اشعار تعلیمی و عرفانی و اخلاقی از شعرای سبک هندی و دیگر شعرا(قسمت چهارم)
دکتر رجب توحیدیان استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس
نیایــــم در شمــــــار امــا بسان رشته ی گوهر
دُرُشتــــــان را به نــرمـــی آشنای یکدگر سازم
(وحید قزوینی)
نیست در تعریف خــــــود جز قیمت خود کاستن
خــود فروشی سر به سر از مایه نقصان کردن است
(واعظ قزوینی)
نیست در میخــانه ی قسمــــــت کسی را اختیار
هر چه ساقــــــی می دهد، ناچــار می باید کشید
(ناظم هروی)
چه جــــــرم چــــوب اگرش تیر یا کمان سازند
کجــــــیّ و راستــــــی خلـــق، اختیاری نیست
(ناظم هروی)
نیست شهــــــرت طلب آن کس کــه کمالی دارد
هرگــــــز انگشت نمـــــا بدر نباشد چــو هلال
(غنی کشمیری)
نیست جویــــــای نظــــــر چون مه نو ماه تمام
خود نمــــــایی نکند، هـــــر کـــه کمالی دارد
(صائب تبریزی)
نیست غیــــــر از یک صنم در پرده ی دیر و حرم
کــــــی شود آتش دو رنگ از اختـــلاف سنگها؟
(ناصر علی سرهندی)
نیست کبـــر و سرکشی در طینــــــت روشندلان
پر تو خورشیــــد، پیش خاص و عام افتد به خاک
(صائب تبریزی)
نیست لرزیـدن عجــــــب بر منصب از نو دولتان
طفــــل نـــــو رفتـــار می لـــرزد گه برخاستن
(محسن تأثیر تبریزی)
نیست ناقــص را کمالــــــی بهتر از اظهار عجز
دستگیـــــر ناشنـــــاور، دست بالا کردن است
(صائب تبریزی)
نیک خواهان در جهـان مکــــــروه طبع مردمند
جـــــز تروش رویی نبینــــد شربت از بیمارها
(واعظ قزوینی)
نیـــک و بــــــد را امتیازی نیست در بازار دهر
می شود در هـــــــر ترازو، سنگ با گوهر طرف
( غنی کشمیری)
وحشتستـــــــان جهــــــان، منزلگه آرام نیست
بهــــــره از راحت ندارد گــر گدا گر پادشاست
(محسن تأاثیر تبریزی)
وفـــــــا مجـــــوی ز جـــــــور زمانه جافی
که هیــــــچ گونه نیـــــــابی در او خصال وفا
( شرف الدین محمد الفراهی)
منسوخ شد مــــــروّت و معـــــــدوم شد وفا
وز هـــــــر دو نام مانــــد چو سیمرغ و کیمیا
شد راستـــــــی خیانت و شد زیرکـــــی سَفَه
شد دوستــــــی عداوت و شد مردمـــــی جفا
گشتست باشگــــــــــونه همه رسم های خلق
زین عالـــــــم نبهـــــــــره و گردون بی وفا
هر عاقلــــــــی به زاویـــــه ای مانده ممتحَن
هر فاضلـــــی به داهیــــــــــه ای گشته مبتلا
(عبد الواسع جبلی)
امیـــــــد وفا دارم و هیهـــــــــات! که امروز
در گوهــــــــر آدم بـــــــود این گوهر نایاب
(خاقانی شروانی)
هر جــــــا که شـــــــدم، پرتو سیمای تو دیدم
تاب رخ خورشیــــــد، چه محتـــاج بیان است؟
(عبدالرحمان الخالصی القادری)
هر طرف وانگــری، عجـــــز و غنا بال گشاست
