اشعار تعلیمی و عرفانی و اخلاقی از شعرای سبک هندی و دیگر شعر(قسمت دوم)
دکتر رجب توحیدیان استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس
پــرده ی غفلـــــت بـر افکن تا دلت روشن شود
روزن این خانـــه ی تـــاریک، چشم عبرت است
(واعظ قزوینی)
پشت پایی بر دویــــی زن عاشق و عارف یکیست
عاشقـــــــان، حق را به چشم اهل عرفان دیده اند
(قدسی مشهدی)
پشیمان مـــی شود زود از عطای خویشتن گردون
چو خور گر قرص نانی صبح بخشد، شام می گیرد
(اثر شیرازی)
پیـــــرو افتـــــادگی آخـــر به جایی می رسد
قطــــــره ای بودم تنــــــزل کردم و دریا شدم
(محسن تأثیر تبریزی)
پیش پاکــــــان همـــــه اقبال جهان ادبار است
نخــــل در آینــــــه ی آب روان ، وارون است
(واعظ قزوینی)
پیش روشنــدل بــــزرگ و کوچک دنیا یکیست
در حریــــــم آینه، شاه و گــــدا را جا یکیست
(محسن تأثیر تبریزی)
پیشــــرو باشد مکافـــــات عمــــل اعمال را
دزد شب، اوّل نفس دزدد پس آنگـــــــه مال را
(محسن تأثیر تبریزی)
تا توانـــــی ناتوانـــان را بــــه چشم کم مبین
یاری یک رشتــــــــه، جمعیت دهد گلدسته را
(کلیم کاشانی)
تا ز خــــود بیرون نیایی، خویش را نتوان شناخت
عیب تیـــــر کج، در آغوش کمـــان معلوم نیست
(صائب تبریزی)
تا شوی مقبــــل، ز اقبــــال جهان خوشدل مباش
ای بسا ادبــــــارها ، دارد ز پــــــــــی اقبال ها
(امیری فیروز کوهی)
تا کـــــــی چــــو گردباد توان بود هرزه گرد؟
خــــــود را چو نقش پـــای، به یک آستانه بند
(غنی کشمیری)
تا متاعت خـــــود فروشی هاست در بازار جهل
گرچه گــــردی مشتری، جز خود نداری مشتری
(محسن تأثیر تبریزی)
تلخی از دریای بـــــی گوهر کشیدن مشکل است
گر امیـــد وصل باشد، محنت هجران خوش است
(صائب تبریزی)
تمییـــــز صـــــاف از دُرد، دوران نمـــی تواند
هر آستـــــان نشینــی، در صدر جـــــــا گرفته
(کلیم کاشانی)
تنگ بر بــــــی هنــــران، دور فلک کی گیرد؟
از قفس زود شود بلبــــل خـــــاموش خلاص
(دانش مشهدی)
تنگ گیری هـــای دوران خاص اهل دانش است
محنت و رنج قفس، مخصوص مــــرغ با نواست
(محسن تأثیر تبریزی)
تو به چشم خویشتن بس خــوب رویی لیک باش
تا بـــــــود در پیش رویت دست مــرگ آیینه دار
گـر به دیبــــا های رنگین آدمـــــی گردد کسی
پـس در اطلس چیست گرگ و در عتابی سوسمار؟
(جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی)
تو پنــــداری عبث بر سینه عاشق سنگ می کوبد
درِ دل مـــی زنـــد، تا نام صاحب خانه را پرسد
(وحید قزوینی)
تهی از خویش راه جستجــــو طی کن که ماه نو
ز خود، خــــــود را برای مهر انور می کند خالی
(جویای تبریزی)
تیـره مــــی باشد لبــــــــاس کعبه با آن منزلت
پاک گوهـــــر را گریـــــزی نیست از روز سیاه
(زاهد تبریزی)
جـــــان ما در دل مـــــا در پی جان می گردیم
یـــــار در خانه و مــــــا گرد جهان می گردیم
(مسیح کاشانی)
جاهـــــلان را فخر می باید ز جهل خود که دهر
