پست های وبلاگ

                  سرآغازی بودنام خداوند                  که دارد ریشه در جان هنرمند

مجموعه شعر عاشق عمودی می میرد اثریست از شاعر جوان و نازک اندیش روزگار اسیر دی ماه

شده ی ما ؛ استاد شهرام فروغی مهرکه در سال 1388 توسط نشر فرهنگ ایلیا در رشت با تیراژ

1100 نسخه به چاپ رسید. و حقیر بر حسب وظیفه بر آن شدم تا نقدی هر چند ناقص بر این

مجموعه ی مملو از احساس بنگارم که امیدوارم مورد توجه  ادب دوستان عزیز واقع گردد .

بی گمان امروزه تاثیر شعر شعرای نو گرای خطه جنوب بخصوص خوزستان بر شعر فارسی راهیچ

ادیبی نمی تواند نادیده بشمارد.از بزرگانی چون زنده یاد قیصر گرفته تا سیدعلی صالحی و... , و

امروزه نیز جوانان جویای نامی در این عرصه قلم می زنند که توسن خیالشان بی شک فراتر از مرز

جغرافیایی را خواهد پیمود . و گوای ادعای من همین مجموعه ی(( عاشق عمودی می میرد )) است.

اکنون به بررسی شاخص ها و واژه های بکار رفته در شعر فروغی می پردازم :

گلایه،شکایت و حسرت گذشته ها درشعر فروغی موج می زند . تصویر دنیای بی پرنده و شکستن

کشتی امید و تنهایی وجه  بارزی از تخیل واقعه گرایانه ی ایشان است .(( حتی پرنده ای که تلخ

بخواند نیست /این سپیدی بی گنجشک / به تف شیطان هم نمی ارزد/ پرنده هم پرنده های قدیمی ...))

واژه ی (( پرنده )) چهل و پنج بار در این مجموعه تکرار شده است؛ و این کاربرد نمی تواند اتفاقی

حادث شده  باشد.واین همان احساس رهایی از ریسمان های امروزی و افسوس شاعرانه ی فروغی

از این دنیای سیمانی تکنولوژی زده است .

با نگاهی به مضمون سروده ها شاید بتوان نام دیگری نیز بر این مجموعه نهاد و آن هم تفکریست که

فضای کلی مجموعه را در بر گرفته است: (( حسرت تمام باید ها و نباید ها )). گاهی شاعر دلتنگ

عروسکی می شود و گاه دلتنگ گنجشک های خاکستری دیروز : (( در التهاب دقیقه ها / عروسکی

تنهاست / باران خنده های مجازی / بر سطوح پوچ این ساعتها می بارد / ...))  دردهای فروغی

حسرت دنیای کودکانه و صداقت هاییست که دقیقه ها کمر به تخریب آن بسته و جز حسرتی برای

انسانی که به دنبال (utopia)مدینه ی فاضله  و سیر و سلوک در کوچه پس کوچه های بخارا و

سمرقند راه به بیراهه برد چیز دیگری نیست . او با حسرتی تمام به دنبال آن آرمان شهریست که

بهارش حتی با یک گل هم بهار بود و دیگر هیچ . (( در خالی ساعت/ بوی تیک تاک تلخی نیست

/دنبال آن پرنده ی ناممکن / در حس دایره سرگردانم / از حرص گناه آدم /در کوچه های بی چراغ

زمین / تب می کندحتی پیراهنم /...))

به جرأت می توان گفت که فروغی در این مجموعه به زبان خاص خود دست یافته است و لزوما

برای نقد و درک اندیشه اش باید این زبان را کاوید . شعر او دارای بیان تصویری است . وبه جای

 آنکه به واژه بیندیشد به ساختن تصاویر بکر پرداخته است . در این مجموعه ما با تصاویری قابل

لمس مواجه ایم نه با واژه هایی سرد و بی روح مثلا وقتی می خواهد از فرا رسیدن سال جدید و

حسرت روز های درک نشده  و عمر بر باده رفته حرف بزند، چنین می گوید که : (( باقیمانده ی ماه

اسفندی / مزه ی خورشید هم نمی دهد / که طول می کشد درتکلم ستاره/ و هی گله های ابر می رمند

