حرفی بزن ....

سلام

و

آن چه که این شعر را این چنین دلنشین می کند توفیق شاعر در برقراری موازنه بین مصاریع یک بیت است و در نتیجه به دست دادن تصویری کامل در کل بیت که در ادامه با دیگر بیت ها نیز ارتباط عمودی دارد ولی بی تردید برای رسیدن به این توانایی علاوه بر دایره ی واژگان گسترده ، ذهنی خیال پرداز و نازک اندیش و تسلط بر ساختار ، یک ویژگی دیگر نیز لازم است که آن را می توان تجربه ی دیداری یا شنیداری شاعر نام نهاد ؛
تجربه دیداری که تکلیف اش مشخص است ولی تجربه ی شنیداری به شدت به میزان مطالعه ی انواع اشعار بدون پیش داوری ، بستگی دارد بدان معنا که خواندن شعر درست مانند بازی کردن شطرنج باز ضعیف تر با قوی تر است و راهی جز این همآوردی برای قوی شدن وجود ندارد و هیچ گاه نیز این ماجرا تمام نمی شود چرا که به هر حال دست بالای دست بسیار است پس نیاز به مطالعه ی دیگر آثار همواره پابرجا ست و تداوم آن همان اتفاقی ست که منجر به آفریده شدن آثاری این چنین می گردد چرا که وقتی در تصاویر هر بیت دقیق می شویم هارمونی و مراعات نظیر ایجاد شده از سویی و تخیل و تصویرگری از سویی دیگر این زیبایی را رقم زده اند و رسیدن به این قدرت بدون مطالعه ی دیگر اشعار تقریبا محال است چرا که هر شاعری نیاز به آشنایی با هنجارهای ادبی ، شیوه های سرایش ، نحوه ی آفریدن خیال و ایماژ دارد و از سویی برای نوآفرینی یا بازآفرینی هنجارهای پیشین لاجرم باید آن ها را مطالعه کرد و شناخت تا ادامه ی ماجرا نیز رخ دهد .
نکته ی مهم دیگر ی که در این شعر به زیبایی رعایت شده است ( البته به صورت ناخودآگاه ) آفریدن مجموعی از مفاهیم در هم تنیده است که در ادبیات پارسی آن را ایهام با انواع مختلف اش نام می نهند که در این هنر کلمات در هنگام هم نشینی با دیگر کلمات می توانند معانی متفاوتی بسته به سایر واژه ها به دست دهند و با دقیق تر شدن در ابیات می توان در اکثر آن ها این اتفاق را به عینه دید .
علاوه بر بسیاری از آرایه های لفظی و معنوی که در شعر کار گرفته شده اند و مخاطب را از جویبار زیبایی سیراب می کنند ، بعضی از آن ها برجستگی و امتیاز خاص تری دارند؛
بغض گلو گرفته ...
تقدیر ننگ به همراه لشکر ...
خنجر دستان فاصله ...
خلوتی شلوغ ...
چنگال ازدحام ...
اندوه مستدام ...
و ...
اگر چه دیگر ترکیبات شعر نیز بسیار زیبا و خواندنی هستند ولی به جرأت می توان ترکیبات فوق را تازه و بدیع دانست که سابقه ای نداشته اند و شاعر به آفریدن آن ها نایل آمده است تا بیش از پیش قدرت خویش را جلوه گر کند .
اما در کنار این همه زیبایی چند مورد نیز وجود دارد که جای تأمل بیشتری دارند ؛
سیل و دیوار .. موج و صخره
دیوان شعر ( دیوان به تنهایی این معنی را می رساند )
جنس انتقام ( به جای جنس واژه های بهتری می‌توان گذاشت )
خنجر دستان فاصله .. خنجر خونین فاصله ( یا صفت و مضاف الیه مناسب تری )
ملال .. ( می توان کلمات دیگری برگزید که مراعات نظیر را ایجاد و قوی تر نمایند ) ...
اگر چه این موارد می تواند سلیقه ای باشد ولی همیشه سعی ام بر این بوده است که با گذاشتن خود به جای شاعر به شعر بنگرم و با توجه به توانایی ها ی او شعرش را بخوانم و درست با تشخیص این توانایی ها ، نکاتی را که شاعر بی گمان می‌تواند به بهترین شکل عرضه نماید ، بازگویی می کنم .

