کوچ

به نام او که سرایش آموخت!

درود جناب شاهرخ خان!

نوشیدم از صهبای شعر پرمحتوایتان که سیر اعتراض‌آمیز تاریخ و سرنوشت را بیانگر است، با سبک خاصّ خودتان.

آرایه‌های ادبی و تصویرسازی شعر بسیار خوب است و مفاهیم خیلی رسا بیان شده‌اند.

دوستان در نقد و نظراتشان برخی نکات را بیان نموده‌اند که تکرار مکررات نمی‌کنم.

چند نکته‌ی تازه‌، غیر از آنچه دوستان بیان نموده‌اند به ذهنم رسید بگویم:

_ در اشعار کلاسیکتان استفاده از ضمایر شخصی منفصل؛ به ویژه ضمیر (ما) بسیار دیده می‌شود؛ آن هم بیشتر در نقش نهاد؛ در حالی‌که معمولا شناسه‌ی انتهای افعالی که برای آنها در نقش نهاد به کار برده‌اید، خود شناسای این‌گونه ضمایر هست؛ به عنوان نمونه، در شعر جاری، اگر اشتباه نکرده باشم، هشت بار ضمیرِ (ما) را مورد کاربرد قرار داده‌اید که به نظرم برخی از آن‌ها که در نقش نهاد جمله هستند، شاید اگر نبودند و خواننده از شناسه‌ی افعال آن‌ها را درمی‌یافت، زیباتر بود. (البته شاید هم هدفتان این است که تاکید را برسانید.) نمونه‌هایی از دیگر اشعارتان را نیز در ادامه‌ی نوشته‌ام خواهم آورد. فقط نکته‌ی دیگر پیرامون موضوع یادشده در شعر جاری، این است که در مصراع:
ما را زلیخا گر ندیده، عیب ما نیست
شاید اگر به جای (عیب ما) بگویید:
(عیبمان) بهتر باشد.

و امّا نمونه‌هایی دیگر از تکرار ضمایر منفصل:

_ در غزلِ (تکرارِ تاریخم) که با مطلع زیر شروع می‌شود:

با حکمِ چشمِ مستِ تو، مقبولِ تاریخیم
مایی که کمتر از سگانِ طولِ تاریخیم

تکرار کلمه‌ی (ما) جریان دارد و پنج بار ضمیر (ما) را به کاربرده‌اید.

_ در چهارپاره‌ی ایمیل شخصی نیز که البته گاهی خروج از وزن نیز دیده می‌شود، چند بار ضمیر (ما) را مورد استفاده قرار داده‌اید که یکی از بندهای آن نمونه آورده می‌شود:

ما مرده بودیم از ازل، انگار، امّا
دفنیم در روی زمین تا بینهایت
ما روحمان را داده ایم تاوانِ  تقدیر
زیباترین ارواح اجدادم، فدایت

_ در شعر (تفسیر خواب) ضمیرِ (من) را تکرار کرده‌اید که یک بند آن نمونه آورده می‌شود:

مابین این آیینه ها گُنگم
من آخرین تصویرِ این رویام
من واپسینِ جیغِ این غار،اَم
من نفرتی، هم قدِ این دنیام

البته هیچ کدام از نوشته‌های بالا از ارزش و محتوا و تاثیرگذاریِ زیبای شعرتان نمی‌کاهد و اشعارتان صفحه به صفحه در اوج است.

* نکته‌ی دیگری که برایم جالب بود، در اشعار کلاسیک جدیدترتان مانند اشعاری که نام بردم، بیشتر از زحافات بحر رجز (مستفعلن) استفاده کرده‌اید؛ البته کلاسیک‌های قدیمی‌ترتان، از بحر رمل (فاعلاتن) نیز بهره برده‌اید.

در پایان به مناسبت کاربرد بحر رجز در اشعارتان، شاید خالی از لطف نباشد که نکته‌ای نیز پیرامون بحر رجز بنویسم و بیشتر از این مصدّع وقت شما و حوصله‌ی طرفداران این صفحه‌ی پرمحتوا نشوم:

رجز در لغت به معنی اضطراب و سرعت است؛ این بحر را بدان جهت رجز خوانده‌اند که اکثر اشعار عرب که در شرح مفاخر پیشنیان و صفت مردانگی قوم عرب سروده شده، در این بحر است و در این هنگام آواز پریشان و حرکات تند است.
اصل این بحر:
«مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن»
رجز مثمن سالم

در فرهنگ فارسی معین پیرامون معنی (رجز) می‌خوانیم:
۱_ شعری که به هنگام جنگ هر یک از طرفین در ستایش قوم و افتخارات خویش می خوانند.
۲ - یکی از بحرهای شعر که از تکرار سه یا چهار بار «مستفعلن » به دست می آید.


شاعرانه‌هایتان ماندگار بزرگوار!

