گروه گزارش ویژه مشرق- پادشاه شن‌ها (King of the Sands؛ ملك الرمال) عنوان فیلم تاریخی است که تاریخ بوجود آمدن رژیم آل سعود در سرزمین حجاز و نجد را حکایت می‌کند.
 

این فیلم در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ توسط کارگردان معروف سینمای عرب نجدت انزور کارگردانی شده و هنرپیشه معروف ایتالیایی فابیو تستی در نقش عبدالعزیز (ابن سعود) سرکرده قبیله سعودی و هنرمند انگلیسی بیل فلووز در نقش جان فيلبي جاسوس انگلیس به هنرنمايي در آن پرداخته‌اند.
 
در این فیلم «مارکو فوشی» دوران جوانی ملک عبدالعزیز و «فابیو تستی» سالمندی ملک عبدالعزیز را بازی می‌کنند و در آن بازیگرانی از انگلیس، ترکیه، سوریه و لبنان حضور دارند.
 

خاندان سعودي و تفكر وهابي عامل اصلي تروريسم منطقه‌اي
نجدت انزور در 11 سپتامبر 2013 در منطقه «هاي ماركت» واقع در مركز لندن، «پادشاه شن‌ها» را اكران نمود، فيلمي كه داستان زندگي ملك عبدالعزيز بنيان‌گذار عربستان سعودي و نحوه تسلط وي بر حجاز و نجد را با كمك انگليسي‌ها به تصوير مي‌كشد.
 
 انزور كه از ترس كارشكني‌ سعودي‌ها و حاميان خارجي‌ آنها در وضعيت محرمانگي اين فيلم را ساخته است، درباره فيلم جنجال‌برانگيزش مي‌گويد:

 «به دليل شباهت حوادث 100 سال پيش با تحولات كنوني، اقدام به توليد و كارگرداني «پادشاه شن‌ها» كه درباره بنيان‌گذار پادشاهي عربستان سعودي ملك عبدالعزيز بن عبدالرحمن الفيصل آل سعود است، نمودم. 100 سال پيش جهان عرب به كشورهاي كوچك فاقد اراده و فاقد اختيار تكه تكه شد كه بر اساس روابط نژادي و فرقه‌اي با يكديگر تعامل برقرار ساختند، اكنون نيز همان نقشه شوم از سوي قدرت‌هاي خارجي و برخي كشورهاي عربي در حال پيگيري است. به همين خاطر تصميم گرفتم كه اين كار را به زبان انگليسي و با بهره‌گيري از ستاره‌هاي جهاني سينما توليد نمايم... باور دارم كه اين فيلم فرصت‌هاي زيادي براي انتشار در جهان پيش روي خود دارد».
 
نجدت انزور در اين فيلم به طور غيرمستقيم ريشه‌هاي تروريسم جاري در منطقه را كه آن را به وضوح مي‌توان در حوادث سوريه مشاهده نمود، به قدرت‌يابي خاندان سعودي در شبه جزيره عربستان و ائتلاف آن با وهابيت مرتبط مي‌سازد كه طي آن سعودي‌ها اقدام به قلع و قمع مخالفان خود نمودند و اين شيوه را تاكنون نه تنها در قبال مخالفان داخلي بلكه در قبال مخالفان خارجي‌ خود در پيش گرفته‌ و براي اين كار اقدام به صدور ترويست‌ها به كشورهايي چون عراق و سوريه كه مخالف سياست‌هاي سعودي‌ها هستند، نموده‌اند.

نجدت انزور خود فيلمش را چنين توصيف مي‌كند: «پادشاه شن‌ها فيلمي است كه به تاريخ تروريسم و ريشه‌هاي آن و ارتباط آن با حوادث كنوني در كل جهان (بويژه جهان عرب) مي‌پردازد».

پادشاه شن‌ها؛ برملاكننده جنايت‌هاي بنيان‌گذار عربستان سعودي و افشاگر سياست‌هاي امپرياليسم غربي
داستان "پادشاه شن‌ها” كه آل سعود را نشانه گرفته و آنها را در قلب قصرهایشان تهدید می‌کند، در مورد "عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن آل سعود” بنیانگذار آل سعود و سفر او بعد از تبعید در کویت و سپس تسلط وي بر ریاض و پایان دادن به سلطنت آل رشید و انتقال او به نجد، حائل و سپس حسا در سال ۱۹۲۱ و همچنین سرکوب خاندان شريف هاشمی با همکاری جاسوس مشهور انگلیسی "جان فیلبی” ملقب به شيخ عبدالله المهتدی است.

