پست های وبلاگ

" آبادیِ فراموش شده ام،بیشه دراز"

سالهاست که از روستایِ نیاکانم کوچیده ام،ولی هنوز روح و دل و هوش من آنجاست.ظهر است بنا به ماموریت اداری ام سری هم آنجا میزنم و وارد آبادی ام میشوم،جز چند کودک که در حال بازی کردن هستند و صدایِ سگی از دور و دیدنِ خانه های رنگ و رو رفته و آن خاطرات زیبایِ بی بازگشت،انگار فقط خالق،به تماشاست. ناخودآگاه وقت مدرسه ام میشود تند تندی لباسم را میپوشم با خود می اندیشم که چه خوب میشود که معلممان امروز سرِ کلاس نیاید ...یواش کتاب دینی و پرورشی را ورق میزنم ناگاه یاد میآورم که امروز معلم درس میپرسد همان که چهره ای گندمگونِ مایل به تیره دارد همان معلمی که گهگاهی وقتی حوصله میکرد به همراه همکارانش در زنگ تفریح توپ و راکدهایِ تنیسِ درونِ کمد داخلِ دفتر مدرسه را بر میداشت و نزدیک پانزده دقیقه و حتا بنا به حساسیت و تشویق بی امان شاگردانش پنج دقیقه بیشتر بازی میکرد ...عرق زیادِ صورتِ خود را با کفِ دستش از چهره ی خسته ی خویش کنار میزد و یهویی بدون اینکه انگار اتفاق خاصی افتاده باشد، سریع فراخوان رفتن به کلاس را میداد با چهره ی ملولی که گویا پُتک سنگینی،گویا آب سردی بر ریختِ لاغر و بی وزنَم زده باشند به سرِ میز و نیمکتَم میخزیدم..... آماده ی رفتنم در بین راه زن همسایه ی کر و لال مهربانم با ایما و اشاره بهم میفهماند که نان داغ و تازه یِ از تنور گرفته اش را برای پسرش(حمید )به مدرسه ببرم ...میپذیرم و با لبخندِ تلخی از کنارش رد میشوم....وارد مدرسه میشوم، همه بر سر کلاسها حاضر شده اند انگار دیر شده ...نانی که حالا سرد شده است ولی بوی طراوت دارد( ...بوی مادر دارد...)به همراه کتاب و دفترم،تنگ در آغوش میگیرم...سری میچرخانم و با دلهره ای خاص وارد کلاس میشوم... ظهر است صدای سگی از دور و غرق شدن چند کودک در بازیِ میدانِ روستا را انگار سالهاست ندیده ام.... ماشین را روشن میکنم ....حِسَم بویِ تنوره ی نان گر گرفته ی دیروزِ خاطراتِ واقعیِ دور است، دور میشوَم....میروَم...گاهی نگاهم را دوباره بر میگردانم، گویی سالهاست مُرده ام/ 

 

عیسی نصراللهی_خاطره ی واقعی_مورخه یِ 94/8/26

 

 

************************************

 

ژه  : زن

ژو  : درد 

ژژو  : قدیمی- نوعی جوجه تیغی

قِژ  : مو

گژگژو :  موی ژولیده

ژا  :  جویدن( برای حیوانات )

گژ : مثل اینکه بگویند: یام ور گژ گیونت...نوعی تهدید-نزدیک شدن

ژیر  : پایین - نعلبکی

بِژ  : نوعی داروی ضد میکروب از ناف خشک شده

مِژ  : زغال قرمز- مکیدن

وِژ : حراف- فلانی وژ دی

دِژ  : خواب رفتن و بیحسی پا ... همراه درد

دِژوو : بد عادت- بد غذا

لیژ  : پیاده شدن

کِرژ  : چروک...جمع شدن

مروژ  : مورچه

توژ  : غبار - لایه ی خاک

ژَلم  : پریشیده- پلاسیده

ژار  : فقیر و ندار 

کِرژن  : خرچنگ

کولاژدم  : عقرب

نِژی   : عدس

ژه ر  : زهر

لامِژ  : با هم یا در کنار هم شیرخوردن( معمولا بره ی کوچکی که مادر ندارد و در کنار بره ی اصلی شیر میخورد) 

تژگا  : آتشدان- محل برآفراشتن آتش

گنوژ : نوعی سوزن درشت قدیمی جهت دوخت عمدتا گونی - دوار- جل- هور

مِژدِن  : مژه

تَویژه :  وسیله ای که صافی برنج را از آن میگیرند- آبکش

گِژِک  : دکمه

کِژاژ  : خسیس - ناخن خشک

اَژ  : از

غُژ  : جمع شده- مثل: مل غژ

خووه ژی  :  مزاحم خواب کسی شدن....
از خواب بیدار کردن یکی

ژَوی: نوعی داروی گیاهی که از درخت کتیرا گرفته میشود

ژَقلَته: یعنی زهر مار

کژل  : ورون پیشونی سفید- گوسفند نر

ژقنبوت:یعنی تلخ مثل زهر مار

اژو سر: یعنی صبح زود و اول صبح...

