پست های وبلاگ

مردم آفریقای جنوبی در این روزها با اشتیاق فراوان به سینماها می روند تا فیلم تازه ای که در مورد نلسون ماندلا، رئیس جمهور سابق این کشور ساخته شده است را تماشا کنند. این فیلم با عنوان "ماندلا، راه طولانی تا آزادی" با شرکت "ادریس البا" بازیگر بریتانیایی بر اساس زندگینامه ای با همین عنوان از رهبر جنبش ضد نژاد پرستی آفریقای جنوبی تهیه شده و به نظر می رسد که به واقعیات نزدیک و توجه فراوانی جلب کرده است.

من این فیلم ۱۴۶ دقیقه ای را در سینمایی در یکی از شلوغ ترین مراکز تجاری شهر ژوهانسبورگ تماشا کردم و می توانم بگویم که در مورد این فیلم از مردم تقریبا هیچ انتقادی نشنیدم.

تقریبا تمام افرادی که من با آنها صحبت کردم نظر مثبتی داشتند و به خصوص از بازیگری هنرپیشه اصلی فیلم که اهل آفریقای جنوبی نیست تمجید کردند. خیلی ها می گفتند که لهجه او هر چند دقیقا مثل لهجه نلسون ماندلا و مردم قبیله او نیست ولی به اندازه کافی به واقعیت نزدیک است.

دهه ها حکومت یک رژیم نژادپرست در این کشور این است که حتی پس از دو دهه انتقال به دمکراسی و برابری نژادی، ذهنیت مردم آفریقای جنوبی هنوز هم براساس مرزها و هویت‌های نژادی و گاه قبیله ای تعیین می‌شود. بنابراین من هم در این گزارش ناگزیر هستم که دیدگاه‌های سفیدپوستان و اکثریت سیاه پوست این کشور را جداگانه نقل و بررسی کنم.

در سال ۱۹۹۴ و برقراری حکومت جدید در آفریقای جنوبی کسی فکر نمی کرد که پس از حدود بیست سال هنوز هم ناگزیر باشیم که در مورد رنگ پوست مردم حرف بزنیم، به خصوص موقعی که بحث در مورد یک فیلم سینمایی است. ولی واقعیت امروز آفریقای جنوبی با آرزوهای آن زمان متفاوت است.

یک مثال حرف های کارابو، یک دختر نوجوان سیزده ساله و از نسلی است که پس از پایان نژاد پرستی و در دوران ریاست جمهوری نلسون ماندلا متولد شده اند. او که ظاهری کاملا مد روز داشت به من گفت به این خاطر از این فیلم خوشش آمده چون فداکاری‌های نلسون ماندلا را به خوبی برای تماشاگران بازگویی می کند.

او افزود: "او برای مردم آفریقای جنوبی زحمت و مشکلات زیادی را تحمل کرده و وظیفه ما جوانها این است کاری بکنیم که او به ما افتخار کند."

دوست او به نام گوموستو نیز گفت که به عنوان یک جوان سیاه پوست واقعا افتخار می کند که می تواند در یک محیط صلح آمیز که سفیدها و سیاه ها در کنار هم به آرامی زندگی می کنند، فیلمی را در مورد نلسون ماندلا تماشا کند.

او افزود: "به نظر من بهترین قسمت فیلم بخش پایانی آن بود که ماندلا و همه زندانی های دیگر آزاد شدند. آزادی از هراس و آزادی از گذشته. این فیلم خیلی احساس برانگیز است و می تواند آدم را به گریه بیاندازد."

بعد با دو جوان سفید پوست که از سالن سینما خارج شدند صحبت کردم. مرد جوان به من گفت که فیلم خیلی تاثیر گذار و پر احساس است و برای او هم یادآور مبارزات برای آزادی و برابری نژادی است و هم یادآور این نکته که هنوز برای برطرف کردن بی عدالتی و عدم تعادلی که در گذشته وجود داشته راه بسیار طولانی در پیش است.

خود من پس از تماشای فیلم فکر می کردم که گنجاندن زندگی پر ماجرا و غنی فردی مثل نلسون ماندلا و از جمله ۲۷ سالی که در زندان گذرانده است، در یک فیلم دو ساعت و نیمه کارغیرممکن و یا حداقل دشواری است. هر چند ممکن است بخش از وقایع مهم تاریخی در فیلم گنجانده نشده باشند ولی به اعتقاد من توانسته است به خوبی روح این مرد و مردمان کشورش در تلاش برای آزادی و رها شدن از قید یک رژیم نژادپرست و بی رحم را به خوبی درک کرده و منعکس کند.

با وجودیکه موضوع اصلی این فیلم شخص نلسون ماندلا است ولی در عین حال مبارزات و تلاشهای تمامی مردم را به خوبی به بیننده منتقل می کند. از یک زن سفید پوست و میانسال پرسیدم که نظرش در مورد نحوه پرداخت فیلم از شخصیت سیاستمداران و نخبگان سفیدپوست که قدرت را در کشور در دست داشتند چیست.

