پست های وبلاگ

درود بر شما. اینجا فروم شعر است ولی خب چون این بحث فلسفی مهمی است که بر ادبیات ما اثر بسیار مهمی داشته من نظر شخصی خودم را درباره آن مطرح میکنم. البته کم سوادتر از آنی هستم که نظر بدهم اما فکر میکنم خواندن چیزی که میگویم خالی از فایده نیست.
یک مسئله‌ای که بسیار اوقات افراد در مورد جبر و اختیار یا «تعینی» و «غیر تعینی» بودن وقایع در نظر نمی‌گیرند پارامتر زمان است. یک رویداد تعینی‌ست اگر به صورت بالقوه (و نه لزوما بالفعل) بتوان رخ دادن آن را پیشبینی کرد. مثلا یک فیزیکدان اگر سرعت حرکت یک سیاره و موقعیتش را در یک زمان خاص بداند می‌تواند مسیر حرکت آن سیاره به دور خورشید با حل معادلات میدان گرانش پیشبینی کند. یا نمونه راحت ترش این است که من یک سنگ‌ را از دستم رها می‌کنم و میدانم سقوط خواهد کرد.
حالا رویداد غیر تعینی چیست؟ رویدادی‌ست که وقوع آن‌ را به صورت بالقوه (با دانستن قوانین طبیعت و حالت کنونی سیستم) نتوان پیشبینی کرد (جنبه‌هایی از چنین رفتاری در مکانیک کوانتومی وجود دارد که تعبیر فلسفی مشهور آن عنوان می‌کند سیستم کوانتومی «ذاتا» رفتار غیرقابل پیشبینی و رندوم دارد چون گاهی ما به دلیل فقر اطلاعات نمیتوانیم پیشبینی کنیم یا گاهی به علت پیچیدگی محاسبات. این موارد به صورت «بالفعل» غیر قابل پیشبینی اند نه به صورت ذاتی و بالقوه. اما ادعا این است که مثلا در مکانیک کوانتومی ذات سیستم غیر تعینی‌ست و ربطی به فقر اطلاعات ندارد.
حالا این چه ربطی به جبر و اختیار دارد. عرض میکنم. فرض کنی رویدادی تعینی‌ست مثل سقوط سنگ بعد از رها شدن. برای فهمیدن مکان سنگ و حرکت آن پس از رها شدن شما کافی‌ست محاسبه انجام دهید و حتی از رها کردن سرعت آن را در فلان لحظه بعد از رها شدن حساب کنید.
اما اگر رویداد غیر تعینی باشد چه؟! در این صورت شما فقط یک راه دارید که بفهمید مثلا یک دقیقه بعد حالت سیستم چیست: یک دقیقه صبر کنید و بعد به سیستم نگاه کنید😅.
حالا فرض کنید مثلا خدا ورای مکان و زمان است؛ در این صورت رویداد‌ها در لحظات مختلف زمان برای خدا تفاوتی ندارد و آینده و گذشته در نزد او یکسان است. یعنی خدا به صورت حضوری به تمام لحظات عالم است. این هیچ ربطی به تعینی یا غیر تعینی بودن رویداد ندارد!!!!! شما باید یک دقیقه صبر کنید و ببینید چه میشود ولی او چون خارج از زمان است، همه رویدادهای برای او یکسان است.
حاشیه: دچار سوء تفاهم نشوید من ابدا فیزیک و الهیات را مخلوط نمیکنم صرفا برای مثال دقیق زدن از آن‌ها استفاده کردم. ضمنا اینها که درباره «کوانتوم» و رابطه اش با عرفان و اینها حرف میزنند به نظرم سخنان بی سند و دلیلی میزنند و من صرفا این موارد را برای تبیین بیشتر آوردم.
پوزش بابت طولانی شدن متن.