ژاژ:  مثلا میگن ژاژ الرژنه یعنی حرف های کهنه و قدیمی رو به یاد آوردن و نبش قبر کردن بعضی حرفها و همچنین معنی داشته های یک نفر مثل پول و ملک و ....

ژیپال: به معنی زهر و نیش داشتن... مثلا میگن یارو ژه ر و ژیپال دارد

ژک: عفونت گوشه چشم که اغلب صبحها هویدا میگردد

گیژ : گنگ و گیج

تیژ: یعنی تند و سوزان و معنی جسم نوک تیز هم میدهد

ژگ ور : ضعیف شدن و نای نداشتن

بزمژک : نوعی مارمولک بزرگ که از شیر بز در بعضی مواقع استفاده میکند" با حمله و تهدید "

اوژی اوژی : دو معنی دارد  تیکه تیکه و منطقه ای در روستای بیشه دراز

ژه له : بوته ی ژاله

ویژن : الک کردن

گرمویژه : قرمز شدن پوست بر اثر عرق ناشی از گرما

مارمویژک : نوعی مارمولک سمی

گیژه لک : هندوانه ی ابوجهل

ژه نگ : زنگ زده و قدیمی- بهم زدن مشک ماست جهت تهیه دوغ

ژه نگیا : شلخته کردن و اذیت شدن

ره ژنگ : درآمیختن چند چیز و معنی دیگر آن ریختن است

قژقانه: دیگ کوچک

 

///////////////////////////////////////////////

 

 

ضرب المثل هایِ کوردی پهله ای: 

 

 

