پست های وبلاگ

علم

پیامبر اسلام (ص ) فرموده است : اگر دین در ثریا بود، سلمان به آن دسترسى پیدا مى کرد. این ، اندازه تلاش این مرد را در راه حقجوئى میرساند. در میان صحابه پیامبر، کسى در علم و دانش به پاى سلمان نرسیده است . سلمان ، در طول عمر سیصدو پنجاه ساله اش ،بصورت مداوم در راه کسب آگاهى و معرفت مى کوشید و بهمین منظور هم سالیانى دراز، در خدمت رجال بزرگ مسیحیت بود و پیش از اسلام ، از اوصیاء حضرت عیسى (ع ) بشمار مى رفت .

پس از مسلمان شدن هم ، از یاران ویژه پیامبر بود و در اوقات خاصى با آنحضرت خلوت مى کرد و از آنحضرت ، کسب علم مى کرد. بى جهت نیست که در روایات ، او را نمونه لقمان حکیم یاد کرده اند.
وسعت و عمق آگاهیهاى سلمان ، به حدى بود که براى هر کس قابل هضم نیست . انسان ها به اندازه ظرفیت وجودى خویش مى توانند حامل علم باشند. سلمان در یکى از سخنانش از مقام علمى خود اینگونه تعبیر کرده است :
اى مردم ! اگر من از آنچه میدانستم شما را مطلع مى کردم ، مى گفتید سلمان دیوانه است ، یا بر قاتل سلمان درود مى فرستادید.
سلمان ، داراى علم بلایا و منایا (آگاهى از حوادث آینده …) بود و همچنین از متوسمین (قیافه شناس ) و محدثین بود (محدث کسى است که از غیب به او خبر میرسد). جایگاه علمى سلمان چنان بود که امام صادق (ع ) درباره اش فرموده است :
در اسلام ، مردى که فقیه تر از همه مردم باشد، همچون سلمان ، آفریده نشده است .

حضرت على (ع ) و دیگر پیشوایان معصوم ، از سلمان بعنوان دانا به علوم گذشتگان و آیندگان یاد کرده اند. هنگامى که امیرالمومنین (ع ) احوال یاران رسولخدا را بیان مى کند، وقتى به نام سلمان مى رسد، مى فرماید:
به به ، سلمان از ما خانواده است ، شما همانند سلمان را کجا مى یابید؟ او همچون لقمان حکیم است و علم اول و آخر را مى داند، سلمان دریائى بیکران است …

سلمان ، گنجینه علوم محمدى بود. در یک شرفیابى که سلمان خدمت پیامبر رسید، ضمن تکریم و احترامى که پیامبر از او کرد و کنار خود نشاند، فرمود:
سلمان ! تو شب را به صبح آوردى در حالیکه علوم و اسرار ما را در صندوقچه سینه خود محفوظ داشتى ، به آنچه ما امر و نهى کردیم دانائى ،
تو آموزگار مسلمانانى ، مردم باید آداب و دستورات دین را از تو بیاموزند. سلمان ! به خدا سوگند، تو گذرگاه دانش اهلبیت من هستى ، هر که علم تاءویل و تنزیل و رموز و اسرار ما را بخواهد، باید از تو پیروى کند.
دانش سلمان ، به معارف فکرى منحصر نمى شد.آگاهیهاى فنى او هم در حد بالائى بود.در جنگ خندق ، طرح کندن خندق را سلمان خدمت پیامبر پیشنهاد کرد و عملى شد.همچنین در جنگ طائف ، براى در هم کوبیدن قلعه هاى مشرکین ، طرح ساختن منجنیق ، از ابتکاراتى است که به سلمان نسبت داده شده است ، که بعداً به این دو نمونه اشاره خواهیم کرد.

ولایت

منظور از ولایت ، آن شناخت و معرفت و محبتى است که انسان را نسبت
به امام بر حق ، مطیع مى سازد. ولایت ، پذیرش و اعتقاد به رهبرى امیرالمؤ منین و امامان شیعه است و یک فلسفه سیاسى ، اعتقادى و اجتماعى سرنوشت ساز براى مسلمین است .
سلمان ، درباره حضرت على (ع ) عقیده و معرفت خاصى داشت و مقام او را مى دانست و او را به عنوان امام و خلیفه پیامبر و وارث علوم انبیاء مى شناخت و پس از وفات پیامبر هم ، در خط صحیح و صراط مستقیم ولایت ، ثابت و استوار باقى ماند و یکى از دوازده نفرى بود که در مسجد و در حضور همه ، با یادآورى سفارشها و توصیه هاى پیامبر، از حق على (ع )، که حق امت بود، دفاع کرد. سلمان دومین نفرى بود که در حضور خلیفه وقت ، بپا خاست و چنین گفت :

کردید و نکردید و ندانید چه کردید … اى ابوبکر هنگامى که براى تو جریانى پیش آید که حکم آنرا ندانى ، به چه چیز تکیه خواهى کرد؟ هنگامى که از تو سؤ ال شود چیزى که نمى دانى به چه کس پناه خواهى برد؟ چه عذرى دارى که خود را بر داناتر از خود و نزدیکترین افراد به پیامبر و دانا به تاءویل کتاب خدا و سنت پیامبر مقدم مى دارى ؟ کسى که پیامبر او را در زمان حیاتش مقدم داشته و هنگام وفاتش ، شما را درباره او توصیه کرده است . شما کسانى هستید که فرمان پیامبر را فراموش کرده و وصیت او را از یاد بردید و وعده او را مخالفت کردید و…

سخنان سلمان طولانى است و بطور عمده در دفاع از حقى است که پس از پیامبر نادیده گرفته شد و بناى اختلاف و شکاف بین مسلمین از همان روز و بخاطر همان حوادث نهاده گشت .
آنچه در حوادث و پیشامدها براى یک مسلمان مهم است ، گم نکردن راه و مفتون نشدن به جاذبه هائى که برفتنه ها و تزویرها استوار است . پاى بندى به ولایت دقیقا همین حرکت در خط رهبرى صحیح ائمه و اطاعت از فرمان خدا و رسول در مورد امام است و سلمان ، چهره درخشان معتقدین به این ولایت بود.

سلمان ، در خطبه اى که پیرامون ولایت دارد، گفته است :
آگاه باشید!… اگر از نخست ، ولایت امر را به على علیه السلام واگذاشته بودید از آسمان و زمین و از بالاى سر و زیر پا مى خوردید،…پس منتظر بلا باشید، من رابطه ولاء خود را با شما قطع مى کنم آگاه باشید اگر وظیفه من ، دفع ستم و قیام به وظیفه و یارى دین باشد، شمشیر خود را بر دوش نهاده ، قدم به قدم شمشیر مى زنم و مى شکافم و پیش مى روم .
اى مردم !… هرگاه فتنه ها را دیدید که همچون پاره هاى ظلمت در شب تار بسراغ شما مى آید و قصد نابودى تان را دارد و حتى تکسواران و سخنوران و پیشگامان را هم از آن ایمنى نیست ، پس ملازم آل محمد باشید که آنان قافله سالاران بهشتند. و بر شما باد ملازمت على (ع ). بخدا سوگند ما در زمان پیامبر، بر او بعنوان ولایت سلام دادیم .
آگاه باشید… که من امر خود را آشکارا بیان کردم ، و بخداوند ایمان آورده و تسلیم پیامبر هستم و به تبعیت از مولاى خودم که مولاى هر مسلمان است ، افتخار مى کنم .