دهر جــــــــز محشر عنقایی و عصفوری نیست
(بیدل دهلوی)
هر غنچـــــــه را ز حمد تو جزوی است در بغل
هر خــــــــار می کنـــــــد به زبانی ثنــای تو
(صائب تبریزی)
هر قـــــــدر بینی تواضع، ایمن از دشمن مباش
کــــــار آتش چون کند افتادگی، سوزاندن است
(محسن تأثیر تبریزی)
هــر کس شناخـــــــت قدر مرا، قیمتم شکست
گوهــــــر شناس بی غرضی در جهان کجاست؟
(کلیم کاشانی)
هــــــر که آمـــــــد در جهان افکند بنیاد نوی
گـــــــرم نا گردیده جا، بگــذاشت بهر دیگری
(زاهد تبریزی)
از آن سرد آمــــــــد ایـــــن کــــاخ دلاویز
که چون جــــــــــا گرم کردی، گویدت: خیز
(نظامی ، خسرو و شیرین)
هر که خواهـــــــد زنده باقی شود در راه عشق
شرط ره آن است کـــــــــز دنیای فانی بگذرد
(غزّالی مشهدی)
هر که خـــــود را به تمامی شکند، اوست تمام
مــــــاه را زین سبب انگشت نمـــا ساخته اند
(صائب تبریزی)
هر که را بر خاک بنشانــــــی به خاکت بر کشد
شمـــــــــع آخر تکیـــه بر خاکستر پروانه کرد
(صائب تبریزی)
هر کــه را توفیــــــق عیب خویش بینی داده اند
بعـــــــدِ مردن بر مــــزارش کور ، بینا می شود
(کلیم کاشانی)
هـــر که قانـــــــع بود از غیر خدا مستغنی است
جـــــاده ره ز صف خـــویش بـــــود موران را
(محسن تأثیر تبریزی)
هرکه نقش خویش را در خاکســــــاری دیده است
می نهـــــــد چون بوریــا، پهلوی لاغر را به خاک
(صائب تبریزی)
هر گهـــــــر موجــــــی و هر آیینه دارد جوهری
از کجـــــــا یـــــارب! دل بـــــی مدّعا پیدا کنم
(بیدل دهلوی)
هرگیاهــــــی کز زمین سر می زند، دانی که چیست؟
از دل آسودگــــــــان خــــــــاک، آه حسرتــــی
(واعظ قزوینی)
هر کجـــا محـــــــرم شدی، چشم از خیانت باز دار
ای بسا محــــــرم ، که با یک نقطـــه مجرم می شود
(پوریای ولی)
هـــــــر کس که در ایـــــــن زمانــــه عزّت جوید
بایــــــــد کـــــــــه ره دروغ گویـــــــــی پوید
عینـــــــــک زآن رو دو چشم مــــــردم شده است
کــــــــز نیک و بــــــــد آنچه بینـــد، افزون گوید
(واعظ قزوینی)
هـــــــــزار سال اگـــــر باشــــــی و گر یک روز
جـــــــــز آرزو نبـــــــری از ایـــــن سرای سپنج
(غزّالی مشهدی)
هــــــــزار سلطنـــــــت دلبــــــــری بـدان نرسد
که در دلــــــــی به هنـــــــر خویش را بگنجانـــی
(حافظ شیرازی)
به گوشــــــه ی دلـــــــــی ار خویش را بگنجانی
چنــــــان بـــــــــود که جهانی تو کرده ای تسخیر
(تقی دانش(مستشار اعظم)
هست تــــــا بـــــــــر فلک از اختــــــر سیار اثر
سنگ بـــــــر شیشه ی اربـــــاب هنــــــر می آید
(صائب تبریزی)
همچــــــو خورشیــــــد به ذرّات جهان قسمت کن