دَه سِ شَلم وه ری /= افسوس خوردن

خیر مسگر هه ده گای تلوار/

گرگ زونی قی مَتِ قاطر گِرونه ؟/

زِمِسو اَل تف ک َ ت،اَل مِف که َ ت/

بزه نهات هَه اَل یه نون شو خوری /

آیِم دَ تنگی وه مساون دالک خوی/

 تیرخِسی او ک َ مو اوشاری/

بزه بَ لَه.دیای ال دَرِ ای ک َ له/

ههِ گای مروژیکه، داسِ وه دَمی/

هه خر سی یو، دو کیلو جو وه باری/

تَ لی می اژ خِرسی،غنیمَ تی ک َ/

خودا کووی وینی، که برف اَلِ دِنی/

خُودا کووِر دیه برف ئه له نایه.../

دیگ وَ دیگ اَشی،ری سی/

دِ نونِ عیش،بِکیش/

قَلا وه قَلا اَشی رییت سی/

سگ دسی اشکیاووی دِمی دوه سین/

ولات پرت خرسوار ،کر قورنه لی بیه وه سردار/

سگل همه دووسن.سگ هه لک وه دم هم دووس.یا سگ گیوه کر هم دووس/

گا ئه ل دس گا نیشی یاهووی گری با بووی/

ئو توولی خوردینه؟/

گا کی پَلِ پوسِت ک َ نی؟ اوه که سرت وری/

دَسی کِ گپ بشکنیکه خی نیری/

گا ک َ مِری چقو وه دس فِره دو/

برانگ گوشتت بووری سِخونِت نیشکِنی/

سگ که مس دو زیر آش ننه..../

وارو اَل بَلگِ شَر واری/

کوش کو نِ دَ بیابو غنیمته/

تیر حلومه ل دا ئه ل بز شه ل/

شی رِ بِلونِ دلبرم /

کاسه مشور پر حرم/

هَر ک َ  نمری هَمَ چی وینی/

هرک َ  شیرمه دا میشِ مِنه/

ئه لنگ ئه لنگ اژ چِنگِ گ ُ رگ کفتمو پَ لنگ/

شه ن کولو بای چپ/

ار فضول نو،شل او کور وه بووه نیمینی/

به وی،ده مال بووک کور بی، ده وه تن، قلا ده دون ری، چووی درووردیه/

ور گه پو داس کول/

تو اژ ور خوت بکو کار/

بِز وَختی عَجَلی یای نون شو خوری!/

تا گووار تنگ َ ب َ ال اوِو/

ی َ  کی خه رمِنی ته ش گرتوویی یه کی قله وه دورشن/

ئه ژ کوره و ماهوته که فت/

گرگ کو وه حالی نو/

سگ ئه ل در مال صوون خوه پاس کری/

کم بیاوکم بچو... قُرپِت نچو/

جامالی سی بی/

سگ صاون خوی اژناسی/

ناو سگ بیار چو بگر وه دس/

دس نکه ده گنجه لونی/

دریا وه دم سگ پیس نیو/

پیشه بگر ولیکه/

گوروه دِم نفتی/

هه مری زمسونی/

پاپلیسکو وری یتیه/

تل ژیرپای خوه وری/

کوچ همال رو/

به وی د مال بزمای،بناره کو/

ترکه پشت دوول/

دوول دریاوی پیش ده دته په نن/

حلال خوری ی، اژ کم دسی یه/

هفت در مشت به تره تا ده ده صحرا/

عو پیش یاره کس نوی/

رِگِس به له نه وی، ده وت، زمینه حَه له/

چی گوورگ َ دِلیلَن /

پا نا اَل پِنج َ م/ 

 

 

//////////////////////////////////////////////////

 

پَه پی ( پروانه ) -شعری به گویش کوردی پهله ای

 

 