وی در پاسخ گفت: "تصویری که فیلم ارائه می دهد دقیقا با واقعیت آن افراد انطباق دارد."

به نظر من در این فیلم، حتی در شکلی بسیار خلاصه و گذرا، باید به یک شخصیت مهم دیگر در مبارزات ضد نژاد پرستی یعنی کریس هانی رهبر حزب کمونیست و فرمانده شاخه نظامی کنگره ملی آفریقای جنوبی اشاره می شد.

او در روز دهم آوریل ۱۹۹۳ ترور شد و با نگاهی به حوادث تعیین کننده آن ماهها می توان گفت که مرگ وی زمینه ساز پیروزی جنبش ضد نژادپرستی شد که در روز ۲۷ آوریل همان سال در تاریخ ثبت شد و امروز با عنوان "روز آزادی" بزرگترین تعطیلات ملی در این کشور است.

کریس هانی در زمان مرگش پس از نلسون ماندلا محبوبترین رهبر در میان اعضای ارشد کنگره ملی آفریقا بود. یک مهاجر لهستانی به نام "یانوش والوس" به دستور "کلایو دربی لوئیس" یک سیاستمدار سفیدپوست و دست راستی وی را ترور کرد.هر دو این افراد به جرم ایجاد فضای خشونت و جنگ های نژادی محاکمه و به حبس ابد محکوم شدند. نلسون ماندلا از وقوع یک چنین حادثه ای پیشگیری کرد و دلیل اصلی اهداء جایزه صلح نوبل به وی همین مسئله بود.

گزارش‌های منتشر شده حاکی از این است که در سوتو برخی برای تماشای این فیلم یک روز از کار مرخصی گرفته اند. برخی از مدیران سالن های سینما می گویند که تعداد تماشاگران بی سابقه بوده است. این فیلم رکورد فروش فیلم هایی که در روزهای تعطیلات اکران نمی شوند را شکسته و از همان روزهای اول به پرفروش ترین فیلم در بازار سینمایی این کشور بدل شده است.

با وجودیکه این فیلم در مورد شخصیت بسیار محبوبی همچون نلسون ماندلا است ولی انتقادهایی نیز در مورد آن مطرح شده است.

روزنامه تایمز چاپ آفریقای جنوبی در بخشی از نقد خود می نویسد: "اگر کسی می خواهد افکار و اندیشه های نلسون ماندلا را بشناسد بهتر است که کتاب را بخواند. شاید روزی یک نفر فیلم دیگری بسازد که نکته جدید و جالبی را درمورد نلسون ماندلا بازگو کند ولی این فیلم چنین هنری ندارد و بیشتر شبیه هدر دادن یک فرصت بی نظیر است تا عملی کردن یک آرزو. علاوه بر این با توجه به تمام منابع مالی، قدرت و نفوذی که در پشت این فیلم نهفته است عملا راه را برای موفقیت فیلم های بعدی در مورد این موضوع دشوار خواهد ساخت چون هر فیلمی که از این به بعد ساخته شود را با این اثر مقایسه خواهند کرد."

با این وجود منتقد سینمایی روزنامه تایمز اذعان دارد که بازیگری همه هنرپیشه ها بسیار عالی است. در بخش دیگری از این مقاله گفته می شود: "این فیلم به خوبی هر اثر تاریخی دیگری است و نقش پول و هزینه ای را که صرف تولید آن شده به خوبی می توان روی پرده مشاهده کرد."

لازم است این نکته را هم یادآوری کنم که بازیگران اهل آفریقای جنوبی نیز به خوبی درخشیدند. علاوه بر دو بازیگر بریتانیایی یعنی "ادریس آلبا " و "نائومی هریس" یکی دیگر از نقش های اصلی فیلم یعنی شخصیت والتر سیسولو از رهبران بسیار قدیمی کنگره ملی آفریقا را یک بازیگر اهل آفریقای جنوبی به نام "تونی گوروگه" به خوبی ایفا کرده است.

نلسون ماندلا اکنون دوران نقاهت پس از یک بیماری طولانی را در منزل خود سپری می کند که فاصله آن با سینمایی که من فیلم را در آن تماشا کردم چیز زیادی نیست. در اکثر موارد ما به تماشای فیلم های بزرگ هالیوودی می رویم که قهرمانان آنها با ما هیچ قرابتی ندارند و گاه حتی برای ما شناخته شده هم نیستند.

ولی این فیلم در مورد شخصیت مردی است که قهرمان زنده یک ملت است و نه فقط در مورد او بلکه در مورد آرزوهای ملتی است که خود را در وجود و افکار نلسون ماندلا متبلور ساخت.

با توجه به سطح فقر، بی کاری و بی عدالتی موجود در آفریقای جنوبی، که بخش اعظم آن محصول و میراث رژیم نژاد پرست این کشور است، داستان واقعی مردم این کشور درست در همان جایی آغاز می شد که فیلم زندگی نلسون ماندلا به پایان می رسد. راه طولانی تا آزادی ادامه دارد.