اشتباه تکراری

سلام

و

بی تردید در زیبایی و دلربا بودن این غزل جای هیچ حرف و حدیثی نیست چرا که شاعر با آگاهی کامل به ملزومات فرم و نیز عناصر تصویرسازی و نیز دایره ی واژگان فراخ ،این غزل غزال را مرتکب شده است .
اما به عنوان یک کارگاه آموزشی جالب خواهد بود که در هر بیت ترکیباتی که تصویر را رقم می زنند جدا کنیم و سپس بینیم که آیا بین این واژه های موجود در ترکیب ها و در اصل بین تصاویر ماحصل از واژه ها و ترکیبات ، موازنه برقرار است یا خیر .
بیت اول :
آیینه ی پر ابهام ، آیینه خسته از نگاه ، نگاه تکراری
خواسته ی دل من ، باغ سیب ، اشتباه تکراری
در مصرع اول کاملا تمامی کلمات و آن چه به ذهن متبادر می کنند به هم مرتبط هستند و درست در مصراع دوم نیز این ماجرا صادق است اما موازنه ای وجود ندارد چرا که بین مصراع اول و مصراع دوم نمی توان ارتباطی برقرار کرد و تنها ربط ممکن که تصوری دور از ذهن است این است که آیینه را به عنوان نماد گذشته در نظر بگیریم و خواستن باغ سیب را همان اشتباهی که مرتب دارد در این آیینه تاریخ تکرار می شود که اگرچه تصویر زیبایی ست ولی دیریاب است .

بیت دوم :
رسیدن به دوراهی ،خسته از انتخاب ، انتخاب یک تردید
پشت سر ، بهشت آلوده ، رو به رو ، گناه تکراری
موازنه ای زیبا برقرار است که کل بیت به داستان آدم و حوا اشاره دارد و به درستی همه ی اجزا در جای خود قرار گرفته‌اند و تنها انتخاب یک تردید است که می تواند از اعتبار این بیت بکاهد چرا که دارای ضعف تالیف است و تصویری قابل تجسم حتی خیالی یا وهمی هم به دست نمی دهد چرا که اساساً اگر انتخاب انجام شود دیگر تردیدی وجود ندارد درست مثل نور و تاریکی که وجود یکی عدم دیگری و بالعکس .

بیت سوم :
به خاک نشستن ، ارتش من ، قصد کودتا
سرزمین پر از تفاوت ، من ، پادشاهی تکراری
به زیبایی و رسایی بین مصراع اول و جزء دوم مصراع دوم ارتباطی عمیق و بدیع شکل گرفته است که سرزمین نیز در این امر دخیل است اما گروه وصفی پر از تفاوت ؛
اگر بنای کودتا را بر وجود تفاوت سلیقه ها بگذاریم ارتباطی دست و پا شکسته برقرار می شود و اگر تفاوت را به معنای تنوع در نظر بگیریم در برابر تکرار ارتباط زیباتری می توان برقرار کرد که تصویر نهایی پادشاهی ست که با جامعه خود متناسب نیست و سزاوار کودتا .
اما این دو تصویر ارائه شده نیز به نظر من دیریاب است .

بیت چهارم :
گذشتن کار ما ، از خیانت ، رسم جالب تو
پشت من ، خالی کردن توسط تو ، شانه های تو ، تکیه گاه تکراری
با توجه به مراعات نظیر زیبایی که بین واژه ها ی این بیت برقرار شده است می توان به موازنه ی کامل برقرار شده در آن پی برد و علاوه بر این مهم ، نکته ای در مصراع اول است که اشاره به آن خالی از لطف نیست ؛ شاعر در تمام مراحل از ضمایر من و تو سود جسته است اما در گذشتن کار از خیانت از ضمیر ما استفاده می کند که دارای طنزی پنهان در خویش است و جمع بودن اش نیز به مناسبت پادشاه در بیت قبل است که اصولاً پادشاهان عادت دارند در خطاب قرار دادن خود از ضمیر جمع استفاده کنند .

بیت پنجم :
عکس یک انعکاس ، انعکاس بی معنا ، شاعران بیکار
شعر گفتن ، تمام شهر شاعر ، از تو ، لب برکه ، ماه تکراری
این بیت نیز در اوج موازنه قرار دارد به خصوص اگر این جمله ی معروف را در نظر آوریم که گفته اند :
اولین کسی که یار را به ماه تشبیه کرد شاعر بود و پس از او هر کس این کار را کرد احمق .

بیت ششم :
می روی ، تا دوباره ، گذاشتن کوچه ، لا به لای تنهایی
خواسته ی دل من ، عشق تازه ، اشتباه تکراری
این بیت نیز موازنه ای گویا و بلیغ دارد که تمام مفاهیم دارای مصادیقی عینی و در ارتباط با هم در طول دو مصراع هستند اما در خصوص لابه لای تنهایی ، باز هم از دید من دارای ضعف تالیف است چرا که اصولاً در شعر مبنا بر آشکار نمودن مفاهیم با استفاده از مصادیق عینی ست و استفاده از مصادیق وهمی همواره ناپسند بوده است ( البته مصادیق خیالی یا مخیل با وهمی دارای تفاوت است ) و از آن روی که تنهایی خود یک امر مجرد و انتزاعی ست در نتیجه لا به لای آن تبدیل به امری وهمی می شود که تصورش نمی تواند دارای عناصر زیبایی شناختی باشد و مثلا اگر شاعر می گفت که می روی و لابه لای کوچه ، تنهایی را می گذاری آن وقت این ترکیب مخیل بود و زیبا .
اما همان گونه که دیدیم با شاعری کاربلد و چیره دست رو به رو هستیم و شاعری که می داند چه می خواهد و این دانستن اولین و اساسی ترین مرحله برای خلق کردن است ، پس از شاعر عزیز و انتشار این غزل نازنین سپاس های فراوان دارم و نیز از این که گزینه ی نقد را فعال کرده اند چرا که گفته اند :
آن را که حساب پاک است
از محاسبه چه باک است ؟
و این روزها انگار حساب های پاک و دل های نترس بسیار کم و نادر شده اند .