جلسه پنجم
واج آرايي (Alliteration)
واج آرايي يانغمه ی حروف به تكرار یك واج (صامت یا مصوت) در یك بیت یا عبارت گفته میشود، به گونهای كه طنین آن باعث پیدایش موسیقی دروني بشود. درواقع، حقيقت آهنگين واج آرايي سبب تشخص واژهها در زبان شده و كيفيتي خوشآيند به سرشت و سرنوشت شعر ميبخشد.
2 مثال از حافظ شيرين سخن خوش لهجه:
(1)
چشمم از آينه داران خط و خالش گشت
لبم از بوسه ربايان بر و دوشش باد
در مثال بالا، واج آرايي (ب) ديده ميشود كه صامت «ب» در لب- بوسه- ربا- بر- باد نوعي موسيقي ايجاد كرده كه در القاي مفهوم مورد نظر شاعر تأثير فراوان دارد. از طرفي ديگر، صامت «ب» چنان تكرار ميشود كه مرتب لبها روي هم قرار ميگيرند و حالت بوسيدن را تداعي ميكند.
(2)
خيال خال تو با خود به خاك خواهم برد
كه تا ز خال تو خاكم شود عبيرآميز
در اينجا، تكرار صامت «خ» به همراه مصوت بلند، «آ» ، فضايي غمگين ايجاد مينمايد.
و يا در اين بيت از رودكي- پدر شعر دري:
(3)
بوي جوي موليان آيد همي
ياد يار مهربان آيد همي
در مصراع اول، هنگام تلفظ مصوت پر كشش «او» لبها به حالت بوسيدن و مكيدن و به درون نفس كشيدن، دايرهوار جمع ميشود.
و در مصراع دوم به هنگام تلفظ پر طنين و رهاي مصوت «آ» انگار لبها و دهان سيراب و كام يافته بازميمانند و به آسودگي نفس ميكشند.
به بياني شاعرانه ميتوان گفت واج آرايي يانغمه ی حروف همانند آيينهاي براي صداها بوده و همزمان با دادن بار عاطفي و پيام به شعر، سبب ايجاد سمفوني نرم و يكدستي ميشود.
.....
پانوشت:
مطالب این کارگاه آرایه های ادبی
جزوه ی آموزشی اینجانب برای شاگردان ادیبم بوده
که خود- به مراتب شاعرانی صاحب سبک هستند در این عرصه شعر و شعور و ادبیات؛ و همچنین در انجمن شاعران ایران به ثبت رسیده... هدف از انتشار آن در سایت ناب، یادآور نکاتی است که در هر سبک و قالب شعر- میتوان از آن استفاده کرد. شاعر و منتقد خوبی بودن تنها با یکی دو تا کتاب خواندن حاصل نمیشود .
و این مطالب به ترتیبی است که به صلاحدید بنده تهیه و پارتیشن بندی شده و
همگی مهم و اساسی اند.