ساز درون

باسلام د وباره خدمت خواهرعزیزم نیره
نظربه اینکه بروزن این شعرایراداتی گرفته شد لازم دیدم درحد سوادم به نکاتی اشاره کنم
به نظرمن این شعر مشکل وزنی ندارد درسته که ازاختیارات شاعری استفاده شده اما وزن شعر اشکالی ندارد
وزن این شعر :
فاعلاتن / فاعلاتن / فاعلاتن / فاعلن
بُ ک ب ب /ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ب ک ب
U _ U _ _ /.............../............../......
که باتوجه به این وزن شعرمشکلی نداره اماازاختیارات شاعری (اختیارات زبانی و وزنی ) زیاد درش استفاده شده
مثلا اگربه بیت اول دقت کنیم
مصراع اول
در _می _یا_ ن /شه _ر _غم_ تن/ ها_ ی- تن -ها/ما_ن _ ده _ام
ب ب ب ک /ب ک ب ب / ب ک ب ب /ک ک ب
درظاهر مشکل داره اما از اختیارات زبانی تغییر کمیت مصوتها درش استفاده شده ازجمله
درابتدای مصراع ازاختیار زبانی کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند استفاده شده وقتی که دومصوت بلند کنارهم باشند می توان یکی راکوتاه تلفظ کرد بنابراین کلمه ی میان را می توان به جای اینکه بخوانیم می +یان
م راکوتاه تلفظ می توانیم کنیم بدین گونه :مــِ / یان
ویادرهمان رکن اول باز هم ازاختیار زبانی بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه در آخر واژه درصورتیکه هجای مقابل آن بلند باشد استفاده شده
و بنابراین مصوت کوتاه ( ن)در کلمه ی میان را می توان بلند تلفظ کرد بدین صورت م+یا+نی
چون درمصراع دوم هجای مقابلش بلنده
ویامصراع دوم همین بیت هم ازاختیارات ابدال استفاده شده که اگر تقطیع کنیم بدین گونه است:
سربه سر رنج و اسیر جهل دنیا مانده ام
ب ک ب ب/ ک ک ب ک/ب ک ب ب/ب ک ک ب
که درظاهر بازم وزنش خیلی مشکل داره دررکن دومش دو مصوت کوتاه پشت سرهمه ویه هجای کوتاه هم کم داره
اما اگر دقت کنیم باتوجه به اختیارات وزنی ابدال که تبدیل دوهجای کوتاه به بلنده استفاده کنیم ودو مصوت کوتاه ُ و َ دررکن دوم را بلند تلفظ کنیم و ازاختیار زبانی تغییر کمیت هم دررکن سوم استفاده کنیم و (ر) را درکلمه ی اسیر بلند تلفظ کنیم مشکل حل میشه ومی بینیم که وزنش درست میشه
وبدین ترتیب بیشتربیتها ازاختیار وزنی استفاده شده و به نظرمن که شعر ایرادی نداره حالا تاببینیم اساتید عزیز چه نظری دارند
چون من خودم هم شاگردی بیش نیستم واین فقط یه نظره ...
مخصوصا تیک نقدمی زنم
امیدوارم که اساتید بزرگوار علم فن دست به نقدشند تاماهم بیاموزیم از ایشان وبفهمیم که واقعا وزن شعر چه جوریه آیا درسته یا نه ...........

حسین حسن پور
۵ ساعت پیش
در میان شهر غم تنهای تنها مانده ام
ب ب ب ب/ ک ب ب ب/ ک ب ب ب/ ک ک ب
؟؟؟؟/مفاعیلن/مفاعیلن/فعلن


سر به سر رنج و اسیر جهل دنیا مانده ام
ب ک ب ب/ ک ک ب ک/ب ک ب ب/ ب ک ک ب
فاعلاتن/فعلات/ فاعلاتن/مفتعلن


خسته از دیروز و از تکرار چرخ روزگار
ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ک ب ک/ ب ک ب ک
فاعلاتن/فاعلاتن/فاعلات/ فاعلات