انتقــــــام جـــــرم نـــــادان را ز دانا می کشد
(کلیم کاشانی)
جــــــزو جزو این چمن، آیینـه دار وحدت است
سایـــــه از صد رنگ گل، یکـــرنگ افتد بر زمین
(محسن تأثیر تبریزی)
جستجـــــو از شهــر دل کن کعبـه ی مشهور را
می تــــوان نزدیک بــــــر خـود کرد راه دور را
(محسن تأثیر تبریزی)
جستجــوی حــــــق به پای کفر و ایمان می کنم
یک قـــــدم در سایه دارم یک قـــــدم در آفتاب
(محسن تأثیر تبریزی)
چشم عیب از مردمـــــان بردار و عیب خود نگر
هر کــــــه عیــب خویش بیند، از همه بینا تر است
(عماد الدین نسیمی)
چشم وحـــــدت بین به دست آری اگر چون افتاب
در دل هــــــر ذرّه ای نـــــور الهـــــــی بنگری
(صائب تبریزی)
چشم یــــــاری روز بــــد، زین ادمی رویان مدار
سایـــــه در تاریکــــی شب، با کسی همراه نیست
(وحید قزوینی)
چنــــــد می خواهـــــی از این دنیای فانی اعتبار؟
خــــــود ندارد اعتبــــــاری، اعتبارت چون دهد؟
(محسن تأثیر تبریزی)
چــــــو شانه هــــر که دو روی است و صد زبان
بر فـــــرق خویش، جــــــای دهندش به سروری
(ابن یمین فریومدی)
چــــــو مــــه آنکس که سازد از توکّل با لب نانی
به هـــــــــر کشور که افتد، سفره ی افتاده ای دارد
(محسن تأثیر تبریزی)
چـــــون تیشه مبــــــاش و جمله بر خود متراش
چــــــون رنـــــــده ز کار خویش بی بهره مباش
تعلیــــــم ز ارّه گیــــــر در امــــــر معــــاش
نیمـــــی سوی خـــــود می کش و نیمی می پاش
(ابو سعید ابوالخیر)
چـــــون شــاخ فـــــروتن نخورم طعنه ی دشمن
پُــــــر باریــــم از سنگ رهـــــاند ثمـــــرم را
(محسن تأثیر تبریزی)
چـــــــون شمـــــع تــا تمام نسوزی نمی دهند
خـــــطّ امــــــان تو را ز شبستـــــــان روزگار
در نوشخنـــــــد بــــــــرق خطرهاست زینهار
بــــــازی مخـــــــور ز چهره ی خندان روزگار
(صائب تبریزی)
چــون عصــــا هر کس که باشد بهره مند از راستی
زیــــــر دست خلــــــق شد، محکـوم نا بینا فتاد
(کلیم کاشانی)
چــــــه امکان است بیدل! منعم از غفلت برون آید؟
هجـــــوم خواب خرگوش است یکسر شیر قالی را
(بیدل دهلوی)
چیـست دنیــا؟ تخته ی نـــــرد و حریفان مهره ها
با همنـــــد و در کمیـــــن خانــــه ی یکدیگرند
(حاجی محمد گیلانی)
حاجـــــت مبــــــر بــــــه نزد بزرگان روزگار
بحـــــری و همچــو مـــوج به غورت نمی رسند
(محسن تأثیر تبریزی)
حاصل قطـــــع امــــــل، از بند دنیا رستن است
رشته چـون کوتـــــاه شد، فارغ ز قید سوزن است
(نوّاب الله داد خان«صوفی»)
حسن را در هــــــر لباسی جلوه پوشیده ای است
دیـــــــده ی یعقوب پندارد که پیراهن یکی است
(صائب تبریزی)
حــــق را به خلق، هر که شناسد نه عارف است
حـــــق را به حـق شناس ، که عارف چنین بود
(شاه نعمت الله ولی)
حیــــرت هر کس در این عالم به قدر بینش است
هر که بینــــــاتر در این هنگامـــــه حیران بیشتر
(صائب تبریزی)
حیـــــرتی دارم که گردون چون به دانایان بد است