گــــــــر نصیب تو ز گردون همـــــه یک نان باشد
(صائب تبریزی)
همچـــــــــو همیـــــان به گلو آخرش افتاد طناب
هـــــــر کــــــــه در عرصه ی آفاق زری پیدا کرد
(ملا برهان بسمل کولابی)
همچـــــــون صـــــــدف که بهره نباشد ز گوهرش
ممسک هر آنچــــــه جمع کنــــد، مال دیگری است
( مسیح کاشانی)
هــــــــم صحبتـــــان صافدل، خصمند روز برتری
از آب خرّم شد زمیـــــــن، ویران شود دیـــــوارها
( محسن تأثیر تبریزی)
همــــــــه مسافــــــر و مـن در عجب ز طایفه ای
بــــــر آن کسی که بـــــــه مقصد رسیده می گریند
(ابن یمین فریومدی)
همیشه جـــــای خــــــود در چشم ارباب نظر بینی
اگر ماننــــــد عینک عیـــــــــب مردم را هنر بینی
(محسن تأثیر تبریزی)
همیـــــن بس است دلیــــــل، از برای وحدت حق
که هیـــــــچ تفرقــــــه ای نیست، خود شناخته را
(صیدی تهرانی)
همیــــــــن بـــــــه زندگی اسباب دام آفت نیست
به خــــــاک نیـــــــــز کفن، خضر راه نبّاش است
(بیدل دهلوی)
هنـــــــر از خود گذشتن هاست نه در بُرد باری ها
گرفتــــــم پُل شدی گـر بگذری از خویشتن مَردی
(فرج الله شوشتری)
هنـــــــر کــــــم ورز، گیتــــــــی باغبانی است
کـــــــــــه خواهـــــــــان نهـــــال بی بر افتاد
(کلیم کاشانی)
هنگـــــــــــــام سپیـــــــده دم خروس سحری
دانــــــــــی که چــــــــرا همی کند نوحه گری؟
یعنـــــــــــی که نمودنــــــــد در آیینه ی صبح
کـــــــز عمـــــــــر شبی گذشت و تو بی خبری
(ابو سعید ابوالخیر)
هـوش تنــــــد و استقامت همچو سوزن جمع کن
تا ز هـــــــــر کاری که پیش آید سری بیرون کنی
(محسن تأثیر تبریزی)
هیــــــچ کس را نیست آســــــایش ز آزار سپهر
عالمــــــــی چون آینــــــه گردیده حیران فلک
هر کجـــــــــا بی دانش را دید، دادش عزّ و جاه
جــــــــز جفای اهــــل دانش نیست سامان فلک
(وصلی سمرقندی)
هیـــــچ کس عُقــــــده ای از کار جهان باز نکرد
هر کـــــــه آمــــــد گرهی چند بر این کار فزود
(صائب تبریزی)
آن چنـــــــان گــــــرم است بازار مکافات عمل
چشم اگر بینـــــــا بُوَد، هر روز، روز محشر است
(صائب تبریزی)
سفــــر کعبــــــــه کنــــــم تا به خرابات رسم
زآنکــــــه سالک به حقیقت رسد از راه مَجـــــاز
(یغمای جندقی)
مخـــــوان ز دیرم به کعبه زاهد! که برده از کف دل من آنجا
به ناله مطــــرب، به عشوه ساقی، به خنده ساغر، به گریه مینا
(مشتاق اصفهانی)
انــــــدیشه بــــــه کُنــــه حــــــق تعالی نرسد
بر گــــــــرد ، که پــــــای فکرت آنجــــا نرسد
اندیشــــــــه ی مــــا خار و خس و حقّ دریاست
خامــــــــوش، کـــــــــه خس به قعر دریا نرسد
