد پــــــرده پوش
می نمـــــاید روی دل گــــــردون به نادان بیشتر
(صائب تبریزی)
زمانه کــــج منشــــــان را به بــــــر کشد بیدل!
کسی که راست بــــــــود، خار چشم افلاک است
(بیدل دهلوی)
زنــــــده در عالم تصویــــــر، همین نقّاش است
همـــــه را خواب عــــــدم برده و بیدار یکیست
(درکی قمی)
زنگ ساعــــــت شیونی گر می کند، حیرت مکن
از بـــــرای فوت وقت خویشتـــن در ماتم است
(محسن تأثیر تبریزی)
سبحه بـر کــــــف توبه بر لب دل پر از ذوق گناه
معصیت را خنــــــده می آیــــــد ز استغفـار ما
(قدسی مشهدی)
سپهــــــر مــــــردم دون را کنـــــــد خریداری
بخیــــــل، سوی متـــــــاعی رود که ارزان است
(ناظم هروی)
سخــــــن به خـــــــاک مینداز و در تأمل کوش
به رشتــــــه ای که گهـــر می کشی، دو سر دارد
(بیدل دهلوی)
سر به هــــم آورده دیــــــدم برگ های غنچه را
اجتمـــــاع دوستـــــان یکــــــــدم آمد به یاد
(صائب تبریزی)
سراغ عیش از ایـــــن محفل مجو کز جوش دلتنگی
صدای گریــــه پیچیـــــده است بر خندیـــدن مینا
(بیدل دهلوی)
سربلنـــــدی هــــــر کجـــــا کمتر، سلامت بیشتر
بــــاد نتوانــــد ستم بر سبــــــزه ی نو خیـــز کرد
(کلیم کاشانی)
سفـــــر برون بـــــرد از طبـــــــــع مرد خامی ها
کبـــــاب پختـــــه نگـــــردد مگـــــر به گردیدن
(واعظ قزوینی)
می بـــــــرد ره به کمـــــال آدم خاکـــــی ز سفر
مــــــــی شود کاسه ی گِـــــل، ساخته از گردیدن
(غنی کشمیری)
سفله گـــــــر ممتـــاز باشد، صدر را شایسته نیست
جای قفــــل ار کار استــــــاد است، بیرون در است
زندگانــــــی راحتش در ابتـــــدا و انتهــــــاست
یا لحــــــد جــــــای فراغت، یا کنــار مادر است
(کلیم کاشانی)
سنگ هـــــــم بـــــی انتقامی نیست در میزان عدل
بت شکستـــــی ، مستعــــــدّ آتش نمــــرود باش
(بیدل دهلوی)
سیــــــم و زر از خـــــاکساری افسر شاهان شوند
تاج سر خواهــــــی که باشی، خاک پـــا باید شدن
(واعظ قزوینی)
شاعـــــــری نیست که معنی بَر و مأخذ خوان نیست
همــــــه دزدنـــــد و لیکـــــن عسس یکــدگرند
(نجیب کاشانی)
شهیــــد عشـــــــق دلسوزی ز یار خود نمی خواهد
که شمع کُشتــــــــه، شمعی بر مزار خود نمی خواهد
(تنهای قمی)
شیشـــــه ی ساعت بـــــود آیینـــــه ی دنیا و دین
گـــــر یکــــــی آبـــــاد گردد، دیگری ویران شود
(نصرت سیالکوتی)
صاحـــــب آوازه در اقلیـــــم گمنــــامی منـــــم
نــــــام خـــــــود را از زبـــان هیچ کس نشنیده ام
(کلیم کاشانی)
صاحب تسلیــــــم را هـــــــر کس تواضع می کند
گـــــر کنــی یک سجــــده، پیدا می شود محراب ها
(بیدل دهلوی)
صاحـــــــب چتر است طاووس از دم رنگین خویش
هر کــــــه باغـــــی دارد از خود، پادشاهی می کند
(محسن تأثیر تبریزی)