گمشده امروزم و در فکر فردا مانده ام
ب ک ک ب/ ب ک ک ب/ ب ک ب ب/ ب ک ک ب
مفتعلن/ مفتعلن / فاعلاتن / مفتعلن



پرده ها افتاده بر پیدا و ناپیدای دل
ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ب ب ؟/ ب ک ب
فاعلاتن/ فاعلاتن/ ؟؟؟؟ / فاعلن


یک جهان در پرسش و در حلِّ آیا مانده ام
ب ک ب ب/ ب ک ک ب/ ب ک ب ب/ ب ک ک ب
فاعلاتن/ مفتعلن/ فاعلاتن / مفتعلن



قسمتِ من نوبهار و دشتی از آلاله بود
ب ب ب ب/ ک ب ک ب/ ب ب ب ؟/ ب ک ب ک
؟ ؟ ؟ ؟ / مفاعلن / ؟ ؟ ؟ ؟ /مفاعلن


خود نمی دانم چرا در سوزِ سرما مانده ام
ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ک ک ب
فاعلاتن / فاعلاتن / فاعلاتن / مفتعلن


شب گذشت و آتشی افتاده بر ساز درون
ب ک ب ک / ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ک ک ب
مفاعلن / فاعلاتن / فاعلاتن / فعلن


لا به لای روزنِ افکار بیجا مانده ام
ب ک ب ک/ ب ب ب ب/ ک ب ب ب/ک ک ب
مفاعلن/؟ ؟ ؟ ؟ / مفاعیلن / فعلن



دیده ها خاکستری از آتش دیدار او
ب ک ب ب/ ب ک ب ب /ب ب ب ب ک
فاعلاتن/ فاعلاتن / ؟ ؟ ؟ / فعل



تا ابد در حسرتِ یک چشم زیبا مانده ام
ب ک ب ب/ ب ب ب؟/ ب ک ب ب/ ب ک ک ب
فاعلاتن/ ؟ ؟ ؟ ؟ / فاعلاتن / مفتعلن


سرکار خانم همانطور که مستحضر هستید هیچ کدام از مصرع ها بجز مصرع زیری
که دارای 90 % برازندگی وزنی میباشد

خود نمی دانم چرا در سوزِ سرما مانده ام
ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ب ک ک ب
فاعلاتن / فاعلاتن / فاعلاتن / مفتعلن

بقیه ی مصرع ها یا از وزن خارج هستند. و یا زیر 50 درصد وزن دارند .


ارکانی که در آغاز ، میان ، پایان مصرع می آیند :


1 _ فاعلاتن _ u _ _ فا عِ لا تُن ب ک ب ب
2_ فاعلن _ u _ فا عِ لَن ب ک ب
3_ مفاعیلن u _ _ _ مَ فا عی لُن ک ب ب ب
4_ فعولن u_ _ فَ عو لَن ک ب ب
5_ مستفعلن _ _ u_ مُس تَفَ ع لَن ب ک ب ب
6_ مفعولن _ _ _ مَف عو لَن ب ب ب
7_ فَعَلاتن u u _ _ فَ عَ لا تِن ب ب ک ک
8_ فَعَلن u u _ فَ عَ لَن ک ک ب
9_ مَفاعلن u _u_ مَ فا عِ لَن ک ب ک ب
10_مفتعلن _ uu_ مُف تَ عَ لَن ب ک ک ب

ارکان غیر پایانی که در پایان مصرع قرار نمی گیرند :

1_ فاعلاتُ _ u _ u فا عِ لا تُ ب ک ب ک
2_ فَعَلاتُ u u _ u فَ عَ لا تُ ک ک ب ک
3_ مَفاعیلُ u _ _ u مَ فا عی لُ ک ب ب ک
4_ مُستفعِلُ uu_ _ مُس تَف عِ لُ ب ب ک ک
5_ مَفعولُ _ _ u مَف عو لُ ب ب ک
6_ مَفاعِلُ u _ u u مَ فا عِ لُ ک ب ک ک

ارکان پایانی که فقط در پایان مصرع می آیند :