روزى امیرالمؤ منین علیه السلام سوار بر اسب ، از نزدیک سلمان که با جمعى نشسته بود، گذشت . سلمان به همراهان خود گفت : چرا برنمى خیزید تا دامان او را گرفته و از وى مسئله بپرسیم ؟ سوگند به خداوند، جز او کسى دیگرى شما را به راه انبیاء هدایت نمى کند. او عالم ربانى روى زمین و تنها تکیه گاه مردم است . با از دست دادن وى ، علم را از دست مى دهید. آنوقت است که منکرات در بین مردم شایع مى گردد.
ابن عباس ، سلمان را در خواب دید و از او پرسید: در بهشت ، پس از ایمان به خدا و رسول ، چه چیز برتر است ؟ سلمان پاسخ داد: پس از ایمان به خدا و پیامبر، هیچ چیز با ارزش تر و برتر از دوستى و ولایت على ابن ابیطالب (ع ) و پیروى از او نیست . (۱۵)
گر چه پیشواى شایسته و خط صحیح رهبرى ، در نظر سلمان ، همان على ابن ابیطالب و امامت او بود و همیشه در بیان فضائل آنحضرت ، زبان سلمان گویا بود، ولى در عین حال ، براى حفظ وحدت مسلمین ، با خلیفه بیعت کرد و مانع از بروز اختلافى به نفع دشمنان اسلام گردید.

زهد

دل نبستن به حیات دنیوى و آزاد بودن از تعلقات و وابستگیها به دنیا، اسیر نشدن در برابر جاذبه هاى فریبنده زندگى ، گذرا و بى ارزش دانستن دنیا در برابر آخرت و سعادت جاودانه و معنویت و… مجموعا ارزشى است که مى توان نام زهد را بر آن گذاشت .
سلمان در زهد و پارسائى هم به مقام بلندى رسیده بود که الگو و نمونه شناخته مى شد و به زهدش مثل مى زدند و در ستایش از کسى که به اوج تقوا و پارسائى رسیده باشد بعنوان سلمان عصر، یاد مى کنند.

همچو سلمان در مسلمانى بکوش

اى مسلمان ، تا که سلمانت کنند

زهد و وارستگى سلمان ، از ایمان عمیق و زیاد او سر چشمه مى گرفت . چرا که هر کس ایمانى قوى داشته باشد از مدار جاذبه هاى دنیوى آزادتر است و چه کس مؤ من تر از سلمان ؟ امام صادق (ع ) فرموده است :
ایمان ، ده درجه دارد، مقداد در درجه هشتم و ابوذر در درجه نهم و سلمان در درجه دهم ایمان است
سلمان ، خانه نداشت و هرگز دل به خانه سازى نمى داد، شخصى از او خواست تا برایش خانه اى بسازد ولى سلمان راضى نمى شد. با اصرار آن شخص براى ساختن خانه اى کوچک که هنگام ایستادن ، سر به سقف بخورد و هنگام خوابیدن ، پا به دیوار برسد، اجازه داد.

دو نفر از دوستان سلمان به خانه او رفتند. او براى پذیرائى ، مقدارى نان و نمک بر سفره گذاشت و گفت : اگر نبود دستور پیامبر که از تکلف و خود را به زحمت افکندن براى مهمان نهى کرده است ، براى شما غذاى بهترى تهیه مى کردم .
یکى از آن دو نفر گفت : اگر با این نمک قدرى سبزى هم بود، بهتر مى شد. سلمان ، آفتابه خود را گرو گذاشت و مقدارى سبزى خرید.

پس از صرف غذا، آن میهمان در مقام شکر خدا، گفت : خدا را حمد مى کنم که ما را به آنچه داده ، قانع گردانیده است . سلمان گفت : اگر قانع بودى آفتابه من به گرو نمى رفت !…

سلمان پارسا، حتى حقوق اندک سالانه خود را هم از بیت المال (حدود ۴ تا ۶ هزار درهم در سال ) به فقرا و نیازمندان مى داد و بسیار اندک ، براى خود بر مى داشت . در مورد یک درهمى که برمى داشت ، مى گفت : یک درهم مى دهم و برگ خرما مى خرم . با آن زنبیل درست کرده ، به سه درهم مى فروشم . از این دو درهم سود، یک درهم براى همسر و خانواده ام خرج مى کنم و درهم دیگر را در راه خدا صدقه مى دهم …

عبادت

عبادت سلمان هم ، همچون زهد و تقوایش در حد اعلا بود. آنچه به عبادت سلمان ارزش بیشترى مى داد، علم و آگاهى او بود. چرا که عبادت آگاهانه و پرستش از روى بصیرت و فهم عمیق دین ، به مراتب ارزشمندتر از عبادت سطحى و ظاهرى است و ارزش عبادت هر کس به اندازه شعور و فهمش ‍ است .
به روایت امام صادق (ع ) روزى پیامبر اسلام به یاران خود فرمود: کدامیک از شما تمام روزها را روزه مى دارد؟
سلمان گفت : من ، یا رسول الله .
پیامبر پرسید: کدامیک از شما تمام شبها را به عبادت مى گذراند؟
سلمان گفت : من ، یا رسول الله .
پیامبر پرسید: آیا کسى از شما هست که روزى یک ختم قرآن کند؟
سلمان گفت : من ، یا رسول الله .
یکى از حاضرین که از جواب هاى سلمان ناراحت شده بود و آنرا بر خود ستائى و فخرفروشى سلمان عجمى حمل مى کرد، براى رد سخنان سلمان ، گفت : اکثر روزها دیده ام که سلمان روزه نیست و بیشتر شب را هم مى خوابد و بیشتر روز را هم به سکوت مى گذراند.

پس چگونه همیشه روزه است و هر شب به نیانش خدا بیدار میماند و روزى یک ختم قرآن مى کند؟!
پیامبر فرمود ساکت باش ، تو را با مثل لقمان چه کار؟ اگر مى خواهى چگونگى اش را از خودش بپرس تا خبر دهد.
سلمان در توضیح ادعاى خود، اظهار کرد: در ماه ، سه روز روزه مى گیرم و خداوند فرموده است : هر کس عمل نیکى انجام دهد پاداش ده برابر دارد بنابراین ، چنان است که سى روز روزه گرفته ام . از طرف دیگر، روز آخر شعبان را روزه گرفته و آنرا به روزه رمضان متصل مى کنم ، و هر که چنین کند، پاداش روزه همیشه را دارد، از رسولخدا هم شنیدم که فرمود: هر کس ‍ با طهارت بخوابد، در ثواب ، چنان است که تمام شب را عبادت کرده باشد. و اما ختم قرآن ، از رسولخدا درباره على ابن ابیطالب شنیدم که به او فرمود:

مثل تو، همچون سوره قل هوالله است ، هر که یکبار آنرا بخواند پاداش ‍ یک سوم را دارد و هر که دو بار بخواند مثل آن است که دو ثلث قرآن را خوانده و هر که سه بار بخواند، گویا که یک ختم قرآن کرده است . یا على ! هر کس هم تو را با زبان دوست بدارد یک سوم ایمانش کامل شده ، هر که با دل و زبان دوستت بدارد، دو ثلث ، و هر که با دل و زبانش دوست بدارد و با دست هم یارى تو کند تمام ایمان را بدست آورده است …

کرامات

کارهاى شگفت و اعمال خارق العاده و آگاهیهاى خاصى که در بعضى از بندگان خالص خدا یافت مى شود و نشانه پیوند معنوى یک انسان با خداست ، کرامت نامیده مى شود. سلمان ، بخاطر ایمان فراوان و تقوا و قرب و عبادتش ، از کرامت هم برخوردار بود. کراماتى که در مورد سلمان نقل شده است ، یا به صورت پیشگوئى از حوادث آینده و مقدرات افراد است ، یا دعاهائى که به استجابت مى رسیده یا بروز کارهائى اعجازگونه ، که همه نشانه تعالى روح سلمان است و اعطاى این کرامت ها در سایه قابلیت و استعداد خاصى است که داشته و به برکت همنشینى و استفاده هائى است

که از پیامبر و على (ع ) برده است . به چند نمونه از اینگونه فوق العادگى ها توجه کنید:
هنگامى که سلمان به مدائن مى رفت ، جمعى هم همراهش بودند. یکى از همراهان مى گوید: به سرزمین (کربلا که رسیدیم ، سلمان پرسید: نام این سرزمین چیست ؟ گفتیم : کربلا. گفت : آرى ! محل کشته شدن برادران من . اینجا جاى خیمه ها و باراندازهاى آنان و اینجا محل خوابیدن شتران آنهاست ، در اینجا خون هابیشان را مى ریزند، بهترین پیشینیان در اینجا کشته شده اند و بهترین آیندگان نیز در اینجا کشته مى شوند.