امشب دوباره سیل غم از چشم های تو
بر صخره های شانه ی من می خورد مدام

بغض گلو گرفته ی دیوان شعر من
در تارهای حنجر غم مانده بی کلام

با این سکوتِ تلخِ تو آوار می شود
بر نیمه جان خسته ی من درد ناتمام

تقدیر ننگ بی تو به همراه لشکرش
زل می زند به چشم من از جنس انتقام

حرفی بزن که خنجر دستان فاصله
دارد هزار نقشه ی شوم و خیال خام

آغوش گرم و عطر نفس های دلبرت
در طبع شاعرانه ی من می شود حرام

گم میشوم بدون تو در خلوتی شلوغ
می ترسم از خباثت چنگال ازدحام

سهم تو اشک هر شب و بی خوابی و ملال
سهم من است، ظلمت دنیای بی مرام

آری دوباره چاره ی دیدار ،رفتن است
آری دوباره حسرت و اندوه مستدام

از لحظه ی جداییِ مان تا قرار بعد
با هر نفس به ساحت سیمای تو سلام

#ایمان اسماعیلی (راجی)

با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین
سلام بر دوستان و یاران محفل ناب

آمدم تا ضمن عرض ادب و احترام به محضر عزیزان و سروران ارجمند، به گرمایِ این قطعه‌ی ناب از قلم دوست شاعرم (راجی) عزیز، حالِ دلم را که چندی‌ست آفتابِ گرمی در آسمانِ شعر ناب ندیده، از سوزِ یخ‌زدگی برهانم.
و همین‌جا، نه جای دیگر، و در همین صفحه‌ی سبز این غزال ده بیتی را که پیش از من به قلم چیره‌ی شاعرش شکار گشته و سر از تنش قطع گشته و قطعه گشته را، یک بار دیگر شکار کنم و به تماشاگرانِ عرصه‌ی شعر و شاعری بیشتر و بیشتر بنمایانم.
همین ابتدای عرایضم گله کنم از ایمان اسماعیلی عزیز که چرا در بیت مقطع و در آخرین مصراع؛
"با هر نفس به ساحت سیمای تو سلام"
در آغوش قافیه آنهم جایی که لذت آهنگ قافیه، باید روح و جسم مخاطب را مسحور کند، هجایِ کوتاهِ "تو" اورده‌اند...!؟
رکن آخر "فاعلات" را "فعلات" آورده‌اند و اگر چه ایراد فنی محسوب نمی‌شود اما به سبب قرار گرفتن سه هجای کوتاه بغل هم (لُ فَ عَ لات) درست در واپسین لحظات از لذت آهنگِ مصراع کاسته است!
"از لحظه ی جداییِ مان تا قرار بعد
با هر نفس به ساحت پیشانی‌ات سلام"
اما خب غلو نکرده‌ اگر بگویم "راجی" صیاد و شناگر قابلی‌ست در دریای مضارع و این بحر را به خوبی می‌شناسد و با زیر و زبر امواج آن آشناست.
اغلب غزل‌های این شاعر را با همین آهنگ خوانده‌ایم؛
"مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلات"
(مضارع مثمن اخرب مکفوف محدوف)
و چقدر عالی در این قطعه از پسِ آنچه که می‌باید و می‌شاید، برآمده و کام خود و مخاطب خود را روا ساخته‌اند.
از شرح اثر می‌گذرم چرا که هرچه شرح دهم توصیح واضحات می‌آید و دِینم را به زیبائی‌های آن ادا نتوانم کرد لذا لذت خواندن و کشف حس و حال اثر را به خوانندگان عزیز وا می‌گذارم تا "هر که از ظن خود یار این غزال بشود". ضمن آنکه "سلمان مولایی" گرامی به خوبی به شرح زیبائی‌های اثر پرداختند و برخی آرایه‌های بدیع آن را نمایان ساختند. پیرو فرمایشات ایشان اشاره‌ای می‌کنم به ترکیب "خنجرِ دستانِ فاصله" که به زعم بنده بسیار شاعرانه و زیرکانه آمده و با مصرع دوم به خوبی چفت و بست خورده است؛
"حرفی بزن که خنجر دستان فاصله
دارد هزار نقشه ی شوم و خیال خام"
در این ترکیب هم می‌شود "دستان" را همان دست‌های وبالِ تن و قابل روئیت فرض کرد و هم "دستان" را به معنای فسون، مکر، نیرنگ، حیله و ... فرض کرد که در این صورت در مصراع دوم متوجه مرادِ شاعر از این ترکیبِ زیبا خواهیم شد.
به قدر حوصله نوشتم و با ابیاتی پراکنده از دفتر چهارم مثنوی از حضورتان رخصت می‌طلبم؛

