همیشه...

درود بزرگوار
بسیار زیبا و دلنشین بود
مزین به نقد نافذ جناب عسکرزاده عزیز

با درود
چند نکته دربارۀ شعر "همیشه":
این شعر زیبا، در واقع یک نیمایی است چنانچه چند تغییر کوچک در شعر صورت گیرد بی آنکه هیچ واژه‌ای حذف، اضافه و یا جایگزین شود. این‌که شاعر این شعر خود را «آزاد» نامیده است، منافاتی با "نیمایی" (یا آزاد نیمایی، و یا شعر نو نیمایی) ندارد. شاید درست‌تر این باشد که بگوییم توجّه و دقّتِ بیشتر، نه تغییرات جزئی یا کوچک.
بُن‌مایۀ وزنی مصراع‌ها (تکرارِ) مفاعلن (^ ـ ^ ـ) است. و امّا آن چند تغییر کوچک پیشنهادی:
1. در بند اوّل اگر دو مصراع نخست در یک مصراع، چنین جمع شود: "همیشه قطره‌قطره اشکهایِ بی‌فروغِ من"، وزن درست و بی‌اشکال خواهد بود. در این صورت بند اوّل چنین می‌شود:
همیشــه قطـره‌قطـره اشکهـایِ بـی‌فـروغِ مـن
شبیهِ تک‌تکِ ستاره‌هایِ پُرفروغِ آسمان
که می‌چکد به دامنِ سیاهِ شـب،
به دامنِ تو می‌چکد...

2. در بند دوم هم چنین است؛ یعنی اگر مصراع اوّل و دوم در یک مصراع جمع شود، هیچ مشکل دیگر در باقیِ مصراع‌ها وجود ندارد. در این صورت، بند چنین می‌شود:
همیشه ذرّه‌ذرّه آب می‌شود دلم
برایِ خنده‌هایِ بی‌هوایِ تو
شبیهِ دانه‌دانه برفهایِ لعنتی
که جایِ دستهایِ عاشقم
نشسته روی شانه‌های تو...

در بند سوم، علاوه بر همان تغییری که در دو بند پیشین پیشنهاد شد، بهتر است که یک اصلاح دیگر هم انجام شود: مصراعِ "لابه‌لای عطر گیسوان تو" (به همین صورت که آمده) در واقع از نظر وزنی دنبالۀ مصراع پیش از خود است؛ یعنی بجای آنکه با مفاعلن آغاز شود، ابتدا فاعلن (لا‌به‌لا) آمده و با مفاعلن دنبال شده است. در این صورت، جایِ میمِ مفاعلن را غینِ "فروغ" اشغال کرده است. البتّه آوردن یک هجای اضافه در پایان مصراع اشعار نیمایی و کلاسیک بی‌مانع است و در شعر نیمایی این کار را، به‌ویژه برای پیشگیری از بحرطویل‌وار شدن شعر هم انجام می‌دهند. منظور این است که می‌توان پس از مصراع "شبیهِ شاعرانه‌هایِ دلبرانۀ فروغ"، مصراع بعد را هم با مفاعلن شروع کرد ولی در اینجا چون شاعر مصراع بعد را با فاعلن (بجای مفاعلن) آغاز کرده می‌توان فضای اشغال‌شدۀ غینِ "فروغ" را بجای میمِ مفاعلن به‌شمار آورد. در چنین موارد، مصراع یا حتی مصراع‌هایِ دنباله را، مثلاً یا با نشانه (مثل خط تیره: ـ و جز آن) مشخّص می‌کنند و یا آن (مصراعِ دنباله) را سرِ سطر نمی‌آورند؛ مانند همین کاری که شاعر با "قصیده"، "یا ترانه" و یا "میشود» در مصراع پایانی شعر کرده است (البته در آن مصراع از نظر وزنی نیاز نیست که چنان آورده شود). در صورت اعمال این دو پیشنهاد، بند پایانی چنین خواهد شد:
همیشه بیت‌بیتِ شعرهایِ عاشقانه‌ام
شبیهِ شاعرانه‌هایِ دلبرانۀ فروغ
ـ لا‌به‌لایِ عطرِ گیسوانِ تو
یکی‌یکی غزل، قصیده یا ترانه می‌شود.
(یا همانطور که شاعر، این مصراع را در چهار پاره نوشته).

در هر حال، چه با اعمال تغییرات پیشنهادی (در واقع: دقّت و توجّهِ بیشتر) و چه جز آن، شعر "همیشه"، عاشقانه‌ای لطیف، روان و زیباست. در همۀ بندهای شعر جلوه‌های شاعرانگی دیده می‌شود. برای سرایندۀ این شعر ـ (آقای) کرمانی ـ درخشش روزافزون آرزو دارم.
10/12/1401