چون به نزدیکى کوفه رسیدند، پرسید: اینجا را چه مى نامند؟
گفته شد: حروراء. فرمود: آرى ! اینجاست که بدترین امت هاى گذشته خروج کرده اند و بدترین افراد این امت هم از اینجا خروج مى کنند (اشاره به خوارج نهروان که بر ضد على (ع ) شورش کردند) چون به کوفه رسید پرسید: اینجا کوفه است ؟ گفتند: آرى . فرمود: اینجا نشانه اسلام است . (۲۱) کوفه و نجف دو مرکز اسلامى بوده است .

نمونه دیگر:
زهیر بن قین (که در راه کربلا به کاروان امام حسین (ع ) ملحق شد) مى گوید: ما، همزمان با بیرون آمدن امام حسین (ع ) از مکه به طرف کوفه مى آمدیم و نمى خواستیم که با کاروان امام ، در یک منزلگاه توقف کنیم . هر وقت امام حرکت مى کرد ما مى ایستادیم و هر جا که او منزل مى کرد، ما به راه ادامه مى دادیم . در یکى از منزلگاهها بین حجاز و عراق مشغول صرف غذا بودیم که ناگهان فرستاده امام حسین ، وارد شد و سلام کرد و رو به زهیر گفت : امام تو را طلبیده است .
زهیر، اندکى تاءمل کرد. زنش به وى گفت : سبحان الله ، اى زهیر، در مقابل دعوت فرزند پیامبر، درنگ مى کنى ؟
زهیر برخاست و رفت و پس از مدتى شاد و خندان برگشت و گفت : در صف یاران حسین (ع ) قرار گرفتم !…

– در توضیح این موضع گیرى جدید، گفت :
به جنگ با رومیان که رفته بودیم ، غنائم بسیارى بدستمان رسید. سلمان که با من بود پرسید: آیا از این غنیمت ها خشنودى ؟
گفتم چطور؟ گفت : پس چقدر خوشحال خواهى شد آنگاه که سید جوانان آل محمد – امام حسین – (ع ) را درک کنى و در رکابش جهاد کنى ؟ نبرد در رکاب او، سعادت دنیا و آخرت است !

آنگاه ، زهیر از اطرافیان و خانواده اش جدا شد و بسوى امام حسین (ع ) براى جنگ در رکابش شتافت . (۲۲)
سلمان ، با بصیرت و آگاهى خود، آینده را مى دید که این پیشگوئى را کرد که سعادت جهاد در راه خدا و دفاع از اسلام ، آنهم در رکاب سالار شهیدان ، حسین بن على (ع ) نصیب زهیر خواهد شد و زهیر، در صف شهداى والامقام کربلا قرار خواهد گرفت .

نمونه اى هم از دعاى مستجاب سلمان :
روزى سلمان بر جماعتى از یهود مى گذشت که او را گرفتند و با شلاق بجانش افتادند و بسیار او را زدند. در مقابل اصرار آنان که مى گفتند: از خدایت بخواه تا تو را از دست ما نجات دهد، فقط از خداوند این را مى خواست که : خدایا، بر بلا صابرم گردان .
گفتند: پس دعا کن که خدا بر ما عذاب نازل کند. سلمان دعا نکرد و گفت : شاید در میان شما کسى باشد که بعدا مسلمان شود. گفتند پس دعا کن عذاب بر کسانى نازل شود که قابل هدایت نیستند.

سلمان از خداوند عذابشان را طلبید. تازیانه هایشان افعى شد و آنان را بلعید. همزمان با این ماجرا، پیامبر با جمعى در مجلسى نشسته بود، فرمود: اى مسلمانان ! خداوند در همین ساعت ، برادرتان سلمان را بر بیست نفر از یهودیان پیروز کرد، برخیزید تا به دیدارش برویم …

پس از دیدار سلمان و ماجراى هلاکت دشمنان ، پیامبر فرمود: خدا را سپاس ، که در میان امت من کسى را قرار داده است که در صبر و در دعا همچون حضرت نوح است . آنگاه خطاب به سلمان فرمود: تو از برادران دینى خاص ما هستى ، تو محبوب فرشتگان مقربى ، فضیلت تو در ملکوت آسمانها و نزد عرشیان و کروبیان ، روشن تر از خورشید، در روز روشن و صاف است . تو از صاحب فضیلت هائى هستى که در قرآن ، با تعبیر الذین یؤ منون بالغیب ستایش شده اند.

سلمان منا اهل البیت

خداوند، سلمان را دوست دارد و با خشمناک شدنش ، خشمگین مى شود. .
سلمان ، سلمان اسلام است ، سلمان دین است ، سلمان محمدى است . اختصاص به قوم خاص و قبیله خاصى ندارد.
هنگام کندن خندق در جنگ احزاب ، انصار مى گفتند سلمان از ماست ، چون جزو مهاجرین از مکه نبوده است ، و مهاجرین مى گفتند: از ماست ، چون اهل مدینه نبوده است . پیامبر با شنیدن این گفتگو، آنان را صدا زد و فرمود:
سلمان ، از ما اهلبیت است .
سلمان بیش از اینکه به نژاد عرب یا عجم وابسته باشد به اسلام منتسب است . از این رو به سلمان محمدى معروف گشته است .
سلمان از کسانى است که پیامبر با او قرارداد بهشت بسته است .
پیوند مکتبى سلمان با اسلام و پیامبر در حد قوى و استوار است که او را نسبت به اهلبیت ، از بسیارى کسان دیگر، نزدیک تر و خودى تر ساخته است و همین ، مایه آنهمه ارج گذارى و تکریم سلمان ، از سوى رسولخدا است .
در عهدنامه اى که پیامبر اسلام ، به درخواست سلمان ، براى سلمان و خاندانش نوشته ، راز این احترام و تجلیل مشهود است . در این نامه ، رسول خدا ضمن بیان نکاتى پیرامون شریعت توحیدى اسلام و گوشه اى از جهانبینى الهى ، مرقوم فرموده است :
این نامه اى است که براى خاندان سلمان نوشته شده ، جان و مال آنان در هر نقطه اى که باشند در پناه خدا و رسول ، محفوظ است .
کسى بر آنها ستم نکند و سخت نگیرد. از آنان جانبدارى و حمایت کنید. تراشیدن موى جلوى سر و جزیه و خمس و مالیات یک دهم و هر گونه مالیات را از آنان برداشتیم . اگر از شما چیزى خواستند بدهید، اگر یارى خواستند یارى و پناهشان دهید، اگر بدى کردند، از آنان درگذرید، اگر در حق آنان بدى شد از آنان دفاع کنید و از بیت المال مسلمین سالیانه ۲۰۰ جامه به آنان بدهید.

سلمان به این جهت شایسته این اکرام از جانب ماست که بر بیشتر مؤ منین برترى دارد و اشتیاق بهشت به قدوم سلمان ، بیش از شوق سلمان به بهشت است . او مورد اطمینان من و خیرخواه مسلمین است . سلمان از خاندان ماست . کسى با این فرمان نباید مخالفت کند. تا وقتى که مسلمانند از نیکى و مراقبتشان کوتاهى نکنید. لعنت خدا بر کسى که با این عهدنامه مخالفت کند. احترام سلمان احترام من است و آزار او آزار من . و من در قیامت دشمن کسى هستم که سلمان را آزرده باشد و جهنم جایگاه اوست . والسلام .

