پست های وبلاگ

كار و توليد

بر خلاف مکاتب بشری مادی یا معنوی که به گونه تک ساحتی به انسان می نگرند، نگاه اسلام به انسان به گونة دو ساحتی ناظر به دنیا و آخرت است و به تعبیری دیگر، نگاهی است مادی - معنوی.

از نقطه نظر مادی آن گاه که به انسان می نگریم او را موجودی مولد و آفریننده می یابیم که فرآیند آن کار است. کار به عنوان یک فرایند تلاش و یک پدیده دارای مقوم هایی است که برخی از آن ها در هدف جای می گیرند که از آن به علت غایی نیز تعبیر می شود.

بدون شک هدف از کار تولید و بدست آوردن نتیجه است که آن نیز به دو صورت ممکن است: آنی / محسوس؛ و آتی / معقول؛ نخستین بخش در همان نگاه اول قابل شناسایی است همچون تمکن و بی نیازی یافتن در زندگی روزمره و خانواده؛ لیکن بخش معقول آن نامحسوس است؛ اینها واقعیت های انکارناپذیری هستند همانند:

- پاسخ به ندای درونی و وجدان متعهد و آگاه، تا شکر دادة الهی را که همان قدرت بر انجام کار و سلامت نفس و تن و توفیق بر عمل می باشد، به جا آورد و بدین وسیله احساس رضایت در پیشگاه الهی نماید و به آرامش برسد. حدیثی از امام رضا (ع) در این رابطه هست که می گوید:

به کم بودن انفاق خود نگاه نکن زیرا هر آن چیزی که خدا در آن منظور شده باشد هر چند اندک باشد اگر نیت را صادقانه متوجه او گردانی بزرگ است. خداوند می فرماید: هر کس مثقال ذره ای کار نیک انجام دهد، او آن را می بیند و هر کس هم که مثقال ذره ای کار ناپسند کند خدا ناظر آن است.[1]بنا بر این و با التفات به این که شخص عمل خود را در جهت شکر و سپاس خداوند انجام داده است خرسندی و بشارتی را در روان و نفس خود احساس می کند که مشابه آن را در هیچ چیز نمی تواند احساس نماید.

- دورنمای دیگر هدف از کار را نیز در ایفای نقش اجتماعی خود مشاهده می کند به این صورت که خود را به عنوان یکی از عنصرهای مفید ساختمان جامعه می بیند که توانسته است موقعیت خود را اثبات نماید و به مثابة موجودی زنده در چرخة حیات جامعه نقش داشته باشد.

يكي از محققان رويكرد به كار را از نيازهاي رواني و معنوي انسان دانسته و مي نويسد:

«تنها تن آدمي نيست كه به كار نياز دارد، بلكه رشد روح او وقواي معنوي و فكر و فرهنگ و تربيت او نيز بستگي به كار دارد و بي كاري، بر معنويت آدمي نيز آثاري زيان بار مي گذارد. اگر آدمي، هر چه را كه نياز دارد،دراختيار داشت و طبيعت، آماده و ساخته پرداخته به او مي داد و در نتيجه، اوقات خود را پيوسته به بي كاري و فراغت مي گذراند، به فساد و تباهي كشيده مي شد و ناگزير نيرو و انرژي خود را در راه هايي صرف مي كرد كه به نابودي خود هم نوعانش مي انجاميد».[2]

امام رضا (ع) در این مقوله از زبان نیای بزرگ خود روایت می کند که فرمود:

این زراعتی که می کنم نه به خاطر افزون طلبی است. این بدان خاطر است که بدین وسیله فقیر و نیازمندی بتواند بدان دسترسی پیدا کند، و یا چکاوک و پرنده ای از آن بهره مند گردد.[3]

از ديدگاه امام رضا (ع)، ارزش معنوي كار چنان است كه مقام كارگر را فراتر از مقام "مجاهد في سيبل الله" مي داند و مي فرمايد:

«ان الذي يطلب من فضل يكف به عياله اعظم اجراً من المجاهد في سبيل الله»

یعنی آن كه با كار و كوشش، در جست و جوي مواهب زندگي براي تأمين خانواده خويش است، پاداشي بزرگ تر از مجاهد راه خدا دارد[4].

 

---