پست های وبلاگ

بازهم آموزه های بی نظیر جناب ظهوری چراغ راه ماست

با سلام
متاسفانه بخشی از متن حذف شده بود که اینجااضافه می گردد
برش‌های درون‌سطری ← القای موسیقی

از مهم‌ترین کارکردهای برش‌های درون‌سطری، رساندن مخاطب به هماهنگی‌های آوایی مدنظر شاعر است. شاعر با این شیوه، واحدهای موسیقایی شعرش را به‌گونه‌ای تقطیع می‌کند که بتواند مخاطب را به درک موسیقایی برساند و هماهنگی‌های آوایی، قافیه‌ها و قرینه‌ها را مقابل چشم او بگذارد. به‌عنوان نمونه در سطرهای زیر، برش‌های درون‌سطری شعر به‌گونه‌ای است که سه گروه مفعولیِ «آفتاب صداقت»، «گیسوان بلند» و «دست‌های سپید» را از موقعیّت آوایی یکسانی برخوردار کرده است و مخاطب پس از درک هماهنگی آوایی این سه گروه، متوجۀ نقش دستوری یکسان آن‌ها و متعاقباً تأکید شاعر بر قدرت و توان فاعلی می‌شود که در پرده‌ای از ابهام است و از آن با لفظ «کسی» نام برده شده است:

دلم برای کسی تنگ است
که آفتاب صداقت را
به میهمانی گل‌های باغ می‌آورد
و گیسوان بلندش را
به بادها می‌داد
و دست‌های سپیدش را
به آب می‌بخشید
(حمید مصدق، تا رهایی)

همچنین باید به کاربرد برش‌های درون‌سطری برای مشخص و متمایزکردن واژۀ قافیه از دیگر واژگان شعر اشاره کرد؛ کاربردی که رویکردی موسیقایی دارد. در این شیوه، شاعر واژۀ قافیه را در جای خاصی می‌نشاند تا بهتر به‌ چشم بیاید و از موقعیّت مکانیِ یکسانی با واژۀ قافیۀ دیگر برخوردار شود و درنهایت، تقابل آوایی موجود در شعر را بهتر نشان بدهد:

پیرمردی لاغر می‌بینی
روی سکّوی دم خانه نشسته است
با قبای قدک گل‌ناری؛
غصۀ عالم بر شانۀ مفلوکش
پنداری
(شاملو، مدایح بی‌صله)
*
خونی از گلویش چکید
بر زمین
یک‌قطره
همین!
(شاملو، قطعنامه)
*
با این‌همه ای قلب دربه‌در!
از یاد مبر
که ما
ـ من و تو ـ
عشق را رعایت کرده‌ایم
(شاملو، ققنوس در باران)
*
با ماه می‌ستیزم ـ با آه ـ
ای ماه!
ای ماه تو هنوز همان ماه‌اَستی
پیوسته با همان گام
آرام
آرام از هلال به تربیع، بدر، محاق
(آتشی، وصف گل‌ سوری)
*
بالای شعر خستۀ من نازنین!
غمگین
منشین
در زیر این کتیبۀ فرسوده
من خفته‌ام...
(آتشی، اتفاق آخر)
*
ما با یقینی ساده به دنیا آمدیم...
ولی نگاه نکردیم
هیچ‌گاه
نگاه
نکردیم
(حافظ موسوی، سطرهای پنهانی)

همچنین از دیگر اهداف موسیقایی برش‌های درون‌سطری، باید به رسیدن به قراین نحوی اشاره کرد که در ذات خود با تکرار موسیقایی همراه‌اند. در این شیوه، شاعر یک ساختار نحوی واحد را با تغییر واژگان تکرار می‌کند و به این‌طریق، شعر را به موسیقی می‌رساند. درحقیقت تمامی توازن‌های نحوی که در مجلّد «موسیقی شعر امروز» قابل طرح‌اند، توأم با برش‌های درون‌سطری ویژه‌ای هستند که به القاء بار موسیقایی شعر به مخاطب کمک می‌کنند:

