پست های وبلاگ

 

پژوهشگران آثار صدرالدین عینی، نویسنده معروف تاجیک، می گویند که اسناد و مدارک تازه و تعداد صد نسخه از دستنویس‌های نادر او را در بایگانی‌های روسیه و ازبکستان پیدا کرده اند.
این بازیافت‌ها از جمله حاوی تعداد ۹۵ نقد و حاشیه نویسی عینی بر کتابهای علمی و آموزشی یا ترجمه های کتب درسی است که نویسندگان و مترجمان هم روزگارش در بین سالهای ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۰ تالیف کرده اند.
در باره کشف این آثار پروفسور عبدالحی محمدامین اف، استاد دانشگاه ملی تاجیکستان، روز سه شنبه ۱۴ آوریل در یک همایش علمی به مناسبت "روز علم" در فرهنگستان علوم این کشور که همزمان با صد و سی و هفتمین سالگرد تولد صدرالدین عینی برگزار شد، خبر داد.
آقای محمدامین اف ضمن سخنرانی در این همایش گفت: "خبر خوش این است که بعد از جستجو و کاوش‌های پر دوام از کتابخانه و بایگانی‌های روسیه، شهرهای تاشکند و سمرقند باستانی، حجتهای نو و نادر استاد عینی، صد عدد دستخط ادیب پیدا شد که از هر جهت بغایت ارزشمند هستند."
به گفته آقای محمدامین اف، این دستخط‌ها غالبا عبارت از نقد و حاشیه نویسی عینی به کتابهای مختلفی هستند که هر کدامشان از نیم تا یک و نیم صفحه دستنویس خط فارسی را تشکیل می‌دهند. مقدار نقدهاو حاشیه نویسی‌ها پیدا شده ۹۵ مورد است و خود عینی آنها را شماره ‌گذاری کرده است.
زمان نگارش این نقدها بین سالهای ۱۹۲۸ و ۱۹۳۰ بوده و در آخر هر کدام سال تألیف، مکان، یعنی شهر سمرقند، و نام مؤلف مشخصاً ذکر شده است. پرفسور محمدامین اف می گوید این زمانی بود که عینی در شعبه سمرقندی نشریات دولتی تاجیکستان به عنوان نویسنده کار می‌کرد.
در این دوران بود که صدر الدین عینی رمان مشهور خود "داخُنده" را نوشت و کتابی از نویسنده فرانسوی فردینان دوشن (Ferdinand Duchêne) را با نام "قمر" ترجمه کرد. اکنون به نظر می رسد که او در این سالها در کنار این آثار و شعر و قصه و مقالات زیاد به نوشتن نقدهای علمی نیز مشعول بوده است.
پرفسور محمدامین اف می گوید: "نکته بغایت جالب و قابل توجه این است که این مدارک و سندهای تازه اکنون معلومات و دانش ما را در باب عینی‌شناسی تکمیل می‌کند و سمت و افقهای فعالیت ایجادی عینی را برایمان از هر جهت روشن و پروسعت می‌نماید. این به آن معناست که تا کنون عینی همچون عالم ساحه تاریخ و علوم فیلولوژی معرفی می‌شد، اما موضوع و محتوای نقدهای عینی تصورات و معلومات ما را در بابت فعالیت علمی عینی تغییر می دهد."
به گفته او کتابهایی که صدرالدین عینی به آنها مرور کتابنوشته به رشته های سیاست شناسی، تاریخ، اقتصاد، هندسه، اقیانوس شناسی، زبان شناسی، ریاضی، فیزیک، جغرافیا، طبیعت شناسی، کشاورزی، باغبانی، آمورش و پرورش، طب و پزشکی، جانورشناسی، زمین شناسی، جامعه شناسی، نجوم، علم مدیریت، فن و فناوری، اخلاق، علم نظامی، فلسفه و ادبیات مرتبط بوده است.
دانشمندان تاجیک می گویند که کشف آثار تازه از صدرالدین عینی که در تاجیکستان به او عنوان "قهرمان ملی" داده اند، صفحه تازه ای در زمینه مطالعات آثار عینی یا به اصطلاح "عینی شناسی" باز خواهد کرد.
به گفته آنها، آثار کشف شده ثابت می کند که صدرالدین عینی تنها یک نویسنده و دانشمند تاریخ و زبان و ادبیات نبوده، بلکه به عنوان "دانشمندی همه دان و انسیکلوپدیست توانا" در رشته های گوناگون علم تسلط کافی داشته است. ضمنا او نخستین رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان در سالهای ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ بود.