از على (ع ) درباره سلمان پرسیدند. حضرت پاسخ داد: سلمان کسى است که از سرشت وطینت و روح ما آفریده شده و خداوند او را به آغاز و انجام و آشکار و نهان علوم ، مخصوص ساخته است .
آنگاه حضرت این واقعه را نقل مى کند که : من و سلمان در حضور پیامبر بودیم مردى بادیه نشین وارد شد و سلمان را کنار زد و در جاى او نشست . پیامبر که از این برخورد، بشدت رنجید، به آن مرد گفت :
اى مرد! آیا کسى را کنار مى زنى که خداوند در آسمان و پیامبر خدا در زمین دوستش مى دارد؟ کسى که جبرئیل از سوى خداوند ماءمورم مى کرده که سلامش دهم . سلمان از من است ، هر کس به او جفا و آزار کند مرا آزرده است . هر که او را دور کند مرا دور کرده ، هر که او را نزدیک سازد، مرا نزدیک ساخته است . اى اعرابى ! درباره سلمان خطانکن ، همانا پروردگار ماءمورم ساخته که به او علم بلایا و منایا (پیشگوئى از آینده و مقدرات مردم ) و تعبیر خواب و نسب شناسى بیاموزم . آن مرد گفت : یا رسول الله ، فکر نمى کردم که سلمان بدین پایه باشد که فرمودى . مگر نه اینکه یک مجوسى بود و مسلمان شد؟
حضرت فرمود: من از سوى خدا سخن مى گویم و تو با من گفتگو مى کنى ؟ سلمان مجوسى نبود، گرچه ظاهرش داراى یک شرک بود ولى ایمان باطنى داشت .

آنگاه ، حضرت با تلاوت آیاتى که مضمونش تسلیم و پذیرش در برابر رسولخدا است ، فرمود: اى اعرابى ! آنچه را گفتم ، بگیر و دریاب و از سپاسگزاران باش و انکار مکن که از معذبین گردى .
سخن پیامبر را بپذیر، تا از ایمنان باشى .
در اهمیت مقام سلمان نزد پیامبر، همین بس که شبها، پیامبر براى سلمان درس خصوصى داشت . پیامبر فرمود: پروردگارم مرا خبر داده که چهار نفر از اصحابم را دوست دارد و مرا هم به محبت آنان فرمان داده است . گفتند: یا رسول الله آنها چه کسانى هستند؟ هر کدام از ما دوست داریم که از آنان باشیم :
فرمود: على (ع ) از آنهاست .
و…سکوت کرد. دوباره و سه باره ، پس از سکوت ، فرمود: آگاه باشید که : على از آنان است . و بقیه ؛ ابوذر و سلمان و مقداد هستند.
قلب آگاه سلمان و استعداد اندیشه و افزونى ایمانش سبب شده بود که فضائل بسیارى را بخود اختصاص دهد و مورد توجه رسولخدا و امیرالمومنین باشد. نامه حکمت آمیزى که على (ع ) خطاب به سلمان نوشته است ، گویاى آمادگى خاص سلمان براى درک معارف دین است . در این نامه ، حضرت ، پس از ستایش خدا و درود بر پیامبر، فرموده است :
دنیا همچون مارى است نرم ، که سم آن کشنده است . از فریبائیهاى دنیا اجتناب کن ، که دوستى اش با تو بسیار اندک است . غم دنیا را رها کن ، که آنرا وداع خواهى کرد و اوضاع آن دگرگون خواهد شد.

هر وقت که به دنیا بیشتر علاقه پیدا کردى ، از آن بیشتر وحشت کن ، زیرا شیفته دنیا، به همان اندازه که به شادى اطمینان پیدا مى کند به گرفتاریهاى بیشتر کشانده مى شود و هر چه به دنیا بیشتر انس مى گیرد، به ترس ، نزدیک تر مى شود. والسلام .

در جاى دیگر فرموده است : (خطاب به ابوذر)
اى ابوذر! اگر سلمان آنچه را میداند با تو بگوید به کشنده او رحمت خواهى فرستاد! اى ابوذر! سلمان ، باب الله در روى زمین است .
مؤ من کسى است که او را بشناسد و هر که او را انکار کند و نشناسد کافر است . سلمان از ما خاندان است .

همچنین در زبان على (ع )، سلمان به لقمان حکیم تشبیه شده است که سلمان از ما اهل بیت است و شما همچون سلمان را که مثل لقمان حکیم است ، کجا مى یابید؟
سلمان ، گرچه در مدائن به سر مى برد ولى در دل مسلمانان مدینه جاى داشت و مورد توجه و عنایت خاص امیرالمؤ منین (ع ) بود. تا آنجا که هنگام وفات سلمان ، حضرت امیر (ع ) به اعجاز، خود را براى تدفین سلمان ، به مدائن رساند.
جابر بن عبدالله انصارى نقل مى کند:
امیر المؤ منین نماز صبح را با ما خواند، آنگاه رو به ما کرد و فرمود: اى مردم ! پاداش شما از جانب خدا، در سوگ درگذشت برادرتان سلمان ، افزون باد!…
آنگاه عمامه و لباس هاى پیامبر را پوشید و تازیانه و شمشیر او را برگرفت و بر شتر پیامبر سوار شد و در معیت و همراهى قنبر بطرف مدائن حرکت کرد و پس از چند لحظه اى در مدائن ، جلو خانه سلمان پیاده شدند
همچنانکه گفتیم ، سلمان جزو خانواده رسالت و از پروردگان خانه وحى محسوب مى شد و در تمام لحظات ، از حضور پیامبر و على و حتى حضرت زهرا(س ) بهره هاى معنوى مى برد.
از جمله فیض هائى که سلمان از حضرت زهرا(س ) آموخته بود، دعاى نور بود. دعاى نور را که حضرت فاطمه از پدرش رسولخدا فرا گرفته بود و هر صبح و شام مى خواند. به سلمان هم آموخت .
سلمان مى گوید: بخدا قسم من این دعا را به بیش از هزار نفر از اهل مکه و مدینه که مبتلا به تب بودند، یاد دادم و همه آنها شفا یافتند.
مناسب است که دعاى نور را با ترجمه اش در اینجا بیاوریم :

دعاى نور

بسم الله الرحمن الرحیم . بسم الله النور، بسم الله نور النور، بسم الله نور على نور، بسم الله الذى هو مدبر الامور، بسم الله الذى خلق النور من النور، الحمدلله الذى خلق النور من النور و انزل النور الى الطور فى کتاب مسطور فى رق منشور بقدر مقدور على نبى محبور.
الحمدلله الذى هو بالعز مذکور و بالفخر مشهور و على السراء والضراء مشکور. و صلى الله على سیدنا محمد و آله الطاهرین
(مفاتیح الجنان ص ۲۰۸).
ترجمه :
بنام خداوند بخشنده مهربان .
بنام خداوند نور.
بنام خداوند نور نور، نور بالاى نور، خداوندى که تدبیر کننده کارهاست .
بنام خدائى که نور را از نور آفرید. ستایش خدائى را که نور را از نور آفرید و نور را به کوه طور در کتابى نوشته شده و صحیفه اى گشوده و به اندازه اى معین ، بر پیامبر دانشمند خویش فرو فرستاد.
حمد، خدائى را که به عزت یاد مى شود و به فخر مشهور است و در خوشى و گرفتارى ، سپاسگزارى مى شود.
درود خدا بر سرورمان محمد و خاندان پاکش باد.

نقش سلمان در جنگ ها

فوق العادگى هاى سلمان ، حتى در میدان هاى جنگ هم به شکلهاى گوناگون بروز مى کرد و الهام بخش و چاره ساز بود. اصل حضور سلمان در میدان جنگ ، تقویت روحى براى رزمندگان اسلام و الهام دهنده شور و حرکت براى آنان بود. علاوه بر اینکه سلمان ، با سخنان حکمت آمیز و دعوت حکیمانه خود، گاهى دشمنان را هم به راه حق مى آورد. طرح هاى نظامى و شیوه هاى خاص و ابتکارات او در صحنه نبرد هم جاى خود دارد که بعدا خواهیم گفت .