/ با دسته های پرنده ی کوچان / ساعت شماطه دار پیر پدر بزرگ / سالهاست / ریش سفیدش می

جنبد / . . . ))یا آنگاه که می خواهد از (( مرگ )) ایماژی نو بسازد دست به آفرینشی بی بدیل می

زند و می گوید : (( حالا که در نگاه تو گوری / چشمک به مرگ می زند / یعنی که بوی کافور می

دهم / من بی تو گور ندارم که هیچ /حتی هوای من اینجا مساعد نیست . / ... ))

حتی اسامی معنی در شعر او شکل و رنگ و تحرک دارند : (( طاعون شب / درخت کهنه ی روز /

سایه زار ثانیه ها / باران پرنده و . . . )) از این لحاظ می توان شعر ایشان راشعر تصویرگرا نامید .

این نوع بیان سمبولیک به معنای خاص کلمه نیست .(( صدای غربت این پلکان متروک / در حیاط

نمور خانه / صدای همان آدمهایی ست / که در حیات سالهای خویش / رسوب کردند/...)) هیچ یک

از اشیا و واژه ها وسایل بیان احساس شاعرند و ارزش مظهری یشان بسته به نوع بیانشان در شعر

است . مثلا در همین سروده صدای غربت و تنهایی انسان با تصویری از پلکانی متروک در حیاطی

نمور ایماژی ست هرچند آشنا و شاید تکراری اما دلنشین و به جاست . و احساسی غریب را در

خاطرمان آبستن است . از این دست سروده ها و استفاده از ایماژ به جای واژه در شعر فروغی کم

نیست . مثل این سروده : (( در نقاشی هایم باد نمی آید / و هیچ درختی / پنجره را نمی بوسد/ . . .))

و یا آنجا که می گوید :      (( ازاین ماه معیوب که افتاده توی فنجانم / حرفی نمی چکد / . . .)) و یا

اینجا که چنین به تصویر کشیده است :      (( لیوانی از اندوه / بر میز غمگینی خیس / مرداب تلخی

ست / . . .)) در اینجا واقعا تصاویرند که به جای شاعر شعر می گویند ، و شاعر غرق در زبان

تصویر و پرواز واژه هاست .

اکثر تصاویر و واژه ها مختص و شاخصه ی بارز زبان فروغی ست .(( مرگ ، پرنده ،پروانه ،

گنجشک ، آسمان ، غروب ، غم ، ساعت ، دقیقه ، ثانیه ، پنجره ، و حتیاستفاده از ضمیر ( تو ) و

مخاطب قرار دادن دیگری و ساختن معشوقی همیشه غایب در شعرش خاص خود اوست . و حتی می

توان گفت که بیان شاعرانه ی او نوعی الفبای تصویری دارد. و همین تفاوت تکنیک او با ایماژیسم

است .

ایماژیست ها، اندیشه و احساس خود را بر دوش تصاویر می اندازند و سپس برای عرضه کردن

فکرشان از تمام اشیا ، اشخاص تاریخی و اسطوره ها که در اختیار داشتند استفاده می نمایند و به

همین دلیل اغلب در معرض اتهام تصنوعی بودن قرار می گرفتند، حال آنکه تصاویر در شعر

فروغی قابل لمس هستند و آنقدر استادانه به تصویر پرداخته که مجسمه ساز در سنگ ؛ با این تفاوت

که مجسمه ساز از روی نقشه و مدلی دست به آفرینش می زند اما فروغی در همه ی سروده هایش

بی آنکه بخواهد و یا از مدلی پیروی کند فکر و اندیشه اش همچون رودی سیال و جاری یکنواخت

همه ی سروده ها را فرا گرفته است .

شعر فروغی را می توان نوعی بیان تصویری تفکرات او دانست .خالی از تفکرات پوچ فلسفی و

واژه های سقیل و نامفهوم .فروغی بر اتکا تجارب شخصی خود حرف می زند . و هر ازگاهی به

دنیای کودکی خود سرک می کشد. و می گوید : (( کاش از دقیقه های آمده بر می گشتم و / از سراب

ثانیه های نیامده نمی ترسیدم . /کاش به احتمال گم شدن هم که بود / بر می گشتم / تا شاید حوالی

همان دیروزهای دور/ فانوسی شکسته از تهاجم سالها /کودکی ام باشد/که دیگر نمی شناسمش .