 گفته مي‌شود سناریوی این فیلم را جوانی عربستانی به نام «کریم الشمری» نوشته است و در آن به صراحت جنایات ملک عبدالعزیز در عربستان نشان داده می‌شود.

پادشاه شن‌ها فيلمي «تابو شكن» است كه علاوه بر افشاي جنايت‌هاي بنيان‌گذار عربستان سعودي، امپرياليسم غربي را نيز به عنوان عاملي كه پادشاه را برده خود ساخته، به نمايش مي‌گذارد.

این فیلم تاریخی، از دو بعد به تاریخ پادشاهی آل سعود می‌پردازد؛ از سویی زندگی شاهزاده‌ای محروم و فقير در تبعيد را روايت مي‌كند كه براي بازپس‌گيري سرزمين‌هاي اجدادي خود مي‌جنگد، از سوی دیگر خونخواری، خشونت، قساوت قلب و بي‌رحمي این شاهزاده را به نمایش در می‌آورد.

 ابن سعود با تمام توان و با کمک اخوان (گروهی از پیروان عبدالوهاب و شبه نظاميان نامنظمي كه از قبايل محلي تشكيل شده بودند و نباید با اخوان المسلمين مصر اشتباه شود) در پی برپایی پادشاهی از راه خونریزی و تخریب شهرها و روستاها و حتی قبرستان‌ها بر میاید و پس از هماهنگی با جاسوس انگلیسی جان فيلبي و با مساعدت‌های حکومت انگیس، به آل رشید که حاکمان حجاز و مکه بودند حمله نموده و در مکه و مدینه حمامی از خون جاری می‌سازد و پس از یکپارچه کردن نجد و حجاز این سرزمین را بنام خود نامگذاری می‌نماید.

سعودي‌ها زماني كه به حجاز حمله كردند مردم را صوفي و كافراني دانستند كه قبرها را پرستش مي‌كنند، لذا خون‌شان را مباح اعلام كردند.

 ابن سعود پس از پیروزی، آشکارا به تحریف دین، ندادن سهم وهابیون و پیروی از سیاست‌های استعمارگر پير يعني انگلیس می‌پردازد، بگونه‌ای که همپیمانان وهابی او یعنی گروه اخوان با او به مخالفت برمی‌خیزند و او با آنها در یک جنگ به مبارزه بر می‌خیزد و سربازان و کسانی را که در پیروزی او در فتح سرزمین‌های نجد و حجاز سهم اصلی را داشتند، می‌کشد.

 پس از آنكه اخواني‌ها در اواخر دهه 1920 و اوايل دهه 1930 توانايي خود را نشان دادند، پادشاه از ترس شورش آنها عليه خوددست به قتل و عام آنها زد. از سوي ديگر اميران رقيب خود را كه عمدتاً از خاندان الرشيد بودند، تبعيد نمود. 

البته ابن سعود پس از جنگ با اخوان، برسر قراردادی برای تقسیم قدرت با وهابیون به توافق می‌رسد و آنها را تحت عنوان نگهبانان دینی سازماندهی می‌کند. پس از ائتلاف وهابيت و آل سعود جنايت‌هاي آنان پايان نپذيرفت بلكه در سال 1952 كشتار طائف رخ داد كه طي آن نيروهاي ابن سعود به مساجد حمله كرده و با وحشي‌گري تمام مردمي را كه در مساجد حضور داشتند، سر بريدند.
 
به اين فيلم به عنوان فيلمي نگاه مي‌شود كه شايد بتواند از زاويه جديدي به زندگي اولين پادشاه عربستان بپردازد و نقاط تاريك زندگي وي را نمايان سازد؛ چيزي كه در عربستان سعودي بي‌سابقه بوده است.

نكته برجسته اين فيلم براي تماشاگران غربي نقشي است كه بيل فلوز به عنوان تاجر و جاسوس مسلمان شده انگليسي در نقش اس تي. جان فيلبي (1885-1960) بازي مي‌كند. وي همچنين سمت مشاور پادشاه را نيز بر عهده دارد.
 
در طول جنگ جهاني اول، دفتر هند و دفتر عربي در قاهره براي تاثيرگذاري بر سياست انگليس در خاورميانه با يكديگر رقابت مي‌كردند. دفتر عربي كه بخشي از اطلاعات نظامي انگليس بود ارتباطاتي با دفتر جنگ و دفتر خارجي دولت انگليس داشت و توانست تي. اي . لورنس (عرب) را به نزد خاندان شريف هاشمي مكه بفرستد و «شورش عرب» عليه دولت عثماني را هماهنگ نمايد.

