پست های وبلاگ

کتاب قحطی بزرگ نوشته‌ی دکتر محمدقلی مجد، محقق ایرانی ساکن امریکا که براساس اسناد وزارت خارجه‌ی ایالات متحده و روزنامه‌های ایرانی چاپ‌شده در دوران مورد بحث، تألیف شده است. نویسنده در این کتاب به مطالعه قحطی 1917-1919 در ایران می پردازد که درپی آن، هشت تا ده میلیون نفر از جمعیت ایران به کام مرگ فرو رفتند و این واقعه زمانی رخ داد که ایران در اشغال نظامی انگلیس‌ها قرار داشت. 

این کتاب درباره قحطی و کمبود مواد غذایی در دوران جنگ جهانی اول، از جمله پژوهش‌های به انجام رسیده است . دکتر مجد، قحطی حاکم بر ایران را در سال‌های 1917- 1919 بزرگ‌ترین فاجعه در تاریخ ایران می‌داند و آن را بسیار فراتر از حمله مغول بر می‌شمارد. او بر این باور است که قحطی برآمده از جنگ نزدیک به 40 درصد از جمعیت ایران را به سبب گرسنگی و سوءتغذیه و بیماری های ناشی از آن از صحنه روزگار محو کرد.

دکتر مجد در باره قحطی بزرگ می نویسد : «کمبود مواد غذایی در پائیز1917به قحطی انجامید. در بهار1917 ترک‌های عثمانی خاک ایران را ترک کردند و به دنبال انقلاب روسیه، نیروهای روسیه نیز در پایان پائیز1917، از ایران رفتند. از آن پس تنها انگلیسی‌ها در ایران باقی ماندند. بنابراین، ایران در دوره‌ای به بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ خود دچار آمد که تمام خاک کشور و پاره‌ای از حوزه‌های همجوارش در شرق و غرب، علاوه بر خلیج فارس در اشغال نظامی انگلستان بود. از همان آغاز انگلستان دست به تبلیغات ماهرانه‌ای زد تا مسئولیت و تقصیر فاجعه قحطی ایران را متوجه روس‌ها و عثمانی‌ها کند. اما همانطور که گفته شد ترک‌ها و روس‌ها پیش از بروز قحطی ایران را ترک کرده بودند»

فصل‌های چهار تا ششم قحطی بزرگ به اثبات این ادعا اختصاص یافته و درباره عامل اصلی تشدید و طولانی شدن قحطی و مرگ میلیون‌ها ایرانی که همان سیاست‌های بازرگانی و مالی بریتانیا باشد به تفصیل سخن رفته و سیاست خرید غله در ایران را در دوران قحطی مورد بررسی بوده است.

نویسنده در فصل سوم کتاب سعی دارد با مقایسه جمعیت ایران در سال های 1914 و 1919 نشان دهد که حدود ده میلیون ایرانی بر اثر قحطی و بیماری‌های حاصل از جنگ از بین رفتند. یعنی جمعیت ایران در 1914 دست کم بیست میلیون نفر در 1919 به یازده میلیون نفر رسید.قحطی بزرگ دولت بریتانیا را به سبب خرید گسترده غله و مواد غذایی در ایران و جلوگیری از ورود آذوقه از هند و بین‌النهرین و آمریکا مسبب اصلی این فاجعه می داند.

محمدقلی مجد در کتاب "قحطی بزرگ" خود می‌نویسد: بر اثر چنین فاجعه عظیمی بود که جامعه ایرانی به شدت فروپاشید و استعمار بریتانیا توانست به سادگی حکومت دست نشانده‌ی خود را در قالب کودتای 1299 بر ایران تحمیل کند. مجد چنین نتیجه می‌گیرد: هیچ تردیدی نیست که انگلیسی‌ها از قحطی و نسل‌کشی به عنوان وسیله‌ای برای سلطه بر ایران استفاده می‌کردند».