یکى از مواردى که سخنان سلمان ، سبب تسلیم دشمن بدون درگیرى شد، در فتح مدائن بود. در سایه همین شیوه رفتار، دو شهر از شهرهاى هفتگانه مدائن و چند مورد دیگر بدون جنگ ، با دعوت سلمان ، تسلیم شد. همچنین با دعوت و تبلیغات سلمان ، حدود چهار هزار نفر از سپاهیان ایران که تحت فرماندهى رستم فرخ زاد بودند، از سپاه او جدا شده و به مسلمانان پیوستند. این عده ، جزء جند شهنشاه و به اصطلاح امروزى نیروى ویژه بودند.

دعوت سلمان براى اسلام آوردن دشمنان در فتح مدائن بدین صورت بود:
همانا اصل و نصب من از شما ایرانیان مى باشد و من خیر خواه شما هستم در سه چیز، و صلاح شما هم در آنهاست :
۱- اگر اسلام بیاورید، برادر ما هستید و در اموال ما شریک بوده و بر شماست همان تکلیفى که بر ماست .
۲- تسلیم شوید و به مسلمین جزیه بدهید (جزیه مالى است که غیر مسلمانان تحت حکومت اسلامى مى پردازند).
۳- در غیر این دو صورت ، با شما مى جنگیم . همانا خدا، خائنین را دوست ندارد.
سلمان در عین حال که دشمنان را به اسلام دعوت مى کرد از سربازان اسلام و جبهه داخل نیز غافل نبود. چنانچه بعد از فتح مدائن ، در ایوان مدائن براى آنان تفسیر سوره یوسف مى گفت تا به آنان درس امانت دارى و صداقت و پاکدامنى بدهد. چراکه از طرفى وضع ثروت ممالک فتح شده ، رغبت انگیز و اشتهاخیز بوده و از طرفى ، خود عرب ها با آن سابقه فقر و تهیدستى در عربستان ، ممکن بود آنها را به خیانت بکشاند.
نقش معنوى دیگر سلمان ، بالا بردن سطح معنویات و روحیه خداجوئى سربازان در میدان و تعلیم دعا و برنامه هاى عبادى براى سپاه قرآن بود.
تشویق و ترغیب سلمان به اهمیت نماز و تکالیف الهى و راز و نیاز در جبهه ، که الهام گرفته از آموزشهاى پیامبر اسلام بود، نقش زیادى در ایجاد زمینه براى امدادهاى غیبى خداوند بود. چرا که نصرت هاى الهى همیشه به فراخور استعداد و لیاقت هاى فداکارانى است که براى دفاع از اسلام آماده شده اند.

شجاعت سلمان در جنگ

سلمان ، اضافه بر معنویات سطح بالا و دانش و عبادت و عرفان ، در صحنه کارزار هم شجاعانه وارد عمل مى شد و روحیه مى داد.
در یکى از جنگ ها که لشکریان اسلام مى بایست از رود دجله عبور کنند، ابتدا یک گروه شصت نفرى با اسب به آب زدند و با نصرت الهى ، شناکنان اسبهاشان از رود، گذشت . سلمان که در کنار فرمانده لشکر بود به او گفت : مردم ، تازه مسلمان شده اند و به گناه ، آلوده نیستند. از این رو آب و دریا برایشان رام شده است . چنانچه خشکى . سوگند به خدائى که جان سلمان در دست اوست ، همه از این رود دسته دسته خواهند گذشت .
خود سلمان ، پیشاپیش گروههائى بود که با اسب از رودخانه گذشتند. و با سخنان خود به سربازان اسلام ، دلگرمى و امید و اطمینان قلب مى بخشید.

ابتکارات نظامى سلمان

فکر خلاق سلمان در امور نظامى ، از شیوه هاى ابتکارى او در جنگ طائف و جنگ خندق ، به خوبى روشن مى گردد.
در جنگ طائف ، قلعه هاى دشمنان که در محاصره نیروهاى اسلام قرار گرفته و محاصره ، بدون رسیدن به نتیجه ، طول کشیده بود، سرانجام با پیشنهاد سلمان ، منجنیقى ساخته شد که استفاده از آن به پیروزى مسلمین کمک کرد با منجنیق ، که در بیرون قلعه پرتاب کنند، و مثل توپ و خمپاره امروزى بوده و به شکل منحنى حرکت مى کرده است .

در جنگ خندق (احزاب ) نیز که مسلمانان در مقابل خطر هجوم مشرکین سازمان یافته به درون مدینه قرار گرفته بودند نظر سلمان کارساز شد و در نظرخواهى پیامبر از مسلمانان در شیوه دفاعى مورد استفاده از شهر، در نهایت به راءى سلمان عمل شد.
مورخین مى نویسند:

مرد بلند قامتى با موهاى پرپشت و انبوه ، که بسیار مورد علاقه پیامبر بود، از جا برخاست و از بالاى تپه بلندى نگاه دقیق و کنجکاوانه اى به شهر مدینه انداخت و مشاهده کرد که مدینه در میان حصارى از کوههاى بلند واقع شده و صخره هاى اطراف ، شهر را احاطه کرده است ، فقط در میان آنها گذرگاه وسیع و هموارى وجود دارد که سپاه دشمن ، به آسانى مى تواند از آنجا به حریم مدینه حمله کند. سلمان در ایران ، بسیارى از ابزار و نقشه هاى جنگى را دیده بود و از آنها اطلاع داشت . بنابراین ، پیشنهاد تازه اى که به خدمت پیامبر عرضه داشت در جنگ هاى عرب ، سابقه نداشت و مردم عرب ، تا آنروز، با چنین تاکتیکى آشنا نبودند. پیشنهاد سلمان ، حفر خندق در آن منطقه باز و بلامانع بود تا اطراف مدینه را حفظ کند. اگر آن طرح و پیشنهاد، اجرا نمى شد. معلوم نبود که وضعیت و سرنوشت مسلمین چه مى شد.

هنگام حفر خندق ، سلمان بر کارها نظارت داشت و در قسمتى از خندق که کم عرض تر حفر شده بود گفت تا عرض آنجا را بیشتر کنند که اسب هاى قریش نتوانند از آنجا عبور کنند.

سلمان و حکومت مدائن

مدائن ، یکى از شهرهاى سرسبز و خرم و افسانه اى و پایتخت ساسانیان در ایران بود که بدست مسلمانان فتح شد.
خلیفه دوم ، با مشورت حضرت على (ع ) سلمان را – پس از حذیفه بن یمان – حاکم مدائن قرار داد. شاید دلیل این انتخاب ، همزبانى سلمان با مردم مدائن بود که مردم پارسى زبان آن شهر، با یک حاکم ایرانى الاصل و همزبان ، بهتر مى توانستند کار کنند.
نام سلمان ، براى ایرانیان ، تا اندازه اى آشنا بود. وقتى خبر یافتند که سلمان ، به حکمرانى مدائن منصوب شده و قرار است به آن دیار بیاید، براى استقبال از والى جدید، در بیرون شهر تجمع کردند.

مردم ، بر اساس ذهنیت خود نسبت به حکمرانان و زمامداران ، مى پنداشتند که على القاعده والى جدید، با همراهیانى بسیار و جلال وشکوه و کبکبه و دم و دستگاهى خواهد آمد و بر مرکبى آراسته خواهد نشست و با تشریفاتى خاص ، به مقر حکومت خود وارد خواهد شد.

چشم ها به افق ، در انتظار رسیدن سلمان ، بعنوان حاکم جدید شهر، دوخته شده بود. دیدند: سوارى از دور مى آید. وقتى نزدیک شد دیدند پیرمردى است با محاسن سفید، سوار بر الاغى شده و سفره اى نان و کوزه اى آب به همراه ، بطرف آنان مى آید.
از او سراغ سلمان را گرفتند.

