لئون میناسیان، نویسنده، پژوهشگر، کتاب شناس، نقاش، نوازنده، تاریخ نگار و مترجم ایرانی که از جامعه ارمنی‌های اصفهان بود، بامداد ۱۲ دی ماه ۱۳۹۱ (اول ژانویه ۲۰۱۳) درسن نود و دو سالگی در اصفهان درگذشت. او در روستای ارمنی‌نشین "خویگان" شهرستان "فریدن" اصفهان در خانواده ای نسبتا فرهنگی به دنیا آمد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی به اصفهان نقل مکان کرد و تا پایان عمر در محله جلفای اصفهان ماند. میناسیان مدت سی سال در مدارس ملی ارامنه جلفا به تدریس پرداخت، او مدتی سرپرست افتخاری موزه ارامنه جلفا بود و مدیریت چاپخانه جلفا را نیز بر عهده داشت و پس از بازنشستگی از سال ۱۳۵۹ مسئولیت کتابخانه کلیسای وانک نیز به او واگذار شد. اگر چه او از هیچ یک از مدارک آکادمیک بهره ای نبرده بود، اما آنچه باعث ماندگاری و پررنگ شدن نقش او در تاریخ ارامنه ایران شد، تلاش شبانه روزی او برای ثبت و ضبط تاریخ قومی است که سال ها در ایران زندگی کردند و به گفته خودش، بعد از ارمنستان، اصفهان را وطن دوم خود می دانند.

پیر جلفا، تاریخ نگار یک قوم

میناسیان در دوران جوانی نوازنده زبردست ویولن بود و دستی نیز در نقاشی داشت، اما سال های میانسالی و کهنسالی او بیشتر صرف تحقیق و نوشتن شد. او سال های زیادی از عمر خود را به گردآوری و تدوین آثاری متعدد درباره فرهنگ و ادبیات ارامنه اختصاص داد. او در حدود ۹۰ کتاب درباره ارامنه و جلفا به زبان ارمنی و ۲۰ کتاب به زبان فارسی نوشت. امروزه برای اطلاع از تاریخ چاپ ارامنه در ایران، آثار او از معتبرترین منابع است. او با علاقه باورنکردنی به تاریخ نگاری صنعت چاپ ارامنه در ایران پرداخت و بیشتر دستگاه ها، ابزار و کلیشه های قدیمی چاپ را در طول این سال ها جمع آوری و نگهداری کرد. شاخص ترین اثر میناسیان در زمینه تاریخ نگاری، کتاب " تاریخ سیصد و پنجاه ساله ارامنه فریدن " است که در سال ۱۳۶۲ از طرف انجمن ادبی گروگ ملید در بیروت به چاپ رسید، او در این کتاب که نگارش آن ده سال به طول انجامید، موفق شد اسناد و مدارک بایگانی شده سیصد و پنجاه ساله کلیسای وانک را گردآوری و تنظیم کند. از دیگر تالیف ها و ترجمه های میناسیان می توان به چهار کتاب از سرایندگان و نوازندگان ارامنه فریدن، صومعه‏ های ارامنه ایران، تاریخ ارمنیان جلفای اصفهان در یکصد و چهل سال اخیر (۱۹۹۶- ۱۸۵۶) ، نظر مختصری به آیین مذهبی ارامنه ارتدوکس، ارمنیان ایران، فهرست کتاب های خطی موزه ارامنه جلفا، سفری به بیت ‏المقدس و اسرائیل و چندین کتاب دیگر اشاره کرد. بیش از هزار مقاله و رساله از او در نیم قرن گذشته در نشریات و مجلات مختلف به چاپ رسیده است و در ایران، ارمنستان و آمریکا به پاس خدمات فرهنگی و علمی او بزرگداشت های مختلفی در طول این سال ها برگزار شده است. او در سال های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ از سوی مرکزبیوگرافی بین المللی کمبریج انگلستان و مرکز بیوگرافی کارولینای جنوبی آمریکا به عنوان مرد سال شناخته شد.همچنین دو مدال سورپ مسروپ و یک مدال سلطنتی از کاتولیکس خانه سیلیسی لبنان در سال ۲۰۰۰ میلادی دریافت کرده است میناسیان تا آخرین روزهای زندگی خود نیز دست از تحقیق و نگارش بر نداشت و در موزه- خانه خود در محله جلفای اصفهان با ماشین تایپ قدیمی اش که تنها همدم و همراهش بود، روزگار گذراند.