او کـــــه نتواند میـــــان نیک و بـــــد تمییز کرد
(کلیم کاشانی)
خاطـــــر از مال جهــــان خرّم نمی گردد مکوش
کیمیایـــــی دان فراغت را که اصلش بی زری است
(صیدی تهرانی)
خـــــــاکســـاران از بـــلای آسمــــانی ایمنند
اضطرابــــــی نیست از بـــــاد حوادث ریشه را
(محسن تأثیر تبریزی)
خـــــاکساری ســـــرفرازی بر دهد کاندر زمین
ریشه ی نخلــــــــی که افزون است دارد برتری
(محسن تأثیر تبریزی)
خــــــــام اند سر بـــــه سر همه ابنای روزگار
کس میـــــــــــوه ی رسیده از این بوستان ندید
(کلیم کاشانی)
خــــــام طبعـــــان از فشار رنج دهر آسوده اند
پختگـــــــــــی انگور را زندانی خم کرده است
(بیدل دهلوی)
خــــــدای خود نشناسد کسی که خود نشناخت
ز خـــــــود چو بی خبر است او خدا کجا یابد؟
(شاه نعمت الله ولی)
خــــــرّمی بی غم نمی باشد در این باغ خراب
خنــــــده ی گل دارد از پی اشک ریزان گلاب
(واعظ قزوینی)
راحت بی رنـــــــج در ماتم سرای خاک نیست
خنـــــده ی گل گریه های تلخ دارد چون گلاب
(صائب تبریزی)
خضـــــر اگـر باشی، به نخل زندگانی دل مبند
عاقبت آب بقــــــا، باد فنـــــــا خواهد شدن
(واعظ قزوینی)
خنــده مــــــی بینی ولی از گریه ی دل غافلی
خانــــــه ی ما اندرون ابر است و بیرون آفتاب
(فصیحی هروی)
خــــــواه دلت چاک زن، خواه به سر خاک ریز
دهــــــــر ز وضع غرور، بهر تو گردنده نیست
(بیدل دهلوی)
خواهـــی که دوستـــــدار تو گردد جوان و پیر
چون نخـــــــــل پر ثمر به تواضع خمیده باش
(صائب تبریزی)
خواهــــــی که عیب های تو روش شود تو را؟
یکــــــــدم منافقانه نشین در کمیـــن خویش
(عرفی شیرازی)
خــــــود را به هرکه سنجی، چیزی ز خویش کم کن
خواهــــــی گر از تو افــــــزون، کس در هنر نباشد
(کلیم کاشانی)
تا تـــــوانی، خویشتـــــــن را کمتر از هر کم شمار
گر بــــــود در خاطــــــــرت اندیشه ی بهتر شدن
(جویای تبریزی)
خـــــــــود را چنانچـه هستی، بنما به عیب جویان
چـــون پــــرده ای نـــــداری، کس پرده در نباشد
(کلیم کاشانی)
خود نمایــــــی شیوه ی من نیست، چون دیوار باغ
گل به دامـــــــن دارم اما خــــــار بر سر می زنم
(کلیم کاشانی)
خوش گلشنـی است حیـــــف که گلچین روز گار
فــــــرصت نمی دهـــــــــد که تماشا کند کسی
(قصّاب کاشانی)
خوشا عهـــدی که مردم آدم بـــــی سایه را دیدند
غریب است این زمـــــان گر سایه ی آدم شود پیدا
(غنی کشمیری)
دانا نبـــــــود از هنــــــــر خویش بــــــرومند
از میــــــوه ی خود، بهره محــــال است شجر را
(بیدل دهلوی)
دانی عـــرق نقطــــــه به روی سخن از چیست؟
بسیــــــــار به دنبال سخـــــن فهم دویده است
(کلیم کاشانی)
در ایــــــن بازار بشکـــــــن قـــــــدر خود را
کـــــــــه گیتـــــــی جنس ارزان مــــی پسندد
(تنهای قمی)
در ایـــــن چمــــــــن، سر تسلیــــم آفتیم همه
گلـــــــی که برق خـــــزانش نزد، به چیدن رفت