سلام

و

بعید می دانم کسی پس از خواندن این شعر به قدرت شاعر و توانایی به خصوص وی شهادت ندهد، شاعری که علاوه بر نوشتن شعر در قالب های کلاسیک سپیدهای کوتاه منحصر به فردی نیز می نویسد که از نظر من سپیدهای شاهرخ مانند تک بیت های صائب تبریزی یا بیدل دهلوی هستند که در هر کدام شان یک یا چند کشف جدید روی می دهد و خوبی کار آن است من همان زبان خودمانی و صمیمی را در کلاسیک نیز به کار می برد و زبانی یکدست دارد ‌.
در هر بیت و یا صحیح تر در هر مصراع رابطه ای جدید تصویر می گردد که احساس کنجکاوی خواننده را تحریک می کند و همین امر به لذت او از ادراک متن منتهی می شود ‍‌‍‍و همین پیوستگی خاص در هر مصراع است که پیوستگی عمودی نیز بین دو مصراع یک بیت برقرار می کند اما درست همین جا است که شیوه ی نوشتاری شاعر و سبک خاص او در این گونه سرودن آسیب زننده می تواند باشد.
چگونه ؟؟
همان گونه که تقریر شد سبک نوشتن شاهرخ اگر چه سپید بود ولی این نوشته های کوتاه در کشف و ایجاد روابط مانند تک بیت های صائب و ... عمل می کردند ولی در چهار آره که تعداد مصراع های منتج به نتیجه ی نهایی از دو به چهار تبدیل شده است کار دیگرگون می شود چرا که علاوه بر ارتباط عمودی پیوسته در هر پاره خود این پاره های باید در ارتباطی کلی با شعر جای بگیرند و زنجیره ای را شکل بدهند ولی همان گونه که در این شعر پیداست این ارتباط عمودی جز یکی دو پاره ، حتی در داخل پاره ها و بین هر چهار مصراع برقرار نشده است و هنوز تنها هر دو مصراع با هم در ارتباط هستند و سیستم تک بیتی در جریان است و این موضوع با جا به جا کردن بیت های دوم پاره ها به عینه قابل مشاهده و بررسی می باشد ؛
ما را زلیخا گر ندیده، عیب ما نیست.
تاریخ ما پُر بوده از چاه و برادر
ما سالها بر پادَری کِز کرده بودیم
منبر ولی مبهوت ان بالا نشین است.

، اما پیوستگی طولی در کل شعر نیز نه به واسطه ی شبکه ای از تصاویر بلکه به مدد مفاهیم کلی همچون تقدیر ، جبر ‌و ... که آسان ترین نوع برقراری ارتباط می باشد ، شکل گرفته است و میزان تاثیرگذاری و مخاطب پذیری شعر درست در اشتراک این مفاهیم بین شاعر و خواننده است و نیز زبان صمیمی شاعر ولی به آن دلیل که می دانم شاهرخ خان و قلم او توانایی های . دارند و این شعر آن چیزی که باید از قلم و اندیشه اش بخوانیم ، نیست پس به ذکر این موارد پرداختم اگر چه خود شاعر به میزان بالایی از دانش ادبیاتی برخوردار است .

با درود بی مرز و عرض ادب و احترام ...

آسمان بار امانت نتوانست کشید
قرعه ی فال به نام من دیوانه زدند ...

آری هر گاه که چریکه ی آفرینش را از زبان شاعری می خوانم
به یاد این بیت می افتم و برای نمی دانم چندمین بار با خود فکر می کنم
که نکند حافظ طبق معمول دارد پنهانی به تمسخر می گیرد بار امانت را
و شانه های انسان را ... خدا می داند ...
اما در شعر جناب شاهرخ چیزی که برای من بسیار جالب توجه بود
پرداختن به مسئله ی تقدیر است و سرنوشت که ادامه ی داستان
آفرینش است و کلاهی برای سرهایی که نمی‌خواهند فکر کنند .
شاعر در طول شعر مصداق های گوناگونی از از بلایا و مصایب
بر انسان رفته را بازمی نماید و با طعنه و طنز آن را به نقد می کشد
و یا حالت مطلوب وضعیت موجود را شرح می دهد و هر چه به پایان
شعر نزدیک تر می شویم لحن منفعل شاعر به لحنی عصبانی تبدیل می شود
و می توان رگه هایی از اعتراض را به وضوح در آن دید و این ماجرا تا آن جا
پیش می رود که توقع بخشش شیطان بوسیله خدا بخشیده می شود
یعنی امر محالی که در پابرجا ماندن ستون های سرنوشت و تقدیر
بسیار اهمیت داشته و دارد و شاعر شجاعانه این امر را به چالش می کشد
که البته وجهی شاعرانه نیز دارد و تصویری بدیع را آفریده است .
اما در برابر انسان و سرگردانی میان غرایز ، اجبار و اختیار دیگر جانداران
بدون این دردسر ها زندگی می کنند .
شتر ، خر و گرگ نمادهای صبر ، بلاهت و درندگی درست همان چرخه ی
شعر را و زندگی انسان را تصویر می کند .
ابتدا در راه کشف و فهمیدن شتروار صبوری می کند و سپس در مرحله ای
سرگردانی در میان دانسته ها روی به نادانی می آورد و برای راحت تر شدن کار
به قول معروف خود را به خریت می زند و باز این حالت را طاقت نمی‌آورد
و داستان اعتراض و عصیان شروع می شود درست مانند گرگی که در برابر طبیعت
سرسخت می ایستد و آن را به نفع خودش تغییر می دهد .
تمام آن چه که شاعر به کار برده است بی گمان حقیقتی پنهان در خویش
دارند و باید با بررسی بازنمایی شوند درست مثل اسامی حیوانات
که امیدوارم دیگر دوستان عزیز به این کار بپردازند .
راستی در مورد سر نوشت که مورد اشاره قرار گرفته بود
باید بگویم که همین جدا نوشتن این کلمات است که به این ترکیب
معنای ثانویه می دهد و با خوانش دیگر گون مفهوم را تحت تاثیر قرار می دهد .
امید که شاعر هم چنان به اشتراک گذاری این گونه اشعار اقدام کند و خوانندگان
خویش را ارمغانی ماندگار بدهد .