 در اين ميان، دفتر هند- كه مسئول تامين امنيت خليج فارس بود- به فيلبي توصيه كرد كه به رياض سفر كرده و با عبدالعزيز تماس برقرار كند. سرانجام در حالي كه فيلبي ناكام شده بود، تصميم گرفت كه وفاداري خاندان سعودي را بخرد و در آن شرايط مانع از حمله به حجاز در طول جنگ جهاني اول شود. در اوايل دهه 1920 عبدالعزيز كه بار ديگر آزاد شده بود، اهداف خود را تعقيب نمود.

 وي قبل از آنكه به سمت غرب حركت نمايد و خاندان هاشمي را از قدرت به زير بكشاند، خاندان الرشيد را در منطقه نجد در هم كوبيد و در نهايت در سال 1932 منطقه نجد مركزي و حجاز ذيل پادشاهي عربستان سعودي متحد شدند.
 
از سوي ديگر، اين فيلم در واقع بخشي از توافقي كه ميان انگليس و سلطان عبدالعزيز صورت گرفت و چگونگي حمايت مالي و تسليحاتي انگليس از وي براي پايان دادن به قدرت آل رشيد و رهايي از حكومت عثماني‌ها به منظور اشغال منطقه و بسط نفوذ غرب در آن را به نمايش مي‌گذارد و اين چيزي است كه بعدها در توافقنامه سايس- پيكو ميان انگليس و فرانسه عملي گرديد و به موجب آن كشورهاي منطقه ميان اين دو قدرت استعماري تقسيم شدند.

 انزور در اين باره مي‌گويد: «من در اين فيلم با اشاره به نقش مرموز عربستان سعودى در تجزيه اين كشورها، سعى داشتم با استفاده از هنر هفتم، آزادى اعراب را كه دولت سعودى سعى دارد آن را نقض كند، فاش كنم.» وی با بیان اینکه ما شاهد تلاش برای تقسیم شدن منطقه هستیم، تاکید کرد: «گویا شاهد «ساکس پیکو» جدیدی هستیم که کشورهای جنوبی خلیج فارس به‌ویژه عربستان در آن نقش دارند.»


علاوه بر اين، پادشاه شن‌ها برخي حقايق و جزئيات ارتباط تنگاتنگ ميان انگليس و مهره آن در منطقه يعني عبدالعزيز آل سعود و اينكه چگونه وي پروژه انگليسي‌ها را پيش برد و انگليس نيز مقام پادشاهي عربستان سعودي را به وي پاداش داد، بر ملا مي‌سازد. همچنين بخشي از توافق و سوگند و پيماني كه ميان وهابي‌ها و آل سعود براي تقسيم قدرت و حكومت مانند قوه مجريه و قوه قانون‌گذاري منعقد گرديد و يا توافق بر سر حكمراني به وسيله شمشير (آل سعود) و قرآن (وهابيت) را به تصوير مي‌كشد. ائتلافي كه تا به امروز تداوم يافته و نتايج منفي آن بر منطقه نمايان گرديده است؛ كه تفكرات سلفي‌ تكفيري و افراطي و گروه‌هاي جهادي مهم‌ترين نمودهاي آن هستند.
 

پادشاه شن‌ها و افشاي زواياي تاريك و مجهول زندگي ملك عبدالعزيز
اینکه چرا این کارگردان مشهور سوری چنین شخصیتی را برای فیلم جدیدش انتخاب کرده نیز مورد توجه قرار گرفته و او پاسخ داده است که: شخصیت ملک عبدالعزیز شخصیتی است که هر هنرمندی را به خودش جلب می‌کند، شخصیتی جنجالی است و در زمانه‌ای که بوده، چه در شبه جزیره عربستان و چه در جهان عرب حوادث مهمی رخ داده است که شباهت بسیاری با آنچه که این روزها در جهان عرب می‌گذرد دارد و این به درد نسل‌های بعد می‌خورد.

 عبدالعزیز آل‌سعود از مهمترین شخصیت‌های جهان در قرن بیستم است که توانست در نبرد با رقیبان خود از «آل رشید» در نجد آنان را از قدرت در این منطقه به زير بكشد و با ساقط کردن حکومت هاشمي‌ها در حجاز، نجد و حجاز را یکی کرده و پادشاهی عربستان سعودی را بنیان بگذارد، پادشاهی که با کشف نفت در دوران او، این کشور را به یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان تبدیل کرد.
 