تاریخ تفکر ( بخش دوم )
درس هشتم
آن یتیم نظر کرده (۲)
...
محمد هیچ قانون جدیدی برای دنیای آن زمان نیاورد. بلکه کار او آپدیت قوانین و شرایع سابق بود یا احیای برخي از آن‌ها که فراموش شده بود. نتیجه ی کار محمد را به اختصار می نویسم:

۱- نگاه سوسیالیته به دانش:

تا پیش از پیامبر اسلام، در هیچ کشوری فراگرفتن علم، عمومی نبوده است و سواد خواندن و نوشتن در اختیار طبقات ممتاز بود. محمد جزو نخستین کسانی بود که علم آموزی را نه تنها برای همگان آزاد می شمرد، بلکه به وجوب آن نیز معتقد بود و آن را جزو فرایض می دانست. از این رو بود که ناگهان در خاورمیانه شاهد یک انفجار علمی، فلسفی، ادبی ، صنعتی و فرهنگی شدیم که در قرون و هزاره های پیش از آن، بی سابقه بود. شما اگر بیوگرافی دانشمندان قرن ۴ تا ۷ را مرور کنید، متوجه خواهید شد که اکثر آنها از توده های زیرین جامعه بودند.

۲- نگاه نقادانه به برده داری:

دیگر دستاورد محمد، برده ستیزی بود. هرچند او در این تفکر، وامدار ایرانیان میترایی بود و از حکمت خسروانی بهره می گرفت و هرچند که شرایط زمانه به او اجازه ی لغو برده داری را نداد. اما مقدمات آن را فراهم کرد. در حاکمیت او بردگان نیز حقوقی داشتند و شرایطی. که تا پیش از محمد، تاریخ برای آن مصداقی نداشت.

۳- تفکیک قضا و قدر :

محمد معتقد بود که همه ی مقتضیات دست خداست. اما مقدرات را دست بندگان او می دانست. تقریبا در هیچ دستگاه فکری پیش از محمد ( در خاورمیانه ) این میزان اختیار را برای انسان قائل نبودند. محمد از این نظر یک اومانیست پیشرو به حساب می آید. تقریبا همه ی متفکران غربی ( از قرن ۱۸ به بعد ) به این دستاورد محمد اعتراف کرده اند. او علاوه بر اینکه انسان را در مقدرات خویش صاحب اختیار می دانست. بلکه محدودیتی هم برای ترقی او قائل نبود. محمد به انسان به عنوان جانشین خداوند در زمین می نگریست و برای او کرامت بی پایان قائل بود. صفاتی که برای الله در نظر می گرفت همه صفاتی بودند که انسان نیز برای کسب آن‌ها تشویق می شد. او اگرچه انسان را در برابر الله خوار و ناچیز می شمرد و با به یادآوردن نطفه و طینت بی مقدارش او را در برابر خالقش خلع سلاح می کرد، اما ریسمانی هم به دستش می داد تا خود را از چاه جسمانی بالا کشیده و به افلاک روحانی برساند.

۴- بالانس تضادهای اجتماعی:

تا پیش از پیامبر اسلام ، مردمان یا دنیا را انتخاب می کردند یا عقبی را. یا فردیت تائوئی داشتند یا جمعیت کنفوسیوسی. یا معنای مانوی را بر می گزیدند یا به ماده ی مزدکی مایل بودند. یا پیرو زهد عیسوی بودند یا طالب عیش موسوی. اما محمد تنها کسی بود که به هردو بُعد پرداخت و برای هردو، توجهی خاص مبذول داشت. همچنانکه عبادت الله در نظر اسلام نیکوست، کسب و کار و تلاش برای معیشت و سکس و تفریح و ورزش و هنر نیز مقبول بود.

محمد همچنین برای اعاده ی حقوق زنان ( که تا آن زمان تقریبا هیچ بود ) اقداماتی انجام داد که البته کافی نبود و توقعات متفکران قرون بعدی را برآورده نکرد.

ادامه دارد.

الحاقی درس:

قضا = قانون طبیعت
قدر = دخالت انسان

مثال :
زلزله قضای الهی ( یا همان طبیعی ) ست و رخ خواهد داد.
قدر : خانه ات را محکم بساز

قضا : ویروس کرونا وجود دارد
قدر : ماسک بزن و احتیاط کن


قضا : سقوط از ارتفاع باعث آسیب خواهد شد.
قدر : کمربند ایمنی و سایر تجهیزات یادت نره.

گرفتید ؟؟



(( دوستان سایت ناب توجه کنند این یکی از دروس کلاس " تاریخ تفکر" می باشد. و فکر کنم در تعیین حیطه و میزان اختیار انسان از نگاه اسلام، به بحث این صفحه کمک کند.

البته بحث اختیار خیلی گسترده تر از این حرفهاست. مثلا از دیدگاه اگزیستانسیالیسم هم این بحث جذاب است و یا دیدگاه اشاعره ( که مولوی نیز از آنهاست ) هم خواندنی ست.