دوشنبه ۳ دی
الدرس السادس عشر-اوزان الشعر العربی-الأبوذیه
ارسال شده توسط جاسم ثعلبی (حسّانی) در تاریخ : سه شنبه ۱۴ آبان ۱۳۹۲ ۲۲:۵۵
موضوع: آزاد | تعداد بازدید : ۱۱۵۹ | نظرات : ۰
|
|
الدرس السادس عشر
اوزان الشعر العربی
لأبوذیه نوع من أنواع الشعر الشعبی العراقی أو مایسمى ضرب من ضروب الشعر الشعبی ،
وترکیبته من حیث الوزن فهو یعود الى بحر ( الوافر ) ( مفاعلین مفاعلین فعولن) .
وأن معنى کلمة الأبوذیه هی مشتقة من الأذیه ومایصیب الأنسان من الهموم والمتاعب
فتترجم من خلال الشعراء الى أبیات تقرأ أو تغنى بترتیل ولون تطغی علیه صفة الحزن
فحین یتعرض الشاعر للمصائب او یکون هدفاً لها تفیض قریحته بلحن شجی ونوح بعذوبة
الکلمة والنغمة الحزینة فیطرب عامة الناس ویتخذونه متنفساً لهم.
وقد ظهرت الأبوذیه فی العراق کلون غنائی وأختص به وأتسع أنتشاره فی وسط وجنوب
العراق بعد أن سبقتها ( العتابة ) التی ظهرت فی شرق سوریا فی بادئ الأمر ثم انتشرت
فیما بعد عند سکان المناطق الغربیة والشمالیة الغربیة من العراق . وقد أبدع الشعراء
الشعبیون بهذا اللون فبتکروا نظم الأبوذیه بانواع عدیدة ومختلفة منها ( المذیلة)
حیث تنظم من أربعة أشطر یکون بین الشطرین الأولیین موقع وبعد ذلک یأتی الشطران
الأخران کما فی المثال التالی:
جمن سره بوسط کلبی......... ولک شاف
وتلف کلمن نظر حسنک ...... ولک شاف
الک صدر صحن مرمر
الک بطن الخشف مضمر
الک عـز البـدر تزهـر
الک جسـم لفـــظ لیلـو .... ولک شاف
حجر یاقوت مخزن للمنیة
وهناک الأبوذیه المؤرخة والتی تؤرخ حدثاً معیناً.
یعتبر الأبو ذیه من اغانی الفلکلور العراقی لأنها نشأت فی القرى والأریاف
والمدن الصغیرة حیث یتغنى بها فی فترات الأستراحة بعد الأنتهاء من العمل.
فقد نشأت الأبوذیه على ید الشاعر العراقی ( حسین العبادی ) من محافظة ذی قار
فی جنوب العراق . واول بیت کتبه الشاعر العبادی:
برخه یلتمعط بروحی وتلهه
وعکبک بیش تتسله وتلهه
حمه آتونه بشوکک وتلهه
غضه ونیرانهه باتت سریة
وقد ذکر الباحث الحاج هاشم محمد الرجب فی کتابه ( الأبوذیه)
أن عمر هذا اللون من الشعر لایتجاوز 150 عاماً وقد اختلف الباحثون والمعنیون
على مکان نشأته ونسب الى أکثر من مدینة عراقیة ولکن أستقر الرأی على نشأته
فی قضاء سوق الشیوخ فی محافظة ذی قار وعلى ید الشاعر حسین العبادی کما ذکرنا.
تتألف الأبوذیه من اربعة أشطر الثلاثة الأشطر الأولى تنتهی بکلمة واحدة متحدة
( فی اللفظ مختلفة فی المعنى ) وتسمى ( جناس ) والجناس نوعان الأول ( الجناس التام)
وهو ماأتفق اللفظان فیه بنوع الحروف ووزنها وعددها وترتیبها . الثانی ( الجناس الغیر تام)
هو ماأختلف فیه اللفظان فی واحد من الأمور الثلاثة المذکورة فی التام وهی الوزن والعدد والترتیب.
أما أذا اتحدت الکلمات الأخیرة فی اللفظ والمعنى فتکون القافیة مرکوبة والبیت مرکوب الشطر الرابع
من الأبوذیه ینتهی ( بیاء مشددة تلیها هاء مهملة ) وتسمى القفلة أو الربّاط.
فالشاعر ینظمها وعلى المستمع استخراج معانیها والأبوذیه على ثلاث انواع:
1. الأبوذیه المطلقة / وهی ماکان معناها مبتکر أقصد الکلمة الأخیرة فیها أبتکرها الشاعر وکتب علیها الأبوذیه.
2. الأبوذیه المقیدة / وهی ماکان معناها مأخوذ من نظم یسبقها کبیت شعر أو آیة قرأنیة أو حدیث.
3. الأبوذیه المدورة / وهی لا یکتمل معنى شطرها الأ فی الشطر الذی یلیه مثال:
الشوک ویاک صدفه قابلانی
شیجی منک علیه قابل انی
تقشمرنی بضحکتک قابل انی
غشیم وتعبر الضحکة علیه
کل ما قیل فی الأبوذیه من حیث شروط النظم والوزن ینطبق على العتابة أنما الفرق بینهما فی الشطر الرابع
فقط فی الأبوذیه ینتهی بباء مشددة وهاء مهملة . أما فی العتابة فأنه بنتهی بألف وباء ساکنة مثل غاب ، تاب ، ناب.
