پست های وبلاگ

با درود و تقدیم مهر و شادباش، به مناسبت  سال نو باستانی فرارو و نیز ارزوی قبولی طاعات و عبادات، ضمن قدردانی و کسب اجازه از حضور شریف سرور گرانمهر، مدیر محترم ادبستان ناب، و با نظر به زمان فراغتی که کمترین در سه ماه نخست سال پیشرو خواهم داشت به یاری  پروردگار،بر انم، نشستی دوستانه و دانشورزانه با سروران و اساتید گرامی در این فضای ناب و سبز داشته باشیم. 

. 
:

در فیلدهای علمی تحت عنوان «کافه اندیشه »با موضوعات متنوع و به روز، با بهره گیری از پیشنهادات گرانمایگان ادیب و البته در حد وسع علمی کمترین، فکر میکنم و بر این باورم زمان ارزنده ی ما  و فضای روحانی و وزین حاضر،  بسیار فراتر از یک فضای مجازی معمولیست، چرا که متشکل از مخاطبان و اعضای فرهیخته و داناییست که در طی این سالیان اساتیدی بزرگ و شایسته برای گرامیان  عزیز و شعرای نازنین بودند، ازینکه با شمیم دانش و فرزانگی حضور دارید  و در چهارچوبهای علمی و اندیشه مباحثه خواهیم داشت، پیشاپیش سپاس و امتنان

.

.
.
 

در این قسمت از کافه اندیشه، در خصوص نقش منطق در پیشرفت علوم مدرن میپردازیم،
خوانشگران معزز در صورت تمایل میتوانند در خصوص عناوینی پیشنهادی مانند، تعصب و علوم مدرن،منطق و علوم مدرن و عقلانیت و علوم مدرن به مباحثه بپردازند.

یکی از کتابهای ذی ارزشی که در این خصوص نگاشته شده است  کتاب

"The Knowledge Machine: How Irrationality Created Modern Sciences"
است نوشته ی  آقای Michael Strevens
  این کتاب به  احساسات تعصب گونه و غیرمنطقی  در پیشرفت علم میپزدازد
، از دیگر کتابهای مشابه موضوع پیش رو به زبان انگلیسی، کتاب علم و جهان مدرن،با  موضوع بازخوانی کلاسیکهای فلسفه علم جهان و دیگری کتاب دیالکتیک علم و غیر علم نوشته ی پژوهشگر روس، ایلیا کاساوین
است که به موضوع تحلیل روابط بیناعلمی و عناصر غیرعقلانی ، مانند اسطوره ها، ایدئولوژیها در فرآیند تولید دانش میپزدازد،
و کتاب بسیار خواندنی ساختار انقلابهای علمی نوشته ی جناب اقای توماس کوهن، از منابع مرتبط متفاوت و اندیشه برانگیز یاد میشود _  منابع یاد شده در فروشگاههای انلاین کتاب و  یا مراجع کتب الکترونیک  در دسترس هستند و اغلب به زبان اصلی ترجمه شده اند._




 

The Knowledge Machine: How Irrationality Created Modern Science
نگاشته ی اقای  مایکل استرونز✒️
.
.

