بسم الله الرحمن الرحیم
یا رب العالمین
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافری ست
راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش
بعد از تعریف اخلاص و تقوا که مومنین حقیقی همواره بدنبال تحقق آن در ملک وجود خویش هستند میبایست به مفهوم عمیق توکل به خداوند پرداخت. البته شاه بیت حضرت حافظ بدان معنا نیست که هر کسی در این وادی ورود کرده و خدای ناکرده تقوا و دانش را زیر سوال ببرد بلکه سالکان طریق را آگاه میسازد که رهروی راه با وجود تقوا و دانش تکیه بر توکلی پیوسته به حضرت حق دارد و پرده از حقیقتی بر میدارد که با فهم آن متوجه خواهیم شد که چرا در جایی دیگر میگوید:
در طریقت هرچه پیش سالک آید خیر اوست
در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست
یقینا تحقق اخلاص و تقوا درون مومن او را هموارِ راه میکند اما!!! توکل در اصل یعنی ورود به سمفونی هماهنگ خلقت. یعنی اتصال نفس به رب العالمین. خوب وقتی وجود تو، اریکه ی پیشبرنده ی پرودگار گشت، پس هر مخلوقی به سمتت آمد اگر توکل در وجودت محقق گشته باشد قطعا خیر تو را در بر دارد و در این معنا بیت حضرت حافظ درک میشود که در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست.
درک ابیات فوق برای تقواپیشگان و مخلصین ممکن است که تقوا و اخلاص را در درون خویش محقق کرده اند. دانش تشریعی دین را نیز دارند، اما در راه رسیدن به حق تعالی تنها به خداوند توکل میکنند، نه برای مثل منی که هیچ کدام ازین بالابرندگان را در ملک وجود خود محقق نساخته ام.
توکل بر خداوند آنگاه که در مظهریت ذکر خفیِ هر انسانی بسته شود اگر عارف(نسبت به این مسئله) باشد مسیرِ پیش روی آن، هر چه که باشد خیر اوست.
به به افرین براین گفتار زیبا وپسندیده
که بسیار اموزنده وجاوید است
احسن برشما خداوند توفیق دهد شمارا که
ره روسالکان وخوبان باشید