1_ فَعَل u _ فَ عَل ک ب
2_ فَع _ فَع ب

فضولی حقیر را ببخشید . اگر الان جلوی اینگونه بی وزنی ها را نگیریم .... وای به حال ادبیات این سرزمین
مانا باشید و سبز
حسین حسن پور

جناب حسن پور عزیز
توصیه بنده به شما این است که لطفا با سرعت هر چه تمام تر در ارائه نظر خود تغییرات لازم را اعمال کنید. یعنی این مطالب را که به تیک نقد هم مزین کرده اید سریعا حذف کنید.
اینگونه بررسی و سنجش وزنی مخصوصا از وبگاه عروض اصلا و ابدا صحیح نیست و هم خودتان و هم دیگران را دچار مشکل می کند.
اوزانی که سنجش وزنی نموده اید کلا نادرست بررسی کرده اید و اینگونه نیست.
از دیگر دوستان عزیز هم خواهشمندم اینگونه بی پایه و اساس وارد بحث عروض نشوند و سردرگمی ایجاد نکنند.
عزت زیاد

درود بر بانوی واژه ها
دوباره شکسته نفسی کردید بانو. تسلط سرکار عالی به اوزان و قواعد عروض کاملا مشخص است. از تعارفات معمول که بگذریم وزن شعر فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن است. زیره به کرمان نبریم که اکثر دوستان از بنده بهتر هم می دانند و تواناترند. پس تقطیع یک مصرع کافی به نظر می رسد. اما برای تقطیع چه باید کرد. تقطیع اشعار به ارکان تشکیل دهنده مصاریع است. برای مثال نمونه ای که آقای حسین پور آورده است
*****
شب گذشت و آتشی افتاده بر ساز درون
ب ک ب ک / ب ک ب ب/ ب ک ب ب/ ک ک ب
مفاعلن / فاعلاتن / فاعلاتن / فعلن
******
اما اصل مطلب
شب گذشت و / فاعلاتن / آتشی افت / فاعلاتن / تاده بر سا / فاعلاتن / ز درون / فاعلن /
به راحتی می توانید برابری هجاهای ارکان شعر را با هجاهای وزنی بررسی کرده و صحت وزن را دریابید.
حالا همین رکن اولی را که جناب حسین پور با / مفاعلن / برابر کرده می توان با تغییراتی با این رکن برابر کرد. چگونه ؟ گذشت و شب / مفاعلن /
فقط به عنوان مثال عرض می کنم برای توضیح مسئله
گذشت و شب نرسید از پی غروب ای وای
به زلف یار رسیدیم و شب فرو افتاد
مفاعلن / فعلاتن / مفاعلن / فعلان
نمی دانم توانستم با این بضاعت زبان قاصر مسئله را روشن کنم یا خیر. ولی چگونگی قرار گرفتن هجاها در ارکان مختلف شعر تفاوت هایی ایجاد می کند که مثنوی هفتاد منی کاغذ می طلبد.
عزت زیاد

با سلام خدمت شما دوستان ادیب و فرهیخته ام
و با تشکر از گرداننده گان و مدیران خدوم سایت شعر ناب

فرصتی پیش آمد تا که با تامل بر موضوع " نقد " بتوانیم آنچه را که از این دریای عظیم ( ادبیات ) آموخته ایم
را به اشتراک بگذاریم . دوستان گران سنگ نظرات را به نکات زیر جلب میکنم

الف : باید به این نکته واقف باشیم که غرض در ایجاد این سایت توسط " مدیران " و گردهمائی ما " اعضاء" دراینجا چیزی بجز رشد و ارتقای علمی نیست . و این میسر نمیشود مگر با به اشتراک گذاری آثار خود
در معرض نمایش تا توسط اساتید و اهل فن مورد نقد و بررسی واقع شود و با چکش کاری ایشان رفع
عیب شود . و این موضوع نه به اعتبار کسی لطمه میزند و نه جایگاه صاحب اثر را خدشه دار میکند .