"ملک برهم زن تو ادهم‌وار زود
تا بیابی هم‌چو او ملک خلود
...
بانگِ گردش‌های چرخ است این که خلق
می‌سرایندش به طنبور و به حلق
...
ما همه اجزای آدم بوده‌‌ایم
در بهشت این لحن‌ها بشنوده‌ایم"


با احترام
ابراهیم هداوند
۱۳/تیر/۱۴۰۰

با سلام ...
چندبار به این شعر برگشتم احساس در شعر تازگی و طراوت داشت هرچند آمیخته به غم بود

با اجازه شما پنجره سبز را باز کنم

"امشب دوباره سیل غم از چشم های تو
بر صخره های شانه ی من می خورد مدام"

سیل غم (مشبه/مشبه به ) تشبیه بلیغ اضافی ست غم همانند سیل طغیان میکند بهم میریزد

صخره های شانه اضافه تشبیهی ست
و وجه شبه آن سختی و محکم بودن است و مجاز از شاعر می باشد

"بغض گلو گرفته ی دیوان شعر من
در تار های حنجر غم مانده بی کلام"

دیوان شعر شاعر ما دچار بغضی خفه گیر است اتفاق شاعرانه ی قشنگی ست
و تار های حنجر غم اضافه استعاری ست
چرا که غم به انسانی تشبیه شده است که دارای تار های حنجر است
تار در اینجا آرایه ایهام دارد چرا که تار می تواند جز موسیقی باشد که بی ربط ‌به واژه ی بی کلام و دیوان شعر نیست
و ارتباط واژه ها در این بیت خود نمایی میکند (تارهای حنجر / بغض گلو گیر /بی کلام )

"با این سکوت تلخ تو آوار میشود
بر نیمه جان خسته ی من درد نا تمام "

ارتباط سکوت تلخ با بیت بالا چشم گیر است وبه جز بر انگیختن احساسات اتفاق دیگری رخ نداده است

"تقدیر ننگ بی تو به همراه لشکرش
زل میزند به چشم من از جنس انتقام "

اینجا تقدیر مثل انسان دارای چشم است و با شاعر ارتباط چشمی میگیرد
تقدیر شوم همراه با دار و دسته اش به چشمان شاعر اتفاق شاعرانه ای ست

"حرفی بزن که خنجر دستان فاصله
دارد هزار نقشه ی شوم و خیال خام "

اگر به شعر فلش بک بزنیم متوجه سکوت در بند بالاتر می شویم که شاعر را آزار میدهد و اینجا با "حرفی بزن" که عنوان شعر نیز هست از معشوق میخواهد به این سکوت تلخ پایان بدهد
و ارتباط عمودی شعر مستحکم است
اما واژه خنجر اینجا غریب مانده است یک صفتی باید به خنجر داده میشد
شاعر به فاصله دست داده است و درون دستش خنجر گذاشته است‌و حتی فکر فاصله را نیز میخواند و میداند هزار نقشه شوم و خیال خام دارد
همه این ها اضافات استعاری ست

"گم میشوم بدون تو در خلوتی شلوغ
می ترسم از خباثت چنگال ازدحام "

خلوتی شلوغ واژه ی شلوغ خلوت را نقض میکند و پارادوکسی زیبا را رقم میزند
چنگال ازدحام تشبیه بلیغ اضافی ست
چرا که وجه شبه و ادات حذف گردیده
و شاعر جمعیت را مانند چنگال گرگ می بیند که‌ برای زخمی کردنش در کمین اند

"آری دوباره چاره ی دیدار رفتن است
آری دوباره حسرت و اندوه مستدام "

آرایه تکرار (آری دوباره )
و ارتباط واژگان حسرت/اندوه/رفتن/چاره/ فضای غم انگیزی را رقم میزند

و شاعر با بند پایانی ضربه ی آخر را می زند

بسیار لذت بردم از شعرتان

مانا باشید به شاعرانگی