صافــــــدل را آبرویـــی هست در هر جا که هست
منــــــزل گوهــــــــر به دریا گر نباشد، گو مباش
( محسن تأثیر تبریزی)
صد هنــــــر چـــون خامه ی مو دارم و نقّاش دهر
انتقــــــام از هــــر سرِ مویـــی به رنگی می کشد
(نجیب کاشانی)
صدق کیشان را فلک در خـــاک بنشانــــــد چو تیر
سرو ایــــــــن گلشن، به جرم راستی پا در گِل است
(بیدل دهلوی)
صفــــــای دل نتــــــــوان خواست از محبت دنیا
که در شمــــردن زر، دست زر شمـــــار سیاه است
(بیدل دهلوی)
صورت نبست در دل مــــــــا کینـــــــه ی کسی
آینــــــه هر چــــه دیـــــد، فرامــــوش می کند
(سلیم تهرانی)
صید دو جهــان از عـــــــدل در پنجه ی اقبال است
پــــــرواز نمــــــی خواهـــــــد شاهین ترازو ها
(بیدل دهلوی)
طــــاووس را بدیـــــــدم می کَنــــــد پرّ خویش
گفتـــــــم مکـــــن که پرّ تو با زیب و با فـر است
بگـــــریست زار زار و مـــــــــرا گفت ای حکیم!
آگــــــه نـــــه ای که دشمن جان من این پر است
ای خواجــه! پـــــرّ و بال تو می دان که زرّ توست
زیرا کــــه شخص پاک تــــــو طاووس دیگر است
گـــــر زر نبــــــاشدت چه ستانــــد کسی ز تو؟
معلـــــوم شد که دشمــــــن جان تو این زر است
(الاجلّ سعد الدّین شرف الحکما کافی البخاری)
طبــــع ایّـــــــام چــــــو شمشیر کجی می طلبد
سخـــــن راست به هــــر کس که بگویی، تیر است
(میرزا جعفر)
طفـــــل بـــــودم دزدکی پیـــــر و علیم ساختند
آنچـــــه گـــــردون می کند با مـــا، نهانی می کند
(شهریار)
عاشق از مـــــردن نیاسایــــــد بگـــو با اهل مصر
در لحـــــد روی زلیخـــــا ، جانب کنعـــــان کنند
(قدسی مشهدی)
عاشق مست به یک ملّــــت و مــــذهــــــب نبود
بلـــــی دیوانــــه به هــــر کوچــــه دویـدن گیرد
(شوخی خجندی)
عالم اسبـــاب هستی، چـــــــون عدم چیزی نداشت
هر که را دیدیــــم، درویش آمـــــد و درویش رفت
(بیدل دهلوی)
عشرتـــــــی گر هست دلها را بـه هم جوشیدن است
کـــــم شود یک دانــــــه ی انگـــور را تنها شراب
(بیدل دهلوی)
عشق یوسف را در این سودا به دینـــــاری فروخت
بندگـــــی بایــــــد، پیمبــــر زادگی منظور نیست
(نظیری نیشابوری)
عصــــــا از راستـــی هر دم به گوش پیر می گوید:
دگــــــر در خواب خواهــــــی دید، ایّام جوانی را
(واعظ قزوینی)
عصـــــا در گوش پیران، دمـــبدم این نکته می گوید:
به شمعـــــی راست نتـــــوان ساختن، دیوار مایل را
(طائی شمیرانی)
عقل می خنــــدد بــــــر آن کس کاو غم دنیا خورد
دیده می گریــــد بر آن رویی که زرد از بی زری است
(اهلی شیرازی)
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
| 
سید هادی محمدی
علی نظری سرمازه
مهرداد مانا
محمد شریف صادقی
وحید سلیمی بنی
محمد رضا خوشرو (مریخ) 
جمیله عجم(بانوی واژه ها) 
مرتضی میرزادوست 