ب : علم " عروض " تنها علمی است که به واسطه آن یک شخص میتواند شعر بگوید . و اگر کسی به این علم
مسلط نباشد و نسبت به آن آگاهی نداشته باشد نمیتواند شعری را بسُراید . شعر سرودن سواد میخواهد ، علم
میخواهد و اگر شاعران این سرزمین آثار خود را با علم نمی سرودن این صنعت خیلی وقت پیش ها از
دست رفته بود .
ت : سرکارخانم " عجم " و جناب آقای " سلیمی بنی " حقیر قصد جسارت به محضر اساتیدی چون شما و سایر دوستان ندارم . و نظرتان را جلب میکنم به تقطیع که اگر هر کدام از تقطیع های این حقیر دارای عیب باشد با کمال میل حاضر به عذر خواهی و پوزش از شما دوستان میباشم .
دَر می یا شَه/ رِ غَم تَن ها/ یِ تَن ها ما/ ن دِه ام = ب ب ب ب / ک ب ب ب / ک ب ب ب / ک ک ب

و یا

شب گُ ذَش تُو/ آ تَ شی اُف/ تا دِه بَر سا/ زِ دِ رو = ب ک ب ک/ ب ک ب ب / ب ک ب ب / ک ک ب


ج : شاعر مختار است در آخر مصراع یک یا دو حرف صامت، اضافه بر فرمول بیاورد (یا نیاورد( و شاعر مختار است به جای دو هجای کوتاه(UU) یک هجای بلند بیاورد. عکس این مورد صحیح نمی‌باشد . این اختیار که در اصطلاح به آن «تسکین» می‌گویند، جز در آغاز مصراع( مگر به ندرت) در همه جا قابل اعمال است. شاعر مختار است در برخی اوزان به جای «-U»، «U-» بیاورد، و یا بالعکس عمل کند. این عمل را در اصطلاح «قلب» گویند. قلب در تبدیل مفتعلن به مفاعلن و بالعکس دیده می‌شود.و در کلماتی از قبیل خواست، گوشت، بیست، کارد، هرگاه صامت آخر به وسیله مصوت بعد از خود جذب نشود (با حذف همزه‌ی کلمه بعد)، همواره از تقطیع ساقط خواهد بود.... از قوانین دکتر شمیسا

د : در پایان نقد این حقیر بنا به درخواست شاعر اثر سرکار خانم " ناصری " دارای تیک نقد شد . و چه دستور عالی را صادر کردن تا دوستان بیشتری در این بحث مشارکت نمایند . مانا باشید و سبز

سلام وعرض ادب

بسیار عالی .........در مورد وزن جناب سلیمی توضیحات جامعی را ارائه فرمودند ...از اینها که بگذریم به لحاظ ساختار ی ومحتوا این سروده قابل تحسین است
ردیفی دلانه وقوافی دلکش که به خوبی پردازش شده اند...
غزلی شش دانگ که سرشار از ارایه های معنوی است

مراعات نظیر در اکثر ابیات...و بیان((تشبیه ، استعاره ، مجاز و کنایه .))

اسلوب معادله در بیت مطلع.........
حسن تعلیل در ..مثلا این بیت((پرده ها افتاده بر پیدا و ناپیدای دل
یک جهان در پرسش و در حلِّ آیا مانده ام))

وباز در این بیت
((خسته از دیروز و از تکرار چرخ روزگار
گمشده امروزم و در فکر فردا مانده ام))

اسلوب الحکیم

و((دیده ها خاکستری از آتش دیدار او))..اگر قاطی نکرده باشم ((اتش دیدار..)) اضافه ی اقترانی........


همواره در اوج باشید ./

بسیار زیبا بود بانو ناصری نسب ، زیبائی شعر میتواند همانند نقاشی بسته به نگاه ناظر داشته باشد . شاید از دید یک متخصص در آناتومی صورت ، ترکیب و زوایه چهره ،درست رعایت نشده باشد ، اما در نگاه متخصصی دیگر ، بغض چهره نقش شده توانسته باشد بیان حقیقی نقاش را در عمق آن مصور کرده باشد . من چندان اهل نقد نبوده و از دیدگاه انتقادی استقبال نمی کنم . برای من محتوا اصالت دارد و اینکه محتوا بتواند در قالب شعر حداقل ها را رعایت کرده باشد تا بتوان به آن نام شعر یا حد اقل شعر گونه داد . البته قلم ماهر شما به روانی در متن کاغذ رقص نموده است ، اما من می خواهم بگویم از خواندن شعرتان بسیار لذت برده و متاثر شدم . برای من همین مقدار برای یک شعر کافی است . درود بر شما .