ﭘَﻪﭘﯽ ﻧﺎﺯﺍﺭِﻡ ، ﭘَه پی پُوﺭﯼﻧِﻡ

ﻭَﺭﭼﻪ ﭼیﻦ ﻭَﺭﯼ؟ ﺑﺎﺥِ ﺭﻩ ﻧﮕﯿﻨِﻢ/

ﭘَﻪﭘﯽ ﻫَﻪ ﻭﯾﺮِﺕ،او ﺷﻮﻭﻩ ﮐﯿ نَ؟

ﻫﯿﺸﺘﯿﻨَﻢ ﻭﻩ ﺟﺎ،ﺩَﻩ ﮐَرَ پینه؟/

ﻧَوِهﺗﯽ ﻭﻩ ﺧﻮﻭَﺕ،ﮔُﻢ ﺩﻭﻭِﻡ دِچِم

ﭘَه پﯽ ﻧﺎﺯﺍﺭِﻡ، ﮔﻮ ﻭَﺭِﺕ ﻣِ  دِﻡ/

ﺍﺭ ﺷﻮﻧﯽ ﮔهﺮﺗﯽ، ﮔِهرتﯽ ﺧَﻪ ﻭَﺭﯼ

ﭘَه ﭘﯽ ﻣَﺪﯾﻮﻧﯽ،ﻫِﻨﺎ ﻧﻪ ﮐﺮﯼ/

ﺍﮊ ﻭﯾﺮِﻡ ﻧﯿﭽﻮ،ﺍﻭ ﺩَﻡ ﺗَ  قَ لَ

ﺷﻮﻭﻩ ﮔِﺮﺗَ  لَ، ﻟﻮ ﻭَه خَ  نَ  لَ/

ﭘَه ﭘﯽ، ﺁﺭﻩزﻭ ﺩﯾﺮِﻡ ﮐﻪ بَﺷﯽ

ﺍﮊ ﺳﺎلِﻟَهکِ،ﺧﻮوی ﺍﻭ ﺧُﻮﻩ ﺷﯽ/

ﻣَﺮﯼ ﻣﺎﺳﯽ ﯾﻮﯼ، ﻣَه رﯼ،ﺟِﺭﯼ ﯾﻮﯼ

ﭼﯿﻦ ﺩَﻩ  ﺯَ ﻣﯿنَ،ﻣَه رﯼ ﮐِ  ﭘﯽﯾﻮﯼ/

"ﭘَﻪﭘﯽ" ﺑﻨﯿﺶ ﺍَﻝ ک َ م ِ ﺍﯼ ﺗﮋﮔﺎ

ﻧَ ﻭَﺵ،ﻏَﺮﯾﻮِم، ﻧَ ﮐ َ ،ﺗﻮ ﺣﺎﺷﺎ/

ﻣِ ﻧِﻢ، ک َ لو لِ،ﺩﻭﻭﺍﺭ، ﺭِﻣﯿﺎیَ

ﻭﺟﺎﺥ ﮐﻮﺭَ کِ ،ﭘﻪ ﻟِﻦ،ﻭِﺭﯾﺎیَ/

ﭘَهﭘﯽ،نَ ﻭﯾﻨﯽ،ﺍﯼ ﺗﻮﮊِ ﮔ َ نَ

ﺍﯼ ﺗﻮﮊِ تَ ﻣَ، تَ  ﻣِ، ﭘِر، خَ ﻣَ/

ﮐﺎﺳِﻢ ﺳﻮوﺍﺭَ،ﺑﯽ ﻭﻩ ﺍﻓﺴﺎنَ

ﻣﻌتَرِﻑ ﺩﻭﻭِﻡ،ﺍَﺭ ﺧﻮﻭﻩ ﯾﺎ نَ/

ﻫﻮﻭﺍﺭ ﺩِﻡ ﻭَ ﺧﻮﻭَﺕ، زَﻣﻮﻧَ  گ َ نَ

ﭘَه ﭘﯽ،ﭘﻮﻭﯾﺰﻩ، ﻭَﺧﺖِ ﭘِﺮ خَ  مَ/

ﺳَ ﺭِﺕ ﺳِ ﻻ‌ﻣَﺖ،ﺩِلِت ﺁﺯﺍ ﺑﻮ

"پَهﭘﯽ"کِ زَ ﮐ  َ ﻢ،ﻟَﻦ ﺑ ِ ک َ ﻪ،ﻧَﭽﻮ/

ﺗﺮﺟﻤﻪ :

ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﯼ ﻗﺸﻨﮓ ﻭ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺍﻡ

ﭼﺮﺍ ﺭﻓﺘﯽ ﺍﯼ ﺑﺎﻍ ﺭﻧﮕﺎﺭﻧﮓ ﻣﻦ؟

ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﯼ ﻣﻦ،ﯾﺎﺩﺗﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﺒﺢ

ﺗﻨﻬﺎﯾﻢ ﮔﺬﺁﺷﺘﯽ ﻭ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪﺷﺪﯼ؟

ﻧﮕﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﻢ ﻣﯿﺸﻮﻡ

ﻭﻟﯽ ﺟﺎﻧﻢ ﺭﺍ ﻓﺪﺍﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﻢ

ﺍﮔﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﯼ

ﻣﺪﯾﻮﻧﯽ ﺍﮔﺮ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﻫﯽ

ﻫﯿﭻ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﺻﺤﺒﺘﻬﺎ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﯿﺸﻮﻧﺪ

ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺎ

ﺁﺭﺯﻭ ﺩﺍﺭﻡ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯽ :

ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺭﻓﺘﻪ ﯼ ﺧﻮﺏ ﻗﺪﯾﻢ

ﺍﻧﮕﺎﺭ ﺁﺏ ﺷﺪﯼ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻦ ﺭﻓﺘﯽ

ﺍﻧﮕﺎﺭ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯼ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﯿﮕﺮﺩﯼ

ﺑﯿﺎ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﺁﺗﺶ ﻣﺎﻭﺍ ﮐﻦ

ﻧﺎ ﺍﻣﯿﺪﻡ ﻧﮑﻦ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﻡ ﺑﺎﺵ

ﻣﻨﻢ،ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﻩ ﭼﺎﺩﺭﻡ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪﻩ

ﻫﯿﭻ ﺍﻣﯿﺪﯼ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﮐﺎﻣﻼ‌ ﻧﺂﻣﯿﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﻡ

ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﺍﻡ ،ﻏﺒﺎﺭ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺭﺍ ﻧﻤﯿﺒﯿﻨﯽ؟

ﻫﻤﺎﻥ ﻏﺒﺎﺭ ﻏﻢ ﻭ ﻧﺎﻣﻼ‌ﯾﻤﺎﺕ ﺭﺍ؟

ﺍﻓﺴﻮﺱ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ

ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻣﯿﮑﻨﻢ، ﻭ ﻫﯿﭻ ﺍﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪﺍﺭﻡ

ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﻡ،ﺑﺪ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﺍﯾﺴﺖ

ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻓﺼﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻏﺼﻪ ﺍﺳﺖ

ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ

ﺍﯼ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﯼ ﻏﻤﮕﯿﻨﻢ،ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﻡ ﺑﻤﺎﻥ

 

 

 

سُراینده و گردآورنده-عیسی نصراللهی_ مردادماهِ ۱۳۹۵