ویبقى وزن الأبوذیه معصوب بحر الوافر وهو ( مفاعلین مفاعلین فعولن ) . کذلک اطوار الأبوذیه الغنائیة تزید على 35 طوراً.
کاظم الفضلی
نماذج من الأبوذیه:
حمامة الفرت من ایدی ولاجت
وعلیها الروح تتعـذب ولاجت
من أمس للیوم لاحطت ولاجت
ولا إلها جدم بــرض الوطیه
بتاج الفرح ولــفی توجانی
وحسن ردلی شبابی توجانی
من أثمار المحــبة توجانی
کلبی الشبع ضیم مـن الأذیة
احبک ما أحب عل الأرض سواک
سبحان الذی من طــــــــین سواک
بشر لکنه ویال الکَــــــــمر سواک
واحد فوک واحد بــــــــــین ایدیه
أنا ذلولی نحر بیا البــین یسعى
ثکَل همی ولالی صـــدر یسعى
الیغص بالزاد أهو للمای یسعى
وانا بالمای اغص أشـــلون بیه
بدیت أوماعرفت أمنین بدوای
علیل أوحارت العربان بدوای
إذا أنته طبیب اتعــرف بدوای
الحکَنی بالشفا کَبــــــــل المنیه
نفس ونرید شمـک یاهوانا
العمر ذله ابغیابک یاهوانا
أتیه الروح یمــک یاهوانا
خیالک مرهم ودلاها علیه
حبیبی اختارک الــــدلال واشراک
عجب تحفر حفر لهواک واشراک
وحک منی الاله إنـــــداد واشراک
أحبک لو تصیر أجنون بیه
نکَل طرف الجذیله وحـــــیل یرها
حجی الغالب على المغلوب یرها
أنا روحی أشعره والمجنون یرها
لون عــــاقـل تــرک منـــها بـقـیه
حبیبی ادیارنا لـــــــوجیتوا مرها
أونفسک عالوفـــــا والطیب مرها
أنا عشرتک ضکَت حلوتها ومرها
بویا طلع مــــرها أمر امن المنیه
أبات اللیل بالحـــسرات منطر
تضل عینی على البیـبان منطر
شفت خدها عبالی الفجر منطر
کَمت صلیت من غــصبن علیه
جمالک زاد عن یوســف وقبله
وحبک صار لی منــــــبر وقبله
أمر أعلى الصخر یافلان وقبله
لأن کَلبک صخر مـــــاحن علیه
یدنیا انتی ابعذابی لیــــــش تسعین
ابعزم الله إشماعندش ضیج تسعین
اخوتی ابیوم ظرفی حــلو تسعین
بعد ما ادری الوکَت مــامنهم بجیه
أبعز نومی إجى طیفک وعانی
أنا وشکثر أتحملت منک وعانی
إجیتک أومعتنی إبدارک وعانی
ولامــره إجـــیت انـــــته علیه
اشمالک یازمانی عـلی صلیت
ابنار وحمسیت اجلای صلیت
مثل ماصلت ام عمران صلیت
فنَکَحنی الهوه وذبــنی بنویه
المصایب بس على روحی تلافت
یکَلبی اعله النکر طیــبک تلافت
اون وعظامی بهــجرک تلافت
طریح وســاد دوب النفس بیه
أبد مازلزلک حالی وهدک
عفاه اشیحمل الکلفه وهدک
قصدی بس اصیدنک وهدک
وارید اتصیر حر وترد إلیه
صب دمعی على الوجنات یاهل
أوماتدرون بی اشصـــــار یاهل
صرت عصفور جنی بیـد یاهل
أهـو یــلعب وانــا اشــــلون بیه
لویت الدهر مافد یـــوم حنیت
وأدیه من دموع العــــین حنیت
ییمه اوداعتج هالـــــیوم حنیت
أوشلت نار الدمع بجفوف أدیه
وهناک الکثیر من المبتکرات وألوان عدیدة من الأبوذیه منها
من کتب له النجاح ومنها من لم یدم طویلاً ولنا عودة أخر إن شاء الله.
الأبوذیة المنثورة
یسمیها البعضوهی تسمیه شعبیه تعنی (المنثور) ویمکن غناء المنثور.
و جمیع الأطوار وهو لا یختلف عن الابوذیه التقلیدیة إلا باضافه بعض التفعیلات
إلى الشطر الثالث بما یشبه طریقه السجع لإضفاء شیء من جمالیة الصنعه الشعریة والتطریبیة معاً ،
وهذه الطریقة هی من المبتکرات الحدیثة وهذا نموذج:
علیک اهوای ونـینه ولعنه
شجاک انسیت یمدلل ولعنه
متى اتواصل
کَلب ذابل
جسد ناحل
دمع سایل
حجی الباطل
رمح شاتل
على العاذل
أرید ادعی بکلب ذایب ولعنه
وشاک وغیر اطـباعک علیه
جمع و نشر جاسم ثعلبی (حسّانی
|
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
|
این پست با شماره ۲۵۵۷ در تاریخ سه شنبه ۱۴ آبان ۱۳۹۲ ۲۲:۵۵ در سایت شعر ناب ثبت گردید
نقدها و نظرات
تنها کابران عضو میتوانند نظر دهند.
ارسال پیام خصوصی
سید هادی محمدی
علی نظری سرمازه
مهرداد مانا
محمد شریف صادقی
وحید سلیمی بنی
مسعود معادی 
لیلا گماری ( مأنوس شده با قلم) 
سید محمد علی سهیلی (سهیل) 