(مشتاق اصفهانی)
مـــــــن سجـــده و تسبیــــــح و عبادت نشاسم
از یاد تــــــــو غافل نشوم، طاعتـــــــم این است
(وزیر بلگرامی)
تو حکیمــــــی تو تو عظیمی تو کریمی تو رحیمی
تو نماینـــــــــده ی فضلـــــــی تو سزاوار ثنایی
(سنایی غزنوی)
بِه کــــــه باشیــــــم گرفتار کـــــــه صیاد قضا
هر کـــــــه را رخصت پــــــــرواز دهد، پر ندهد
(ناظم هروی)
تفاوتــــــــی نگـــــذاری میـــــان زشت و نکو
شنیـــــده ای که صنم سنگ و کعبه هم سنگ است
( رفیع مشهدی)
جـــــــــز خشکی ازیــــــن خلق خودآرا نتراود
کس مردمـــــــی از صورت دیـــــوار ندیده است
(واعظ قزوینی)
جمــــــــــع بـــــــا ثروت دنیا نشود خاطر جمع
مــــــال چون جمع شود، خــــــواب پریشان باشد
(واعظ قزوینی)
چشم عیبــــــت چو نباشد، گل و خاشاک یکی است
پاک بیـــــــن را همـــــه جانب نظر پاک یکی است
(قدسی مشهدی)
خـــــــواه سوی کعبــــــه رو، خواهی ره بتخانه گیر
کوی عشق است این به هر جا می روی منزل یکی است
(قدسی مشهدی)
دلــــــــی را غنچـــــه کــــــن گــــــر می توانی
پـــــریشان کــــــــــــردن دلهـــــــــا هنر نیست
(مشرقی مشهدی)
ریـــــــــزد مصیبـــــت از در و دیـــــوار روزگار
تعمیـــــــــــــر این خرابــــه ز خاک مزار کیست؟
(ناظم هروی)
شد از گلاب یقینــــــم کــــــه باغبــــــان جهان
بــــــــــــه کس نمی دهــــــد آبی که باز نستاند
(ناظم هروی)
چــــــــو گــــــل ز پرورشم باغبـــان زیان نکند
کــــــه آب می دهــــــــد، از من گلاب می گیرد
(سلیم تهرانی)
فـــــریب تربیت باغبـــــــان مخــــــور ای گل
که آب اگــــــر دهــــــــد، از تو گلاب می گیرد
( مقیما احسان تخلص مشهدی)
کِنِشت و کعبــــه دو شاخنــــــد رُسته از یک بیخ
خـــــــلاف ظاهری برگ و بــر چه خواهد کرد؟
(ناظم هروی)
مختلـــــف گـــــــر شود آهنگ، مکن پرده غلط
کفــــــــر و اسلام دو تارنــد که بر یک ساز است
(ناظم هروی)
نقـــــض عشق است که از خـــار بنالــــــد بلبل
نسبت هر چـــــــه به گلـــــــزار رسد، گل باشد
(صیدی تهرانی)
گَـــــرد و خاکــــــی نه و دودی نه و یاران عزیز
چشم پوشیــــــــده در این کوچه ز هم می گذرند
(فطرت مشهدی)
بسیــــــــار بــــــدی کردی و پنداشتی اش نیک
نیکـــــــی چه بدی داشت که یک بــــار نکردی؟
(نجات اصفهانی)
آنقـــــــدر بــار نـــــدامت به وجودم جمع است
که اگر پایـــــــم از این پیــــــچ و خم آید بیرون
لنگ لنگــــــان درِ دروازه ی هستـــــی گیـــــرم
نگـــــــذارم کــــــه کسی از عـــــدم آید بیرون
(مسیح کاشانی)
در یــــــوزه ی هــــــر در نتـــوان کرد غروری!