در همایش امروز از تلاشهای عینی در زمینه گسترش خودشناسی ملی تاجیکان هم یاد شد. از جمله آکادمیسین اکبر تورسان، دانشمند تاجیک و رئیس پژوهشگاه زبان، ادبیات و میراث خطی فرهنگستان علوم تاجیکستان، گفت که صدر الدین عینی "برای ما جزئی از مقدسات ملی است."
وی از صدرالدین عینی به عنوان پایه گذار رشته تازه ای در علوم انسانی، یعنی "علم تاجیک شناسی" نام برد و گفت که "نام تاجیک و نام عینی از هم جدایی ناپذیرند."
وی افزود: "به یاد آوریم که ملت تاجیک به چه عنوانی وارد قرن بیستم شد، عنوان نداشت، نام قومی نداشت، نامش را خودش فراموش کرده بود، چون یک قوم گمنام وارد شد. براگینسکی، شرق شناس معروف روس، می گفت که در تاریخ ادبیات مفهوم "ادبیات تاجیک" نبود، این مفهوم را عینی وارد ادبیات کرد. خدمت عینی در تاجیک شناسی این بود که او خودشناسی را با خودشناسانی ملی پیوست."
آقای تورسان گفت که صدرالدین عینی برای خودشناسی تاجیکان در سه سمت اقدام کرد: "اول در بخش ادبیات. ادبیات تاجیک نبود، ما در داخل مفهوم ادبیات فارسی محلول شده (تحلیل رفته) بودیم. حتی به آنهایی که در سرزمین ما زاده شده اند، مثل رودکی و ناصر خسرو و دیگران، نام "تاجیک" اطلاق نمی شد. در یافتن جای تاجیک در تاریخ ادبیات فارسی عینی نخستین گامها را برداشت."
اشاره آقای تورسان به کتاب "نمونه ادبیات تاجیک" از صدرالدین عینی است که در سال ۱۹۲۶ منتشر و از سوی مخالفان او سوزانده شد. فرهنگیان تاجیک این کتاب را در دورانی که گروههای پانترکست هستی مردم تاجیک را رد می کردند، "کتابی سرنوشت ساز" می دانند، چون این کتاب، به گفته خود عینی، با بیان حقایق تاریخی "پرده این اغواگران را دراند و به دهان آنها مهر خاموشی زد."
رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات و میراث خطی فرهنگستان علوم تاجیکستان همچنین گفت که سهم تاجیکان در تاریخ تمدن در مفهوم "علم عرب" تحلیل رفته بود و عینی در این سمت بویژه در مقالاتش در باره ابن سینا "پایه گذار علم نو کلاسیک عجم" بودن او را ثابت کرد.
منظور آقای تورسان ظاهرا این است که پیشتر خاورشناسان از ابن سینا و بزرگان دیگر گذشته بیشتر به عنوان "دانشمند عرب" نام می بردند و عینی از جمله کسانی بود که در اصلاح این "اشتباه" کوشید.
اکادمیسین تورسان در باره سمت سوم فعالیت عینی در زمینه خودشناسی تاجیکان گفت: "تمام محصول علمی و ادبی و هنری ما را در مفهوم "تمدن اسلامی" حل کرده بودند. خود مفهوم "تمدن اسلامی" از نظر علمی چندان صحیح نیست. در همین سه بخش خودشناسی، عینی سهم بارزی داشت."
اکبر تورسان در ضمن از برخی پژوهشگران و دانشمندان ایرانی خارج از ایران نیز انتقاد کرد و گفت که آنها سهم صدرالدین عینی را در تاریخ و ادبیات تاجیکستان نادیده می گیرند، هرچند از فرد خاصی نام نبرد.
وی گفت: "مثلا مقاله ای نوشتند در مجله "ایرانشناسی" در آمریکا به این معنی که عینی سه گناه دارد و نباید او را قهرمان خواند. یک گناهش این بوده که گویا تبدیل الفبای عربی ما که اکنون "الفبای نیاکان" می گویند و الفبای اساسی ما بوده است و گویا تا این وقت ما الفبا نداشته ایم، با توصیه عینی شده است. لیکن ما از مواد آرشیو می دانیم که اینها بر اساس یک مقاله عینی به نام "دنیای نو، علفبای نو" چنین حکمی کرده اند."
آقای تورسان پیشنهاد کرد که یک "مرکز تاجیک شناسی" به نام صدرالدین عینی در تاجیکستان تاسیس شود. قرار است روز ۱۵ آوریل که مصادف با زادروز صدرالدین عینی است، همایشی علمی در کتابخانه ملی تاجیکستان در مرکز شهر دوشنبه، پایتخت این کشور برگزار شود.