(بیدل دهلوی)
در برومنـــــــدی مکـــــن با خاکساران سرکشی
کز هجـــــــوم میوه گردد شاخ مایـــــل بر زمین
(صائب تبریزی)
فـــــــروتــــن بــــــود هوشمنــــــــد گزین
نهــــــــد شاخ پــــــر میوه سر بــــــــر زمین
(سعدی شیرازی)
در جوانــــی توبـــــه کن، تا از ندامت برخوری
نیست تا دنـــدان، لب خود را گزیدن مشکل است
(صائب تبریزی)
در جهــــــان کــــــج نهاد، از راستی نبود نشان
غیر حـــــــرف راست گاهی آن هم از دیوانه ای
(واعظ قزوینی)
در جهـــان نتـــــوان نشان از سیر چشمی یافتن
چشمـــه ی خورشید هم، محتاج آب شبنم است
(غنی کشمیری)
در جهانـــی که تهــــی دست برون باید رفت
ساده لوح آنکــــــــه غم رفتــن اسباب خورد
( صائب تبریزی)
در حصول گنــــج دنیــــا از بلا ایمن مباش
نقش روی درهمش، جز پیچ و تاب مار نیست
(بیدل دهلوی)
در حیرتم که دشمنـــــی کفر دین چراست؟
از یک چـــــراغ کعبه و بتخانه روشن است
( ظفر خان احسن)
در روزگــار دیـــــدم از راستی نشان نیست
صبحـــــــی که صادق آمد، در شیر آب دارد
(کلیم کاشانی)
در ره عشق جهــــــان سوز، چه شاه و چه گدا
حکـــــــم سیلاب، بـــــــه ویرانه و آباد رود
(کلیم کاشانی)
در عالــــــم ایجـــــاد، بزرگی به نسب نیست
عیسی بـــــــه فلک سود، سر بـــــی پدری را
(میرزا تقی)
در غبـــار تـــــن نیابد کس نشان از جان پاک
آب تــــــا بیرون نیــــاید، از میان بردار خاک
(غنی کشمیری)
در قفس بالا و پایینـــــی نمی باشـــــد کلیم!
آستـــــــــــان و مسند دنیا برِ دانا یکی است
(کلیم کاشانی)
در قیـــــد جسم، ساز سلامت چه ممکن است؟
این خــــــاک سخت، تشنه ی آب بقای ماست
(بیدل دهلوی)
در کعبــــــــه اگــــــر دل به سوی یار نباشد
احـــــــرام، کـــــــــــم از بستن زنّار نباشد
(نادم گیلانی)
در مذهـــــب مــا محّب و محبوب یکی است
رغبــــــت چه بود راغب و مرغوب یکی است
گوینـــــــد مـــــــــرا کـــــــــــه عیــن او را بطلب
چه جـــــای طلب، طالب و مطلوب یکی است
(شاه نعمت الله ولی)
در مکتب مــــــا، جـــــز سبق عشق نخوانند
طفلـــــــی که الف گفت، مرادش لب یار است
(ملا محمد اسمعیل ذبیحی)
در نظـر هــــــآا اعتبار کس، به قدر نفع اوست
عــــــزّت هر نخل در بستان، به مقدار بر است
(کلیم کاشانی)
در وطـــن هــــــر که کند میل ترقّی بیجاست
قطـــــــره در ابـــر، محـال است که گوهر گردد
( راقم مشهدی)
دست اهل ظاهـــــر از ارباب معنی کوته است
صــــورت احــــــــوال را نقّــــــاش نتواند کشید
(محسن تأثیر تبریزی)
دست مشّاطـــه بــــــــه رخسار عروسان نکند
آنچــــــــــه با چهــره ی کس سیلی استاد کند
(کلیم کاشانی)
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
| 
سید هادی محمدی
علی نظری سرمازه
مهرداد مانا
محمد شریف صادقی
وحید سلیمی بنی
جمیله عجم(بانوی واژه ها) 
درود برشما استاد عزیز جناب دکتر محمدی 
مرتضی میرزادوست 
شاهین زراعتی رضایی (آرمان) 