حاجت بـه دری بـــــــر، که به روی همه باز است
(غروی کاشانی)
مُـــرده را بهــــــر چه می پوشند چشم آگاه باش
خــــاک خلوتگــــــاه اسرار است و ما نامحرمیم
(بیدل دهلوی)
فـــرصت نمی دهــــــد که بشویم ز دیده خواب
از بس که تنـــــــد می گــــــــذرد جویبار عمر
(صائب تبریزی)
سیـــــــل از ویرانــــــه با رخسار گَرد آلود رفت
زود مـــــــی مالد فلک روی ستمگـــر را به خاک
(صائب تبریزی)
از کمــان توست هــــــر تیری که در دل می خلد
راست شو، از تیـــــــــر طعن کج نظر آسوده باش
(صائب تبریزی)
هیــــــــچ کس از شیـــــوه افتادگی نقصان نکرد
عاقبــــــت از خاکساری، دانـــــه حاصل می شود
(واعظ قزوینی)
خـــــــاکساری قَـــــدرت افزاید که در میزان گهر
پلّــــــــه ی پستــــــی چو گیرد، نرخ بالا می کند
(واعظ قزوینی)
هـــــــر لوح مــــــزاری ز مقیمـــــان دل خاک
دستـــــی است به سویت که بیا : جای تو اینجاست
(واعظ قزوینی)
چشم هـــــــر کس که شد از چشمه ی عرفان روشن
آتــــش طــــــور، ز هــــــر سنگ توانــــد دیدن
(غنی کشمیری)
آسوده گــــــــر از سنگ شد، از ارّه جـــــدا نیست
نخلـــــــی که در ایــــــن باغ، ثمــــــر هیچ ندارد
(حزین لاهیجی)
هـــــــر چند که در کوچـــه ی تزویــــــر دویدیم
چون مُهـــــــره تسبیــــــح، به جـــــایی نرسیدیم
(غنی کشمیری)
بر خلــــــق بی بصیـــــرت، تا چند عرض گوهر؟
بایـــــــد ز شهـــــــر کوران، چون نور دیده رفتن
قـــــدّ دو تـــــــای پیری است ابروی این اشارت:
ز تنگنـــــــای هستـــــــی باید خمیـــــده رفتن
(بیدل هلوی)
از نفس هــــــا ناله ی زنجیــــــر می آید به گوش
در جنــــــــون آباد هستـی، هیچ کس فرزانه نیست
(بیدل دهلوی)
در هــــــــر نمـــــاز دست به زانــــــو چرا زند
زاهــــــد اگــــــر ز کــرده پشیمان نگشته است؟
(غنی کشمیری)
به هــــر چــــــه وانگری، سر به دامن خاک است
جهـــــــان به اشک ز مژگــــــان چکیده می ماند
(بیدل دهلوی)
هیـــچ کس در باغ امکــــــان کامیاب عیش نیست
گر همـــــــه گل باشد اینجا خون به ساغر می کند
(بیدل دهلوی)
شبنـــــم در این بهـــــار، دلیـــــل نشاط نیست
صبحـــــــی است کز وداع چمــــن گریه می کند
(بیدل دهلوی)
واصـــل ز حــــــرف چون و چرا بسته است لب
چــــــون ره تمــــام گشت، جرس بی زبان شود
(کلیم کاشانی)
هرگــــــــز مبــــــاش آتش سوزان، سپند باش
خــــــود را بسوز و دفــــــع هزاران گزند باش
(فصیحی هروی)
مگـذران عمــــــر به عصیان که خجالت نکشی
جامــــــــه ی عاریتـــی، پاک نگه باید داشت
( دانش مشهدی)
می شود اوّل ستمگــــــر کُشته ی بیداد خویش
سیل دایــــم بر سر خود خانه ویران کرده است
(کلیم کاشانی)
کعبــه و بتخانــــــه سنگ آستانی بیش نیست
در تلاش وصـــــلِ صاحــــب خانه می باید شدن
(ناصر علی سرهندی)
افتــــــد ز طــــــــــوف کعبــــــه و بتخانه در به در
سرگشتـــــــــــــه ای کـــــه راه نیابد به کوی دل
(صائب تبریزی)
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
| 
محمدرضا آزادبخت
سید هادی محمدی
سیاوش آزاد
جمیله عجم(بانوی واژه ها) 
بانام ویادخدا ودرودبرشما 
مهدي حسنلو
معصومه خدابنده 