– سلمان ، من هستم .
براى اهالى مدائن ، تعجب آور و باور نکردنى بود، که چگونه این پیرمرد از کار افتاده ، شهرى با عظمت همچون مدائن را با آن سابقه حکومت هاى قدرتمند و دستگاههاى عریض و طویل ، اداره خواهد کرد؟!
لابد فاسدان هم فکر مى کردند در سایه حکومت ناتوانى چون او، مى توانند به چپاول و سوء استفاده هاى خود بپردازند.
سلمان ، نه بر اسب ویژه سوار شد و نه به کاخ سلطنتى رفت ، بلکه یکسره به طرف خانه کوچکى در کنار مسجد رفت و آنجا را اقامتگاه خویش ساخت و به اداره امور پرداخت .

سلمان در ایام حکومت خود، بیت المال را صرف مردم مى کرد و حتى حقوق شخصى خویش را نیز به نفع جامعه و نیازمندان خرج مى کرد.
زندگى ساده و روش مردمى سلمان ، بر محبوبیت او مى افزود و اینگونه رفتار، طبیعتا انتقادى غیر مستقیم از شیوه کسانى بود که در حکومت ، به سود شخصى مى اندیشیدند و در سایه امکانات بدست آمده از بیت المال ، به وضع خود سر و سامان بخشیده ، و زندگى جدا از مردم براى خود فراهم مى کردند.
خلیفه دوم از برخى اعمال سلمان – که همان روش سادگى و مردمى بود – ناراحت شد. و به او نامه نوشت علاوه به سلمان ماءموریت داد که نسبت به وضع زندگى حذیفه بن یمان ، یکى از اصحاب پیامبر تحقیق و بررسى کند.
سلمان ، در پاسخ خواسته هاى خلیفه و اعتراض هایش ، نامه اى به این مضمون نوشت ، که گویاى بسیارى از حقایق است :
بنام خدا.
از سلمان ، آزاد شده پیامبر، به عمر بن خطاب .
نامه سرزنش کننده و ملامت بار تو، به من رسید.
نوشته بودى که مرا امیر مردم مدائن کرده اى و دستور داده اى که در تحقیق از کارها و رفتار حذیفه باشم و کارهاى نیک و بدش را گزارش دهم . در حالیکه خداوند در کتاب خود، آنجا که از تجسس و غیبت نهى مى کند و به اجتناب از بسیارى از گمانها دستور مى دهد مرا از این کار نهى کرده است . بنابراین در کار حذیفه ، با اطاعت از دستور تو خدا را نافرمانى نمى کنم !

و اما اینکه از حصیر بافى و نان جو خوردن من ، ایراد گرفته بودى ، این چیزى نیست که یک مؤ من ، بخاطر آن ملامت شود. سوگند به خدا، نان جو خوردن و حصیر بافتن و از مردم بى نیاز بودن و چشم به سفره دیگران ندوختن ، نزد خداوند محبوب تر و به تقوا نزدیکتر است من پیامبر را دیدم که وقتى نان جوین مى یافت ، مى خورد و ناراحت هم نبود.
اما اینکه از عطاى من نوشته بودى ، من براى روز نیاز و تهیدستى ام (آخرت ) آنرا از پیش مى فرستم .

به خدا سوگند، آنچه را که دندانم بتواند نرم کند تا از گلو فرو رود، از نظر من یکسان است که نان گندم و مغز گوسفند باشد یا آرد جو.
اما اینکه گفته اى : با رفتارم حکومت را ضعیف و خوار کرده و خود را زبون ساخته ام تا آنجا که اهل مدائن از فرمانروائى من بى خبرند و مرا همچون پلى براى عبور، یا باربرى براى کشیدن بارهاشان قرار داده اند و این موجب سستى و خوارى حکومت الهى است ، پس بدان که : خوارى در مسیر طاعت خدا، محبوب تر از عزت در نافرمانى خدا است . میدانى که پیامبر هم با مردم نزدیک بود و با آنان انس و الفت داشت و در عین حال که پیامبر و زمامدار بود مردم با او بسیار نزدیک بودند. مگر نه اینکه پیامبر غذاى ساده مى خورد و لباس خشن مى پوشید و همه طبقات مردم نزد او از مساوات دینى برخوردار بودند؟

اى عمر! مگر پیامبر نفرموده است که : هر کس سرپرست هفت نفر از مسلمانان شود و عدالت نکند با خشم خدا روبرو خواهد شد. کاش من ، با این خوارى و ضعفى که تو گفته اى ، از حکومت مدائن بسلامت بگذرم . من که از حکومت بر یک شهر ترسانم حال آنکس که پس از پیامبر بر تمام امت حکومت مى کند چگونه خواهد بود؟! خداوند فرموده است : خانه آخرت از آن کسانى است که در روى زمین ، قصد سرکشى و فساد ندارند و عاقبت براى متقیان است . بدان که حکومت من براى اقامه حدود خدا در میان مردم است و این به راهنمائى یک دانا و راهنماست (منظور: على علیه السلام ) و من بر اساس شیوه و روش او عمل مى کنم …

هدف از نقل این نامه مفصل ، نشان دادن روحیات خاص و شیوه مردمى سلمان در ایام حاکمیت است که هرگز قدرت و ریاست ، او را از مسیر تواضع و حق گرائى دور نکرد و قدرت ، غرور نیاورد و سلمان ، در ایامى که امیر بود، فراموش نکرد که عبد است .
منتهى ، عبد خدا.

سلمان ، در حکومت هم ، چون خدا را در نظر داشت ، هرگز از موقعیت امیرى ، براى دنیاى خویش ، ذخیره اى نیندوخت .
نقل شده است که : یک بار که بر اثر طغیان رود دجله ، سیل ، خانه هاى اطراف دجله را فرا گرفته و بسیارى را ویران کرده بود، همین که آب به نزدیکى خانه سلمان رسید، سلمان پوستین و شمشیر و قلم خود را برداشت و روى تپه اى جاى گرفت . با این عمل ، این درس بزرگ اخلاقى و سازنده را به مردم داد که در قیامت هم ، که روز حساب و مؤ اخذه و گرفتارى است ،
سبکباران ، رستگارند!…

سلمان ، با الهام از شیوه پیامبر، مسجد را خانه تعلیم و تربیت و تزکیه و هدایت ، و پایگاه فعالیت هاى اجتماعى ساخته بود و خود در مسجد، براى مردم ، سوره یوسف را تفسیر مى کرد، تا در سایه آن ، مردم با درسهاى عفت و صداقت و حکومت آشنا شوند.
یک بار مردم از او خواستند که برایشان درس قرائت قرآن بگذارد. فرمود: من فارس هستم ، بروید یک عرب را پیدا کنید. مردم رفتند شخص عرب زبانى را یافتند که به آنان قرائت مى آموخت .
سلمان هم به عنوان ناظر، خطاهاى او را اصلاح مى کرد.

رفتار سلمان ، چنان متواضعانه ، و زندگیش چنان ساده بود که غریبه ها، هرگز نمى شناختند که او حاکم شهر است .
روشى همچون پیامبر، سیره اى همسان على (ع ).
این ماجرا، یکى از نمونه هاى این گونه رفتار است :
سلمان ، در راه مى رفت ، مردى را دید که از شام مى آید و بار خرما و انجیر به دوش دارد. مرد شامى ، که از بدوش کشیدن بار سنگین ، خسته شده بود، با دیدن سلمان ، که ظاهرى ساده و فقیرانه داشت ، بخیال اینکه او باربرى نیازمند است ، او را صدا کرد تا در رساندن بار به مقصد، کمک کند و اجرتى بگیرد.

