دهن لاغر من درد گرفت

سلام و عرض ادب
به شخصه معتقدم غزل هم مثل برخی لباسها هیچوقت از مد نمیافتد و همواره میتوان از دفاتر شعرای معاصر و آینده غزلهای ناب خواند ، در این دوره هم غزلسرایان خوش قلم کم نیستند مانند بانو نسرین حسینی ، جناب غلامحسین جمعی ، جناب ابراهیم هداوند ، جناب وحید سلیمی بنی ، جناب زارع ، خانم محبوبه امیری ( اگر بخواهم همه را نام ببرم سر از عیوق برمیاورند ) ... اما آنچه که امثال حافظ و سعدی و مولوی را در عهد قدیم و امثال مرحوم شهریار ، حسین منزوی ، مرحوم معینی کرمانشاهی و فاضل نظری و همینطور مرحوم نجمه زارع را در زمانه ی اخیر مطرح کرد ، رعایت پارامترهایی بود که شرح مبسوط انها در این مقال نمیگنجد . اما یکی از انها حفظ موازنه ی معنا در دو مصرع هر بیت است که اتفاقا دیروز دوست نازنینم سلمان مولایی باب این بحث را باز نمود و انگیزه ای شد که حقیر دنباله ی مبحث را در همان صفحه ی سعید صادقی عزیز گرفتم تا به اینجا رسیدم و متوجه شدم شاعر محترم این صفحه یعنی جناب آقای عباسی مقدم ، اصل نامبرده را به لطافتی شاعرانه مرعی شده و حق مطلب را ادا نموده اند .
برای روشنتر شدن کلام ضمن کسب اجازه از اساتید عزیز سایت ناب به بررسی ابیاتی از غزل فوق میپردازم :

توکه رفتی دم منزل ، سر من درد گرفت
خیس شد چشم تو چشم تر من درد گرفت
در عروسی رگ رقاصه ی تو تیر کشید
تن رقاصه ی بازیگر من درد گرفت

پس از خواندن مطلع دو توقع در خواننده ایجاد میشود ، یکی اثبات ادعای یگانگی عاشق و معشوق که شاعر به خوبی و با ذکر جزییات آنرا پی گرفته و به جا میاورد . ( دومی را در وقت مقتضی عرض خواهم کرد ) شاعر در تمام ابیات این سروده اتحاد مصاریع را رعایت نموده . در بیت دوم تن و رگ به موازات هم امده اند و در سوی دیگر معنای مورد نظر شاعر با رقاصه و بازیگر صادر شده است


سنگ زد شاخه به بال وپر گنجشک شما
روی یک شاخه ی دیگر پر من درد گرفت

در اینجا هم مصرع دوم مکمل مصرع اول است . البته بعلت سادگی زبان شعر نیازی به تشریح مفهوم نمیبینم


توی منزل سر ظهری که غذا می پختی
ظرف تو خورد زمین ساغر من درد گرفت

ظرف و غذا که در عرف غالب اموراتی زنانه هستند با ساغر که دستکم در اینجا حکمی مردانه دارد ، موازنه ی مورد نظر را ایجاد کرده است . و انتظار مخاطب که ذکر آن درین جستار امد ، برآورده شده . یعنی همان اتحاد روحی که اگر معشوق ظرف غذایش بشکند ، درین سوی ماجرا فیزیک کوانتوم رخ نموده و ساغر هم از دست عاشق سینه چاک کدبانو میافتد .

باد یک روز سر موی تو فریاد کشید
موی ابریشمی کافر من درد گرفت

در اینجا بخاطر تشخیص بکار رفته ( فریاد کشیدن باد ) و کنایه ی ابریشمی کافر ، شعریت اثر دو چندان شده و البته شعر در همان ریل اثبات ادعای یگانگی عاشق و معشوق حرکت میکند و همان مکمل بودن مصرع دوم که از شاخصه های یک غزل خوب است رعایت شده ... کافر چندین معنی دارد از کشاورز گرفته تا منکر دین و رنگ شبق و ... که بنظرم میتوان برای مصرع دوم به ذائقه ی مخاطب متوسل شد و از شاعر منظور اصلی را نپرسید . تا کار و لذت کشف معنی عمومی شود .

مسگر شهر تو دندان ظریفش لق شد
لثه توی دهن مسگر من درد گرفت


گمان کنم اگر باز بحث موازنه ی معنای دو مصرع را پیش بکشم بحث را لوث نموده و حوصله ی دوستان را سر میبرم . اما انچه درین بیت زیبا مرا مجاب به تحسین نمود ، کاربرد کنایی مسگر در مصرع دوم بیت است که از مسگر مصرع اول که در معنی رایج آن بکار رفته ، مستقل است .. مسگر سر و صدا دارد و قیل و قال و بانگش گوشخراش و صد البته بی محتواست و اینکه شاعر دهان خود را مسگر معرفی کرده قطعا نوعی فروتنی و چاکرمآبی شاعرانه و عاشقانه است که از قدیم در محاورات میان عاشق و معشوق متداول بوده است :

" هرچه هست از قامت ناساز بی اندام ماست
ورنه تشریف تو بر بالای کس کوتاه نیست ...



....

اما ذکر چند نکته :
انتظار دوم مخاطب که با خواندن مطلع این سروده شکل میگیرد ، شرح هجران و سوز حاصل از آنست چون شعر با رفتن " او " آغاز شده است . اما شاعر این انتظار دوم را پاسخ نمیدهد و برآورده نمیکند . و هرچند محتوای شعر لطیف و تا حدودی طناز است اما شاعر بهرحال از مطلع خود عدول نموده است .

نکته ی دوم : مانا غزلسرا نیست ، اینکه پای غزل دوستان نقد مینویسد تعبیر آن محال عتیق است که عرصه ی سیمرغ را جولانگه مگس نمیدانستند . بنابراین اساتید فن ، قطعا اشتباهات این مگس را کریمانه خواهند بخشید .

و سوم : به آنه ی مهربان قول داده بودم که به شعرشان برگردم اما سر از این حریم لطیف دراوردم که جدای از سعادت حاصله ، مرا به این ظریف رساند که فقط در سرودن نیست که از این دیوانه سلب اختیار میشود ، بلکه در نوشتن نیز همای بیخودی ام در طیران است . پس عفو این حقیر که جبر قلمش دهنه بر خنگ اختیارش زده ، اگر واجب نباشد ، باری در استحابت آن تردیدی نیست



یاعلی