کاش می ماندی و.....

باسلام
زیباغزلی است خوشاهنگ مملو از احساس باتلمیحی زیبا و تضادهای زیباتر
باوزن ( فاعلاتن/ فعلاتن / فعلاتن / فع لن) ولی چون اجازه نقد داده اید در کمال احترام و اختصار بعرض میرسانم
این مصراع شما کاهش وزن دارد و لی من مطمئنم واژه ای از قلم افتاده است چون توانایی شما در دیگر مصراعها مشهود است
"چــون درختی که به جز ســـایه نداشت" کاهش وزن دارد
مثلا میتوانید بفرمایید
( چون درختی که به جز سایه ندارد دیگر) یا بفرمایید
(چون درختی که به جز سایه ثمر هیچ نداشت) یا ( .... به جز سایه دگر ....)
اگر در مصراع اول بیت آخر هم واژه ی ( کاش) را به گونه ای می آوردید هم تناسب دومصراع زیباتر میشد و هم تناسب اولین بیت و آخرین بیت مثلا میتوانستید بفرمایید
( من به امّیدِ تو بودم که اجل آمد ، کاش
تن با مرگ گلاویز مرا میدیدی)
اطاله کلامم را به روحیه والا یتان خواهید بخشید
با آرزوی بهترینها برای شما

کــاش می مـــاندی و پاییز مرا می دیدی
عــمر از فـــاجعه لــــبریز مـــرا می دیدی

مــن خبر داشــــتم از رفتن بی برگـشتت
پــشت در گـــریه ی یکریز مرا می دیدی

شـــده آبادی مــــن بعد تو ویـرانه ی درد
خــانه ، این مــلک بلا خیز مرا می دیدی

چــون درختی که به جز ســـایه نداشت
عـــشق این هدیه ی ناچیز مرا می دیدی

بود از هــــرم وجـــودت بغلم چون اهواز
بی "خود"ت کوچ به تبریز مرا می دیدی

در میان همه ی خواب و خیالات خودت
مــــن دلــــداده و شـــبدیز مرا می دیدی

من به امـــید تو بودم که اجل در می زد
تن با مــــــرگ گـــلاویز مـــــرا می دیدی

#محمدصدوقی


با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین

پیشتر هم از قلم این شاعر ارجمند "محمد صدوقی" غزل های زیبایی خوانده بودم. و نیز این غزل را که دو روز پیش نوش احساسم شد اما بدلیل مشغله مجال پرداختن به آن میسّرم نشد.
حال در این مجالِ پیش آمده، با این مقدمه ی کوتاه و البته تاخیری دو روزه به شرح مختصری از این "عشقبازی" می پردازم تا شاید عیار نابیِ آن را بدین مرقومه محک زده باشم.

گویی ماهتابِ غزلِ شاعر در مُحاق رفته و مانده است که اینگونه آفتابش سر بر آسمانِ دلتنگی و آرزو برآورده!
طلوعی زیبا که چشمِ دلِ هر مخاطبِ عاشق را به رنگِ دلفریب، و گوشِ جانِ مخاطب را به آهنگِ دلنوازش می نوازد.
طلوعی چنان زیبا و در عین حال فنی که به تنهایی برای دفاعِ اکمل از هنر نمایی شاعر در خلق این اثر کفایت می کند.
راستی به نظر شما کمی دور از انصاف نیست اینکه؛ شاعر عمرِ از فاجعه لبریزِ خود را اینگونه بآهنگ هجر می نوازد و منتقد از وصفِ آن لذت می برد...!؟

واقعیت این است که وقتی - اتفاق - به زیبایی رقم میخورد و شعر خلق می شود - آنهم غزل؛ کمترین عنان و اختیار به قلم می سپارد چرا که معتقد است در این زمینه زیبایی ها را هم باید دید و هم خواند و هم باید نوشت:
شاعر با استفاده از ردیف نسبتا بلندِ "مرا می دیدی" و ایضا با بکارگیری قوافی مد داری نظیر : "پاییز، لبریز، تبریز، شبدیز و ..." غنای غزل را به غایت دلنشین و گوش نواز ساخته است.
غزل پر از "کاش" های عاشقانه و مستتریست که به قرینه ی معنایی از بقیه ی ابیات حذف شده اند که ای کاش به قول "استاد اخباری" یک "کاش" هم در مقطع غزل می آمد تا حصارِ بلندِ دلتنگی و آهنگِ آرزومندیِ این "مغازله" از فرسنگ ها نیز دیده و شنیده می شد.

اما چگونه است که این آهنگ با ارکان تکراری و یکنواخت "فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلُن" در "بحر رمل"
اینگونه تاثیرگذار، گوش نواز و دلنشین شده است؟!
در مصرع آغازین و نیز مصرع هشتمِ غزل به خوبی مشهود است که شاعر قابلیت های "بحر رمل" را می شناسد و با تغییر رکن اول فَعَلاتُن به فاعِلاتُن"؛ ضمن بهره گیری از این "اختیار" مهارت خود را به رخ می کشد و با استفاده از واژه های (هجا) کشیده ای چون "کاش" و "عشق"، از تکرار و یکنواختی آهنگِ این غزل هفت بیتی - در آغاز و در میانه ی آن - جلوگیری می کند. همین تغییر نُت - بطور آگاهانه - که در ظاهر ناپیداست، موجب زیبایی و دلنشینی آهنگ کلام گشته است.
تنها در بیت چهارم گویا "سایه ی سری" از قلم افتاده و موجب سکته در آهنگ بیت گشته است.
"چون درختی که بجز سایه ی سر هیچ نداشت"
در این تغزل ملتمسانه یاد بیتی از صاحب بوستان و گلستان سخن افتادم که می فرماید؛
"دلِ همچو سنگت ای دوست به آب چشم سعدی
عجب است اگر نگردد، که بگردد آسیابی"
مع الاوصاف غزل را بسیار دوست داشتم که غنی از غنای درون و بیرون است.

با احترام
ابراهیم هداوند
۱۰/ ۰۶/ ۱۳۹۹

پ.ن؛
"فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلاتُن فَعَلُن"
(رمل مثمن مخبون محذوف)
در باب "رمل" نقد پیش مطالبی عرض شد.
"مثمن" بمعنی هشتایی. هر بیت از هشت رکن و هر مصراع از چهار رکن تشکیل شده است.
"مخبون" معانی متعددی دارد که نزدیک ترین و ُملموس ترین، به معنی "دست پنهان کرده ٔ در زیر بغل و یا در زیر جامه" می باشد و "چون از «فاء» در فاعِلاتُن «الف » بیندازند فَعَلاتُن شود و فَعَلاتُن چون از فاعِلاتُن منشعب باشد آن را مخبون خوانند."
و "محذوف" در اصطلاح عروضیان رکنی که از آخر آن سبب خفیف افکنده باشند."
مثل؛ "فاعلاتن" که می شود "فاعلا" و در خوانش به "فاعلن" تبدیل میشود.
(ماخوذ از ماخذ)