شخصيت عبدالعزيز براي انزور جذاب بوده است؛ جذاب از اين بابت كه تنها نكته هاى مثبت اين شخصيت تا كنون ذكر شده و زواياى تاريك و مجهول اين شخصيت را وي در اين فيلم به خوبى به نمايش در آورده است . مقامات سعودي همچنين انزور را متهم كرده‌اند كه در پادشاه شن‌ها به شخصيت ملك عبدالعزيز توهين نموده است اما انزور گفته است كه داستان اين فيلم بر اساس منابع مستند و كتاب‌هاي تاريخي معتبر و بر اساس داده‌هاي واقعي نه تخيلي نوشته شده است.

جنايت‌هاي آل سعود به انزور براي ساخت اين فيلم انگيزه بخشيد
نجدت انزور پسر اسماعيل انزور بازيگر معروف سينماي سوريه است. هرچند كه شهرت عمده نجدت در درجه نخست به توليد سريال‌هاي تلويزيوني درباره موضوعات مهم تاريخ اسلامي و تاريخ خاورميانه ارتباط دارد، اما وي همچنين به عنوان كارگرداني كه به موضوعات حساس سياسي نيز علاقه مند است، شناخته مي‌شود.

 آخرين كار وي يعني پادشاه شن‌ها در همين راستاست. عمده كارهاي انزور تاكنون ناظر به مشكلات و معضلات جوامع عربي بوده و بسياري از سريال‌هاي وي به مسأله تروريسم اختصاص داشته است.

 وي تاكنون سريال‌هاي «الحور العين»، «مارقون» كه نمونه‌هايي از تروريسم را در جهان عرب و جهان غرب به تصوير مي‌كشد، و سريال «ما ملكت ايمانكم» كه نسبت به وقوع بحران سوريه هشدار داده بود و در آن تفكرات و اقدامات جريان‌هاي ديني كه به اسم دين وحشيانه‌ترين اعمال را انجام مي‌دهند، بر ملا مي‌سازد و برخي سريال‌هاي ديگر نظير «أخوة التراب» و «نهاية رجل شجاع» و «الجوارح» را تهيه و كارگرداني نموده است و عمده كارهاي وي با استقبال گسترده مخاطبان عربي مواجه شده و برخي از آنها نيز برنده جوايز عربي و بين المللي شده‌اند.
انزور درباره انگيزه‌هاي انتخاب اين موضوع مي‌گويد: متاسفانه برخی دولت‌های منطقه [از جمله عربستان] خطوط قرمزی را ساخته و پرداخته‌اند که کسی نتواند به آنها نزدیک شده و در صفحات تاریخ آنها غور کند و این چیزی است که من را به این کار ترغیب کرد.

 انزور درباره چرایی ساخت چنین پروژه‌ای گفت: رفتار آل سعود با فرقه‌های صوفی در حجاز که آنها به دست وهابیون تکفیر شده و خانه‌هایشان سوزانده شد و مردان و کودکان‌شان کشته شدند و به زنان‌شان تجاوز شد یکی از دلایلی بود که این فیلم را ساختم و شما همین امر را امروز در سوریه می‌توانید ببینید که گروه‌های تروریستی حمایت شده توسط عربستان در حال از بین بردن هزاران سال تمدن هستند.
داستان انزور با آل‌سعود با کارگردانی سریال «الحور العين» شروع شد که در آن انزور قصد داشت به مهاجران سوری و عرب به عربستان بپردازد چراکه اکثر این مهاجران توسط مافیاهای تکفیری در سعودی در اختیار عملیات‌های تروریستی در کشورهای متبوع‌شان قرار می‌گرفتند، اين فيلم به كارگرداني انزور توليد شد اما آل سعود مانع از پخش اين سريال گرديد.

اكران فيلم
 
جالب است كه در مراسم نمايش تريلر اين فيلم كه در سال 2012 برگزار شد، نوادگان خاندان سعودي و خاندان الرشيد حضور داشتند: يكي مضاوي الرشيد استاد تمام انسان شناسي اجتماعي در كالج پادشاهي لندن بود كه عمده تحقيقات خود را معطوف به تاريخ عربستان سعودي و مباحث مربوط به توسعه در اين كشور ساخته است. وي همچنين به دليل انتقاد از رژيم سعودي به شهرت فراواني دست يافته است.
ديگري بسامه بنت سعود آخرين بازمانده از فرزندان ابن سعود و مهم‌ترين شخصيت بازمانده از پادشاه شن‌هاست. شاهزاده بسامه اخيرا به «اكتون» واقع در اطراف لندن نقل مكان كرده و وي به طرز غيرمنتظره‌اي به يكي از منتقدان نظام سعودي و طرفداران انجام اصلاحات در اين كشور تبديل شده است.
شاهزاده بسامه نسبت به حقوق زنان، آموزش، خدمات اجتماعي، قدرت بيش از حد قضات، تبعيض‌ها و سوء‌استفاده‌هاي مالي و سيطره علماي مذهبي بر امور داخلي عربستان سعودي انتقاد دارد.