سلمان بار را به دوش گرفت و همراه مرد شامى به راه افتاد. مردم در برخورد با سلمان سلام مى کردند و از او به عنوان امیر یاد مى کردند و عده اى به سرعت به طرف سلمان آمدند تا بار را از او بگیرند. مرد غریب شامى ، که تازه فهمیده بود این عابر و رهگذر، امیر مدائن سلمان فارسى است ، با وحشت و خجالت ، با هراس و عذرخواهى فراوان براى گرفتن بار از امیر، پیش آمد. ولى سلمان ، قبول نکرد و گفت : باید بار را تا مقصد برسانم !…
نظر کردن به درویشان ، بزرگى کم نگرداند

سلیمان با همه حشمت ، نظرها داشت با موران

روزى هم ، سلمان خادم خویش را در پى کارى فرستاد و در غیاب او، کارهایش را خود انجام داد. وقتى علتش را از او پرسیدند، گفت : دوست ندارم دو کار بر یک نفر تحمیل شود. (۴۶)
همین برخوردها و اینگونه اخلاقیات سلمان بود که او را محبوب دلها ساخته بود و سلمان بر قلوب ، حکومت مى کرد، نه بر جمجمه ها!
از همین رو، در هنگام بیمارى سلمان هم ، که به وفاتش انجامید، مردم بشدت ناراحت و افسرده بودند و دسته دسته به عیادتش مى رفتند و از صمیم قلب ، براى بهبودیش دعا مى کردند.
ولى … سلمان ، دل به دلدار دیگرى داده بود و عشق برترى در قلبش بود. از این رو دنیا و حکومت ، برایش جاذبه نداشت و نتوانست از مسیر خدا، ذره اى و لحظه اى جدایش کند.
وقتى از سلمان پرسیدند:
چه چیز باعث نفرت تو از ریاست گردید؟
پاسخ داد:
شیرینى دوران شیرخوارگى و تلخى جدا گشتن از آن .
یعنى وقتى ریاست هم ، در نهایت ، فانى است و ناپایدار، پس نمى توان به امر گذرا و ناپایدار دل بست . آنکه به ریاست دل مى بندد، همانند طفلى که از شیر جدایش مى کنند، براى از دست دادن ریاست هم احساس تلخى مى کند.
باید دل به چیزى بست که پایدار باشد…

وفات سلمان

پایان زندگى هر کس به مرگ اوست
جز مرد حق ، که مرگ وى ، آغاز دفتر است
از جمله بعضى از خصوصیات انسان هاى کامل و اولیاء مقرب درگاه خداوند، اینست که گاهى از غیبت مطلع مى شوند و از نزدیک شدن اجل ، حتى روز و ساعت مرگ خویش باخبر مى گردند.
سلمان ، این مسلمان نمونه یکى از این چهره هاست .
وقتى سلمان در مدائن مریض شد، روز بروز بیمارى اش شدت مى یافت . کم کم اطمینان مى کرد که فرصت هاى آخر زندگى اش است .

از مولایش و حبیبش رسول الله (ص ) شنیده بود که هر گاه اجلش فرا رسد، مردگان با او صحبت و گفتگو مى کنند.
از این رو درخواست کرد که تابوتى فراهم کرده او را در آن قرار دهند و به قبرستان ببرند تا یقین کند که آیا مرگش فرا رسیده یا نه .
چنان کردند که درخواست کرد و در تابوت ، رو به قبله و با اموات به سخن پرداخت و بر آنان سلام فرستاد: سلام بر شما که با خاک ، هم آغوش گشته و از دنیا چشم پوشیده اید… سلام بر شما که خوراکتان مرگ ، و لباستان زمین شده است . شما را به خدا و رسول سوگند مى دهم که با من صحبت کنید، من سلمان فارسى ، آزاد کرده رسول خدایم …

مرحوم علامه مجلسى در بیان حالات سلمان ، ضمن نقل مطلب فوق ، گفتگوى مفصل و طولانى اى را نقل مى کند که میان سلمان فارسى و یکى از ارواح مردگان آن قبرستان انجام گرفته است و آن صدائى که از یک قبر، به پاسخگوئى سلمان پرداخت ، از علت بهشت رفتن ، نحوه جان کندن خود، علت تفضل و رحمت خدا، خصلت ها و کارهائى که در دنیا مى کرده ، سؤ الاتى که پس از قبض روح از او شده ، عوالم شب اول قبر، عالم برزخ و بسیارى مطالب دیگر با سلمان گفتگو مى کرد…

این گفتگوى سلمان با اموات ، نشانه اى بود بر اینکه سلمان رفتنى است و اجل او فرا رسیده و لحظه دیدار، نزدیک است .
به خانه برگشت . اینک آماده هجرت بزرگ به سوى پروردگار است . آماده است تا ودیعه و امانت جان را به خداى جان آفرین باز گرداند.
سلمان در بستر مرگ است . در آخرین لحظات ، و در آستانه جدائى جان از تن ، کسى به عیادتش مى آید. سلمان مى گرید. آن شخص مى پرسد: چرا گریه مى کنى ، در صورتیکه پیامبر، هنگام وفات ، از تو راضى بود؟

سلمان جواب مى دهد: بخدا سوگند گریه ام از ترس مرگ یا طمع به دنیا نیست بلکه بخاطر توصیه پیامبر است که میفرمود: باید نصیب هر یک از شما از دنیا، همچون رهتوشه یک مسافر باشد. اینک من در حالى از دنیا مى روم که اینهمه وسائل ، پیرامون من هست (در حالیکه در کنارش فقط آفتابه اى بود و کاسه اى …!).
آن مرد از سلمان مى خواهد که او را نصیحتى کند.
سلمان مى گوید: در هر حکمى که مى کنى ، در هر تصمیمى که مى گیرى ، و هنگام دست دراز کردن براى هر تقسیمى ، خدا را بیاور…

بامداد است و چیزى نمانده که مرغ جانش از قفس تن پرواز کند.
همسرش را صدا مى زند که : آن امانت نهفته اى را که گفته بودم پنهان کنى ، بیاور.
امانت را مى آورد. امانت بسته اى است که کیسه مشکى معطر در آن قرار دارد و سلمان آنرا در روز فتح جلولاء بدست آورده است و براى روز مرگ خویش نگهداشته که خود را با آن خوشبو و معطر سازد.
کاسه اى آب مى طلبد و مشک را در آن مى ریزد و با دست ، بهم مى زند و به همسرش مى دهد که به اطراف بسترش بپاشد و مى گوید: مخلوقاتى نزد من مى آیند که غذا نمى خورند ولى بوى خوش را دوست مى دارند.

همسرش چنان مى کند که او مى گوید. آنگاه مى گوید: در را ببند و در کنارى بشین . زن به دستورش عمل مى کند.
زاذان که در خدمت سلمان است مى گوید:
چه کسى شما را غسل مى دهد؟
سلمان : آنکس که پیامبر را غسل داد.
– او در مدینه است و شما در مدائن ، چگونه ممکن است شما را غسل دهد؟
سلمان : همینکه چانه ام را بستى صداى پاى او را مى شنوى . مرا رسول الله (ص ) از این مطلب ، آگاه کرده است .
زاذان مى گوید: همینکه روح پاکش از این جهان رخت بربست و چانه اش را بستم و جلوى در آمدم ، دیدم امیرالمؤ منین (ع ) با قنبر پیاده شدند. حضرت پرسید:
سلمان وفات کرد؟
– آرى .
حضرت ، روپوش از روى سلمان برداشت . سلمان ، لبخندى بر سیماى امام زد.
امام – خوشا به حالت ،اى اباعبدالله (کنیه سلمان ) هنگامیکه حضور پیامبر رسیدى به او بگو که با من چه کردند!…
حضرت ، سلمان را آماده دفن نمود و پس از کفن ، بر او نماز خواند، با تکبیرى بلند. و همراهش دو نفر دیگر هم بودند، که یکى جعفر بن ابیطالب ، برادر آنحضرت ، و دیگرى حضرت خضر بود و با هر یک از این دو هفتاد صف از فرشتگان بودند که در هر صفى هزاران ملائکه حضور داشتند.(۴۹)
در آخرین لحظه اى که على (ع ) با سلمان وداع مى کرد، هدیه بزرگ خویش ‍ را بصورت این دو بیت شعر زیر، که بسى پر مفهوم و زیبا است ، تقدیم داشت و بر کفن سلمان نوشت :

وفدت على الکریم بغیر زاد

من الحسنات و القلب السلیم

و حمل الزاد اقبح کل شى ء

اذا کان على الکریم

یعنى :
بدون رهتوشه اى از حسنات و قلب سلیم ، برخداى کریم وارد شدم .
و… هنگامى که ورود، بر کریم باشد، برداشتن توشه راه ، زشت ترین چیزهاست .
اینگونه حیات پربار سلمان محمدى پایان مى پذیرد و به سوى پروردگار خویش ، باز مى گردد.