بسیاری از سروده های ایشان از دنیایی دور و کودکانه و بدون هیچ واسطه ای شروع می شوندکه در

آن هیچ چیز اصل نیست . و از روی ساده اندیشی کودکانه ای است که حتی شاعر خواب های پیری

خودش را هم رنگ می زند : ((با مداد رنگی ها / به کوچه می روم / تا روزهای سیاه و سفید را /

آبی کنم / ...))

در این دنیایی که به قول خود شاعر سپیده دمانش بی پرنده و گنجشک است، در این دنیای وحشت

زده از بادهای ناموافق و انبوه پنجره های بی پلک که تنها حماسه اش برگ هایی ست به جا مانده از

خمیازه ی مرگ همواره شعرهای فروغی به اندوه و حسرتی تمام شعله ور شده است . در دنیایی که

شک دروغ می سازد و انسان باید با خودش بسیار صادق باشد تا بتواند برای (( گورهای ساکت دنیا

هزار بسم الله نذر کند . ))

او هرگز نخواستنه تسلیم چنین دنیای آفت زده و بیمار شود و با آنکه می داند همه ی تلاشش جز آه و

حسرت و نبش قبر کردن ارزش های فراموش شده ی دوش نیست باز وسواس دارد که : ((دلتنگی

های این پرنده را / هیچ بارانی نمی شوید/...)) و یا (( این خشکسالی لبخند / جذام بی اجازه ی

تنهایی ست /...))

برای فروغی دنیا هنوز همان دنیای دیروزیست که اسیر دیو زمستان مانده است ( با مترسک این

سال ها ی سرد / باد در گلویزمستان می پیچد / و سهم هیچکس بهار نیست /...)) برای او نفس عمل

، بیش از نتیجه اهمیت دارد و در انتها همه ی آمال ، آرزوها و حسرت ها و گلایه هایش نوعی

نوستالژی به چشم می خورد .

 او حتی حاضر است خود را فدای اندیشه و باورهایش کند ، آنگاه که فریاد می زند ((ایهاالناس! /

برگی در بادها و / درنگی در یادها / کافی ست تا سایه نباشم و /رنگ از سیاهی نگیرم /...)) او به

دنبال تغییر است و می خواهد ارزش های فراموش شده را دوباره زنده کند. تمام جاده های بی عبور

را و همه ی راه های رفته و نرفته را می آراید، اعتماد را ،شک را ، دوستی را ، مرگ را و حتی

گاهی در شعرش خود را می آویزد به ساعت شماطه دار پیر پدر بزرگ در التهاب دقیقه ها هنگامی

که حتی عروسکی تنهاست . و گاهی نیز از همه چیز به ستوه می آیدو فریاد سر می دهد که : (( از

حوصله ی سالها بیرونم و / از حیاط تقویم ها دور / نه برگی به دوش بادم / نه روزی که خط می

خورد و/ جز نامی تهی نیست./  از حوصله ی خودم هم بیرونم/ و سر بر شانه ی دقایقی کبود /

نزدیک ترین ثانیه به گریه ام /... ))

در مجموع شهرام فروغی مهر شاعریست تصویرگرا با پیچیدگی ها ی ظاهری در شعرش اما درونی

ساده و کودکانه که حسی زیبا را به مخاطب منتقل می کند و با وجود تمام حسرت ها و نا امیدی ها به

همه ی آنچه باید ایمان دارد . او که خود دانش آموخته ی زبان و ادب فارسی ست سالهاست که در

کنار سرودن به تدریس نیز مشغول است. امیداست باچاپ اینگونه آثار شاهد رشد و کیفیت شعر و

 ادبیات مان باشیم و پایانی خوش باشد بر افول کیفی بوجود آمده در یکی دو دهه ی گذشته  .

                                   خادم اهل قلم : بهزاد چهارتنگی ( خاموش )

                                            شهرکرد : 30 / 5 / 1391