جناب حسین پور عزیز فرصتی شد تا دوباره در خدمتتان باشم.
نکاتی فرموده اید که به ترتیب برای روشن شدن بعضی از موارد صلاح دیدم پاسخگو باشم.
1- این که به صدقه سری مدیر و دست اندرکاران سایت از اندک مطالعات و بهره ای که برده ایم نتیجه ای حاصل کنیم بیاموزیم و اگر توانستیم یاد بدهیم کاملا روشن و واضح است. و بی تردید با پذیرفتن قوانین سایت باید تابع تعهدات باشیم. اما آیا زمانی که مطلبی را خودمان هنوز به درستی یاد نگرفته ایم لازم است که دیگران را دچار اشتباه کنیم؟ البته این مهم را در پایین تر کاملا شرح می دهم و ایرادی که جنابعالی بر آن هنوز هم واقف نشده اید دوباره گوشزد می کنم.
2– علم عروض علمی نیست که شخص با آن شعر بگوید. مبدا خروج شعر از زبان هر شخصی از طبع آن شخص سرچشمه می گیرد و این که می فرمایید علم عروض باعث و دلیل شعر سرودن است استدلالی کاملا بی پایه واساس است. در این باب به ذکر نکته ای می پردازم:
و چون راست طبع در معرفت موزون و ناموزون سخن بدان محتاج نیست و کژ طبع را که در جبلت استعداد وزن و ذوق معرفت آن نباشد به واسطه عروض تخریجی نمی افتد .
اما وضع این فن خود نه از بهر آن است تا کسی شعر گوید یا بر نظم سخن قادر شود بل که مقصود اصلی از این علم معرفت اجناس شعر و شناختن صحیح و متکسر اوزان است . برای آن که شعر گفتن به هیچ سبیل واجب نیست . المعجم فی معائیر اشعار العجم مطبعه مجلس سال 1314 شمسی
3– در مورد تقطیعی که انجام داده اید بزرگوار :
دَر می یا شَه/ رِ غَم تَن ها/ یِ تَن ها ما/ ن دِه ام = ب ب ب ب / ک ب ب ب / ک ب ب ب / ک ک ب
با چه مجوزی در واژه ی " در میان " ن را که مکسور است از محاسبه ی تقطیع خارج کرده اید؟ آیا قاعده ای در این مورد در نظر داشته اید؟ آیا ن که از کسره "میانِ" تاثیر گرفته است قابلیت خروج از تقطیع دارد؟ الیته که باید محاسبه شود. بی تردید در این مورد دچار اشتباه شده اید که باید اصلاحش کنید.
و همین طور مجددا در این مورد که ذکر کرده اید
شب گُ ذَش تُو/ آ تَ شی اُف/ تا دِه بَر سا/ زِ دِ رو = ب ک ب ک/ ب ک ب ب / ب ک ب ب / ک ک ب
در عجز " رکن آخر مصاریع زوج " بحر رمل استفاده از فاعلن، فاعلان ( فاعلات ) بلامانع است و هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.
4 – استفاده از اختیارات شاعری نه تنها بر زیبایی کار می افزاید بلکه بار فنی اشعار را هم سنگین تر می کند البته به شرطی که تابع قواعد مربوط باشد.
در پایان باید اشاره کنم، اگر صحبتی کردم مبنی بر حذف نقد فنی بی اساسی که انجام داده اید فقط و فقط به واسطه ی این بود که سردرگمی برای دوستان ایجاد نشود وگرنه بنده که باشم که خدای ناکرده قصد جسارت به دوستان و سروران عزیز از جمله جنابعالی را داشته باشم.
عزت زیاد