سخنانى از سلمان

مردى به سلمان از بى توفیقى خود براى برخاستن جهت نماز شب ، شکایت کرد. سلمان گفت : در روز گناه مکن . (۵۰)
سلمان ، در مقام مجاهده با نفس و تهذیب خود، نفس خویش را مورد خطاب قرار مى داد و مى گفت : سلمان ! بمیر. (۵۱)
سلمان ، قبل از عبدالله بن سلام از دنیا رفت . عبدالله ، شبى سلمان را در خواب دید. پرسید: حالت چگونه است ؟ سلمان گفت : خوب است .
پرسید: کدامیک از اعمال را برتر یافتى ؟
سلمان : توکل را چیز عجیبى یافتم
هر گاه گناهى را در پنهانى مرتکب شدى ، کار خیر را هم در خفا انجام بده ، و چنانچه لغزش آشکارى داشتى ، عمل خیر را هم آشکارا انجام بده تا آن گناه آشکار را جبران کند.

زیارت سلمان

مقام والا و روح بلند سلمان ، همچنانکه در حال حیات ، آموزنده و الهام بخش بود، پس از وفات هم براى پویندگان راه معنى و جویندگان حقیقت و راستى ، الگو و درس آموز است . بعضى از این درس ها را در سایه و به برکت زیارت مى توان آموخت .
قبر سلمان ، در مدائن ، در کرانه شرقى رود دجله است . زیارت سلمان در این مکان ، پیوند روحى و معنوى با سلمان است و ارزش گذارى به فضیلت هاى اوست و الهام گرفتن از علم و تقوا و انسانیت و کمالات این مرد بزرگ ، از عجم ، که در کمال و رتبه به جائى رسید که از خاندان نبوت محسوب شد و به سلمان محمدى معروف گشت و مدال افتخارآمیز سلمان منا اهل البیت را از حضرت رسول ، دریافت نمود.

مرحوم محدث قمى در مفاتیح الجنان ، براى سلمان زیارتى نقل مى کند که براى استفاده بیشتر، عینا در اینجا آورده مى شود:
زیارت جناب سلمان ره
السلام على رسول الله محمد بن عبدالله خاتم النبیین السلام على امیر المؤ منین سید الوصیین السلام على الائمه المعصومین الراشدین السلام على الملائکه المقربین السلام علیک یا صاحب رسول الله الامین السلام علیک یا ولى امیر المؤ منین السلام علیک یا مودع اسرار الساده المیامین السلام علیک یا بقیه الله من البرره الماضین السلام علیک یا اباعبدالله و رحمه الله و برکاته اشهد انک اطعت الله کما امرک و اتبعت الرسول کما ندبک و تولیت خلیفه کما الزمک و دعوت الى الاهتمام بذریته کما وقفک و علمت الحق یقینا و اعتمدته کما امرک اشهد انک باب وصى المصطفى و طریق حجه الله المرتضى و امین الله فیما استودعت من علوم الاصفیا اشهد انک من اهل بیت النبى النجباء المختارین لنصره الوصى اشهد انک صاحب العاشره و البراهین والدلائل القاهره و اقمت الصلوه و اتیت الزکوه و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر و ادیت الامانه و نصحت لله و لرسوله و صبرت على الاذى فى جنبه حتى اتیک الیقین لعن الله من جحدک حقک و حط من قدرک لعن الله من اذاک فى موالیک لعن الله من اعنتک فى اهل بیتک لعن الله من لامک فى سادات لعن الله عدو ال محمد من الجن والانس من الاولین و الاخرین و ضاعف علیهم العذاب الالیم صلى الله علیک یا ابا عبدالله صلى الله علیک یا صاحب رسول الله صلى الله علیه و اله و علیک یا مولى امیر المؤ منین و صلى الله على روحک الطیبه و جسدک الطاهر و الحقنا بمنه و رافته اذا توفانابک و بحمل الساده المیامین و جمعنا معهم بجوارهم فى جنات النعیم صلى الله علیک یا ابا عبدالله و صلى الله على اخوانک الشیعه البرره من السلف المیامین و الحقنا و ایاهم بمن تولاه من العتره الطاهرین و علیک و علیهم السلام و رحمه الله و برکاته .

سلام و تحیت بر رسولخدا حضرت محمد بن عبدالله خاتم پیغمبران ؛ سلام بر حضرت على امیرالمؤ منین سید اوصیاء پیغمبران ؛ سلام بر امامان صاحب مقام عصمت و پیشواى ارشاد خلق ؛ سلام بر فرشتگان مقرب حق ؛ سلام بر تواى همصحبت و صاحب (سر) رسول خدا امین وحى اللهى ؛ سلام بر تواى ولى (خدا و) دوست حقیقى خاص امیر المؤ منین ؛ سلام بر تواى مخزن ودایع و اسرار على (ع ) بزرگ اهل خیر و سعادت ؛ سلام بر تواى باقیمانده از نیکویان عالم در همه ادوار گذشته سلام بر تواى عبدالله (اى سلمان محمدى )؛ سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد. گواهى مى دهم که تو، بدان سان که مامور بودى ، خدا را اطاعت کردى و بدان سان که رسول خدا تو را دعوت کرد، او را اجابت کردى و پیروى نمودى و خلیفه پیغمبر خدا ( على مرتضى (ع ) ) را آنسان که بر تو فرض و لازم گردانید یارى کردى و امت را چنانکه دانستى (و توانستى ) با همت و احترام ذریه پیغمبر دعوت (و ارشاد) نمودى ، و طریق حق را چنانکه خدا امر فرمود بطور یقین دانستى و بر آن استوار بودى . گواهى مى دهم که تو درگاه (علم ) وصى حضرت محمد مصطفى (ص ) و طریق حجت خدا، حضرت على مرتضائى و در آنچه به تو ودیعه سپردند از علوم و اسرار خاصان ، حق امانت خدا را نگاه داشتى و گواهى مى دهم که تو از اهل بیت برگزیده با شرافت پیغمبر بودى که براى یارى وصى او مهیا بودند و نیز گواهى مى دهم که تو صاحب عاشره هستى (صاحب مقام و هم ایمان که آخرین رتبه است یا از عشره مبشره هستى ) و صاحب ادله و براهین بسیار محکم و روشن و قاهر (بر افکار خلق ) و تو ارکان نماز را به پا داشتى و زکات به مستحقان دادى و امر بمعروف و نهى از منکر نمودى و امانت الهى را ادا کردى و براى خدا و رسول امت را ناصح و خیرخواه بودى و براى طرفدارى دین خدا همه عمر صبر بر آزار (دشمنان و ج ) کردى هم هنگام مرگ و رحلت بکرم و رافتش ج ملحق گرداند و در آن جایگاه (بهشت عدن ) که بزرگان اهل خیر و سعادت را ملحق سازد و ما را در بهشت هاى پر نعمت به جوار آنان با آنها جمع فرماید. درود و رحمت خدا بر تو باد اى ابا عبدالله (اى سلمان ) و رحمت و تحیت خدا بر برادران تو از شیعیان نیکوکار و اهل یمن و سعادت گذشته باد و روح و نشاط و خشنودى بر آیندگان اهل ایمان وارد سازد و ما و آنها را همه به آنان که دوست شان مى داریم که عترت پاک پیغمبرند ملحق فرماید. سلام و رحمت و برکات خدا بر تو و بر همه آنان باد.

سلمان و بلال//جواد محدثی