کتاب پیشرو که در ایران، بیش شناخته شده   با نام ماشین معرفت،
یکی از جذابترین آثار نوین در فلسفه علم است که نقش تعصب و غیرمنطقی بودن را در پیشرفت علم مدرن بررسی میکند، نویسنده در این کتاب  استدلال میکند که موفقیت علم مدرن نه به دلیل پیروی از عقلانیت کامل، بلکه به خاطر پذیرش نوعی تعصب سیستماتیک است. او این تعصب را_قانون آهنین_
مینامد،
وی در این کتاب ذکر میکند که  دانشمندان موظفند تنها با استناد به شواهد تجربی و ریاضی، و  نه باورهای شخصی، اخلاقی یا فلسفی، به بحث بپردازند. این قانون، علیرغم غیرمنطقی بودن محدودکردنِ گفتمان علمی، به داده ها، به دانشورزیها اجازه میدهد  که به شکلی بی سابقه پیشرفت کنند.
به طوری که با حذف عوامل انسانی، دانشمندان،  احساسات، ارزشها و تفسیرهای فلسفی خود را نادیده میگیرند و بر داده های صرف متمرکز میشوند؛
 مثالا،در صورتی که نظریه نسبیت اینشتین با شهود فلسفی افراد در تضاد باشد، جامعه علمی آن را به: خاطر تطابق با داده ها میپذیرد. 
در مرحله ی انباشت تدریجی دانش، دانشمندان در فیلدهای خاصی متبحر میشوند و به جای بحثهای جنبی، بر روی حل مسایل جزیی تر تمرکز خواهند داشت؛  این تقسیم کار، منجر به محدودکردن دیدگاهها خواهد شد
، در ادامه  استرونز نشان میدهد که چگونه تعصب نسبت به متد علمی _حتی اگر غیرمنطقی _، باعث جدایی علم از فلسفه و دین میشود، و علم را به  سیستمی خودمختار تبدیل میکند و با این رویکرد  میتوان گفت که غیرعقلانست، موتور پیشرفت در این خصوص به حساب می اید  .
گرچه از نگاه منتقدین، استرونز بسیار ساده-انگارانه قانون اهنین را در فراسوی نقش خلاقیت و کشف علمی میداند،
باری علم مدرن نه به دلیل عقلانیتِ مطلق، بلکه به خاطر پذیرش یک قاانون غیرمنطقی یعنی محدودکردن گفتمان به داده ها،  قدرت بینظیر خود را یافته است  و این قانون، علیرغم خشک و غیرانسانی بودنش، جهان را دگرگون کرده است،
در ادامه جستاری به  تولد این ماشین معرفت خواهیم داشت و با هم اندیشی دوستان ادیب پذیرای  تحلیلهای بهتر و ژرفتری نیز خواهیم بود.
مایکل استرونز در کتاب پیش رو، به ریشه های تاریخی شکلگیری علم مدرن، در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی میپردازد و توضیح میدهد چگونه دانشمندانی مانند گالیله و نیوتن و بیکن و.. با ایجاد یک  سیستم جدید ارزیابی حقیقت، پایه های روش علمی امروزی را بنا نهادند. 
نقش قانون آهنین در انقلاب علمی را چنین  استدلال میکند که پیش از انقلاب علمی، بحثهای فلسفی و دینی غالبا با استدلالهای تجربی و ریاضی امیخته میشدند، اما با ظهور قانون آهنین، فصلبندی گفتمان علمی به شواهد تجربی و ریاضی، دانشمندان موظف شدند  تمایز دقیقی بین انچه میخواهیم باور کنیم و آنچه دیتا نشان میدهند قائل شوند. 
ایشان   غیرعقلانیت را به عنوان کلید موفقیت میداند و  تاکید میکند که این سیستم جدید، نه به دلیل عقلانیت ذاتی ، بلکه به خاطر سرکوب عواطف و باورهای شخصی دانشمندان موفق بوده است، 
به عبارت دیگر، علم مدرن با غیرمنطقی بودنِ عمدی و اجتناب از هرگونه استدلال غیرتجربی به پیشرفت دست یافت. 
استرونز در همین راستا، به انتقاد از فلاسفه ای مانند پوپر و کوهن میپردازد و که علم را بر پایه ی عقلانیت روشمند  رو به جلو میداند.
نکات قابل بحث و پرسش و پاسخ💡: 

۱_دانش مدرن چگونه و چرا با کنار گذاشتن پرسشهای متافیزیکی به پیشرفت رسیده است؟!

۲_
ایا شما تبدیل پدیده های کیفی به دیتای کمی را مانند اندازه گیری دمای اجسام و محیط بت جای توصیف دمایی میپذیرید!؟

۳_
    تاسیس نهادهایی مانند Royal Society که قانون آهنین را به یک هنجار اجتماعی تبدیل کردند برای شما دارای مفهوم خاص و مطلوبیت است یا خیر؟!

پرسش های فوق با علم به این نکته که  
دانش مدرن نه با حل مسائل فلسفی، بلکه با نادیده انگاشتن آنها به قدرت رسیده است  و این موضوع خود ، بزرگترین دستاورد غیرمنطقی بشر بوده است طرح میشود
.
.
.
 

استرونز، با هنرمندی یک روایتگر فلسفی، تاروپود متناقض علم مدرن را گشوده است:
علم، فرزند ناخلف عقلانیتست،  و نه از روشنبینی خردورزانه، که از سرکشی آگاهانه در برابر خِرَد زاده شده
است!

قانون آهنین(The Iron Rule)،، دانشمندان را وامیدارد تا تنها به داده های تجربی و ریاضی  بیاندیشند، 
که از به زع  نویسنده و اینجانب، خود، نوعی جزمگرایی غیرمنقطیست
  این قانون، با تنگنظری تحسین برانگیزی، هرگونه پرسش فلسفی، اخلاقی، یا متافیزیکی را از حریم علم خارج کرده تا دانشمندان را در چارچوبی متروک، اما متمرکز، زندانی کند. 

در نگاه نویسنده،  پارادوکسی بنیادین وجود دارد:

هرچه علم بیشتر خود را از عقلانیت گسترده ترِ انسانی دور کرد، به عقلانیتی ژرفتر دست یافت لذا دانشمندان،
با نادیده انگاری عامدانه، پرسش های کلان چرا جهان وجود دارد و معنای زندگلنی چیست ، انرژی و تمرکز خود را صرف مسائلی  کوچکتر نموده اند،
شاید این کوته نگاری استراتژیک نویسنده سوخت ماشین معرفت ماست.

فرازی ادیبانه از نویسنده:
علم با تمام شکوهش، فقیرترین واقعیت ممکن روایی خلقت است

سخن پایانیــــ:

ماشین معرفت، این هیولای خلق شده از بیخردی آگاهانه، همچنان میتازد و جهان را زیر پاهای بی عاطفه  داده ها له میکند.
ما، فرزندان این هیولا، باید بپذیریم که روشنایی علم، هرگز جایگزین تاریکی شگفتیهای بی پاسخ نخواهد شد...
 

💖