نفست شکفته بادا و
ترانه‌ات شنیدم
گل آفتابگردان!
نگهت خجسته بادا و
شکفتن تو دیدم
گل آفتابگردان!
(شفیعی‌کدکنی، هزارۀ دوم آهوی کوهی)
*
شوید غبار صفحۀ ساعت را
در چارچار خویش
قارَد کلاغ پیری، بر شاخۀ اقاقی
با یار غار خویش(همان)



برش‌های درون‌سطری ← تأکید بر واحدهای زبانی خاص



از مهم‌ترین اهداف برش‌های درون‌سطری، تأکید بر واحدهای زبانی خاص است. واحدهای زبانی هریک با نقش دستوری خاصّی که دارند، وقتی در سطری مجزا و جدای از دیگر واحدهای زبانی و دیگر نقش‌های دستوری قرار می‌گیرند، با تأکیدی ویژه توأم می‌شوند که منجر به تمرکز بیشتر مخاطب بر نقش معنایی آن‌ها می‌شود. این شیوۀ تقطیع درون‌سطری را می‌توان برمبنای تنوع نقش‌های دستوری و معنایی بررسی کرد.

ـ در مواردی تأکید شاعر را بر منادا می‌بینیم. شاعر در این‌گونه موارد، اسمی را که مورد خطاب قرار داده است در سطری جدا می‌نویسد و به این‌طریق بر آن اسم تأکید بیشتری می‌کند؛ گویی شاعر در این‌حال، مخاطب خود را با صدای بلندتری خطاب می‌کند:

لیکن
رفیق!
شن ـ چو!
هرگز مبر ز یاد و بخوان
در فتح و در شکست
هرجاکه دست داد
سرود بزرگ را
(شاملو، قطعنامه)

ـ در مواردی نیز شاعر، نقل‌قولی را از سطر پیشین و پسین جدا می‌کند و در سطری جداگانه می‌نویسد. با این شیوه، جملۀ نقل‌شده تشخّصی ویژه می‌یابد و مخاطب درمی‌یابد که شاعر بر آن جمله تأکیدی خاص دارد. تأکید بر جمله‌ای نقل‌شده از گوینده‌ای که برای شاعر، اهمیّتی ویژه دارد و نوشتن آن در سطری جداگانه، از مشخص‌ترین توجیه‌های تقطیع سطرهاست:

به او گفتم:
«به زبان دشمن سخن می‌گویی»
و او را
کشتم
(شاملو، شکفتن در مه)
*
الگوی شعر شاعر امروز
گفتیم:
«زندگی‌ست»
(شاملو، ترانه‌های کوچک غربت)
*
فریاد زدم:
«تصویر را باز ده!»
و صدایم چون مشتی غبار، فرونشست
(سپهری، هشت‌کتاب)

ـ همچنین شاعران در مواردی نقش دستوری بدل را در سطری جداگانه جای می‌دهند و به این شیوه به واژۀ بدل به‌اندازۀ خود واژۀ مبدل‎‌منه تشخّص و امتیاز می‌بخشند:

روی دروازۀ جندی‌شاپور
پیکر مانی،
زندیق بزرگ
آن پیام‌آور زیبایی و نور
(شفیعی‌کدکنی، هزارۀ دوم آهوی کوهی)
*
بشنو ای جلاد!
می‌رسد آخر
روز دیگرگون؛
روز کیفر
روز کین‌خواهی
روز بارآوردن این شوره‌زار خون
(هوشنگ ابتهاج، تاسیان)
برگرفته از کتاب "زبان شعر امروز"-لیلا کردبچه-انتشارات نگاه

سلام
خط به خط تا آخر خواندم و سپاس .. با ابنهمه مثل خود شعر سپید ، نوشتنش هم سلیقه ایست انگار و قانون خاصی ندارد . در بین شعرهایی که نوشته بودی بعنوان مثال شعر گنجعلی بسیار به دلم نشست . اما چرا نامش را تا به حال کم شنیده بودم ؟ خداوند صدا و سیمای ما را نیامرزد