 با اين وجود با يك نگاه ظريف‌تر به ديدگاه‌هاي وي در خصوص اصلاحات سياسي در عربستان سعودي مي‌توان وي را جزو منتقدان ميانه‌رو قلمداد نمود. وي اصراري ندارد كه قدرت عموي خود يعني ملك عبدالله پادشاه كنوني عربستان را به چالش بكشد.

 به اين ترتيب مي‌توان او را جزو اعضاي وفادار به خاندان سعودي ناميد. وي در اين باره مي‌گويد: «من همچنان يك شهروند مطيع هستم و هميشه پشت خاندان پادشاهي خواهم ايستاد. اما در عين حال هرگز در قبال كارهايي كه در كشورم اتفاق مي‌افتد، ساكت نخواهم نشست».

ناكامي آل سعود در متوقف كردن اين پروژه سينمايي
اين فيلم فيلمي جنجال‌برانگيز است كه بنيان‌گذار پادشاهي عربستان سعودي را به زير تيغ انتقاد مي‌كشد و اين چيزي نبود كه مورد رضايت آل سعود و حاميان غربي اين خاندان باشد لذا خاندان سعودي تمام تلاش خود را به كار بست تا مانع از پخش اين كار سينمايي فاخر گردد. نجدت انزور با بیان اینکه رژیم آل‌سعود در ریاض از این فیلم راضی نیست و او را مورد تهدید قرار داده، گفته بود: «شرکت «محاماة» انگلیس ما را به کشاندن این پرونده به دادگاه تهدید کرده و گفته است که ما به توهین و سوءاستفاده از خانواده سعودی متهم هستیم و این شرکت انگلیسی نماینده عربستان سعودی بود.
این شرکت نامه‌های تهدیدآمیزی برای انزور ارسال کرده و در آنها جزئیات فیلم را خواسته و گفته بود که مانع اکران آن در اروپا، آمریکا و کشورهای عربی از جمله لبنان خواهد شد و بعد از آنکه كارگردان فيلم پادشاه شن‌ها خواسته‌های اين شركت را رد کرد، «فابیو تستی» بازیگر اين فيلم را تهدید کردند.

 اين در حالي بود كه روند تهيه و ساخت اين فيلم بدليل حساسيت موضوع و ترس از تلاش‌هاى عربستان جهت به ثمر نرسيدن اين اثر در سكوت رسانه اى كامل به اتمام رسيد.

آيا دولت سوريه حامي مالي پادشاه شن‌ها بوده است؟
از زماني كه مقامات سعودي متوجه شدند پادشاه شن‌ها مراحل نهايي توليد و پخش خود را طي مي‌كند، دست به كار شده و براي كم كردن ارزش اين فيلم به تبليغات منفي عليه آن روي آورده و آن را ساخته دست دولت سوريه معرفي كردند و تلاش نمودند تا نشان دهند كه دولت سوريه با حمايت از ساخت چنين فيلمي درصدد است تا مشكلات داخلي خود را به عوامل خارجي منتسب كند. حال آنكه با موضع‌گيري‌هاي كارگردان فيلم خط بطلاني بر چنين اتهامات ناروايي كشيده شد.

 انزور درباره حمایت دولت سوریه گفته است: امکانات این فیلم در شرایط کاملا معین و شفافي فراهم شد و هیچ بخش دولتی و از جمله دولت سوریه از ما حمایت نکرد و تولید این فیلم کاملا خصوصی است و مهم این است که پیام خود را برساند چرا که می‌خواستم بدون در نظر گرفتن منفعت کسی از تاریخ سخن بگوییم.

 انزور بيان داشت: «پادشاه شن‌ها» را با پول خودم ساختم چراکه در فیلم‌ها و سریال‌های قبلی – كه با كمك اسپانسرهاي مالي عربي اقدام به توليد فيلم مي‌كردم- با چنین مشکلاتی موجه شدم مانند سريال حور العين كه توسط شبكه mbc تامين مالي گرديد اما با اعتراض سعودي‌ها پخش آن سريال متوقف گرديد؛ برای همین تصمیم گرفتم که «پادشاه شن‌ها» از هر گونه پروپاگاندای سیاسی به دور باشد و آن را به زبان انگلیسی برای اطلاع مردم در غرب ساختم.