بی خیال

سلام ... به گمانم این سومین یا چهارمین باری ست که میخواهم درین صفحه مطلبی به یادگار بگذارم ولی هربار سهوا پاک میکنم . حالا گوشه ای از جاده ی سنندج به کرمانشاه پهلو گرفتم و اینبار میخواهم هرجور شده این قند ناخالص را به بنگاله ی سایت ناب برسانم . شعر از نظر ساختار فراز و فرودهایی دارد که اگر من بخواهم بهترین بیتش را انتخاب کنم ، بیت هفتم خواهد بود :

پشتِ شیرینی مغزم همه شب، فرهادی
میزند تیشه به افکارم و تو میگذری


در این بیت شاعر از ایهام شیرین دو معنی را قصد نموده ست . اول ساده لوحی و نقصان عقل را ( شیرین مغز ) و دوم شیرین معشوقه ی فرهاد را . در واقع شاعر از تعبیر شیرین مغز به فرهاد رنجی رسیده ، که مرتب کوه افکار شاعر را میخراشد . و این شگردی ست که قبلا هم در ادبیات اتفاق افتاده . مثلا مولوی از نی گفتن و جواب منفی معشوق به نی رسیده و شکر آنرا برمیدارد . یعنی از تلخی گفتارش به شیرینی میرسد :

آمده ام که سر نهم ، عشق ترا به سر برم
ور بگویی ام که نی ، نی شکنم شکر برم !!!!

.....

اما صحبت از ساختار و محتوای شعر بنظر میاید ، صحبتی جالب نباشد ، شعر ابهامات آنچنانی ندارد که برای واکاوی آن نیاز به مفسر بیسوادی چون مانا پیدا کند . اما چند مطلب در شعر اشاره شده بود که شاید هرکدام را به اختصار تشریح کنم ، برای خوانندگان این صفحه خالی از لطف نباشد :

مطلب اول :
من به اجبار شدم عاشق و، چشمانِ شما
به خیالش، که مختارم و تو میگذری


بحث جبر و اختیار یکی از مباحث جذاب در علم کلام است . کز دیرباز مورد مناقشه بوده . در جهان اسلام و خاصه در قرون هشتم و نهم هجری و با رواج تفکر اهل حدیث ، اشاعره و معتزله ، این بحث بسیار دامنگیر بود . . اما مشکلی که متکلمان مسلمان داشتند ، محدودیت عقیدتی انها بود . چون از یک سو به آرای فکری یونانی چشم داشتند و از سویی دیگر به ریسمان توحید چنگ میزدند . بهمین جهت عملا ارائه ی یک تفکر مستقل از دین ، برای متکلمان جهان اسلام غیرممکن بود .. طرفداران اختیار معتقدند که اعتقاد به جبر با عدل الهی منافات دارد و امامیه و اعتزالیه با این فکر موافق داشتند . در مقابل جبریون ، عقیده به اختیار انسان را منافی توحید میدانستند و برای توجیه جزای الهی از نظریه ی " کسب " استفاده میکردند و انسان را نه فاعل افعال خویش که کاسب ان میدانستند . ( قطعا اگر علاقه داشتید ، پیگیری کنید )

 مطلب دوم :

به گناهِ تو که روزی به خدا خندیدی
سالیان است که بَر دارم و تو میگذری


کاتولیکها معتقدند که انسان در بدو تولد با گناه زاده میشود و جور گناه نخستین ادم و حوا بر دوش اوست . و برای همین هم در عهد عتیق ( تورات ) تکالیف شرعی مقرر شده است . اما مسیح از جانب خدا آمد و مصائب فراوان کشید تا بار گناه را از دوش فرزندان انسان بردارد . و بهمین جهت در عهد جدید ( انجیل ) از تکالیف مذهبی خبری نیست و فقط عشق به مسیح برای نجات و رستگاری انسان کافی ست . خلاصه این بار گناه دیگران را بر دوش کشیدن که در این مصرع آورده شده ، میراث فکری جهان مسیحیت است .

 
مطلب سوم :
" روح محکوم به تکرار " در مصرع دوم بیت اول
برای فهم بیشتر این عبارت لازمست ناخنکی به تفکرات هندو بزنیم . انها از هزاران سال پیش معتقد بودند . که معادی در کار نیست بلکه روح انسان پس از هر مرگی برای انجام پروسه ی تکامل مجددا در قالبی جدید به حیات دنیوی برمیگردد . به این حلول روح ، مسلمانان تناسخ میگفتند که در میان زاگرسیان به " دونادون " معروف است . هندوها میگفتند تا وقتی روح به تکامل نرسه این چرخه ی رنج ( چرخه ی حیات و مرگ ) ادامه دارد . و باید به نیروانا رسید تا از رنج ، رها شد . انها البته تکالیفی هم برای نیل به نیروانا داشتند که هم روی حرکات فیزیکی ( آسانا ) و هم روی مراقبه های فکری ( مدیتیشن ) مانور میداد .

در مورد شیعه و قربانی هم مطالبی بود اما بهتر آن دیدم که سخن کوتاه کنم . در واقع خود نیز یقین ندارم که جناب شفیعی از آوردن آن اشارات ، به این مفاهیمی استخراجی بنده نظر داشته است .

سخن واپسین اما عذرخواهی مجدد است از شاعر این صفحه که دوستش دارم و روی ماهش را دیگربار میبوسم تا خطای مانا را به رافت و عطوفت شاهانه ببخشد . هرچند که ما لکها معتقدیم " عذرخواهی روسفیدی نمیاورد " و باید به جبران گناه و خطا بکوشیم . و این نوشته ی ناچیز در حقیقت کوششی بود برای جبران خطای این حقیر ، امید که مورد پذیرش قرار بگیرد .. 😘😘😘😘😘


مانا . سنندج . ۲۵ دی ۹۹