گونی و گربه و ...

سلام ... این سه نقطه هم که بعد از سلام میذارم در واقع ترفندی ست تا در ستون پیمایش نظرات دو کلمه ی اولم به هم نچسبد . بهرحال عادت ایرانیاس که تحریم و تحدید و تهدید را بلدند دور بزنن .
پس از این مختصر باید بگویم بهترین هدیه ای که میتوانست دل شکسته ام را تسلا ببخشد ، همین هدیه ی غافلگیر کننده ات بود سلمان عزیز . از اینکه نام مانا پای چنین سروده ی فاخری بود ، هیچ آیینه ای حتا به پهنای سپهر هم نمیتواند شعف مرا منعکس کند .

و اما شعر :

قالب شعر ترجیع بند است ، یعنی یک مصرع در تمام بندها تکرار شده ( یا به آن مراجعه شده ) . هنر شاعر در این مواقع این است که بندها را به شکلی بیاورد که با آن مصرع ترجیع همخوانی کنند . یعنی این نباشد که همینجوری و بدون عقبه ی لازم آن مصرع بیاید و بنشیند ، بلکه کرسی باید از قبل برای هرچه خوشتر نشستن مصرع یا بیت ترجیع آماده باشد .

حالا نگاهی به یکی دو خط پایانی هر بند میاندازیم که ببینیم آیا شاعر در این امر موفق بوده یا خیر ؟ :

.....
من که ساکت نمی شوم هرگز
مطربا خیز پرده دیگر کن
......


یکی از پشت صحنه می گوید :
مطربا خیز پرده دیگر کن

.......
مثل آواز مرد بدمستی ست :
- در سکوت سترون کوچه -
ساقیا می به ساغر ما ریز
مطربا خیز پرده دیگر کن

......‌
و دهانی که در شبی فریاد ...
وقت در هم شکستن این مرد
مطربا خیز پرده دیگر کن

.....


خوب احتمال میدهم همه ی خوانندگان این صفحه اکنون با مانا همرای و هم نظرند که سلمان کارش را درست و دقیق انجام داده . و خواهشی که از مطرب برای عوض کردن پرده داشته با پیش زمینه ی قبلی بوده و مصرع ترجیع ، خطی رها شده و بی ریشه نیست .


و اما بعد : به این سوال میرسیم که علت این خواهش چیست و چرا شاعر مکررا از مطرب تقاضای این تعویض پرده را دارد ؟ مطرب اصولا کیست و محتوا و جنس سازش چیست ؟ و چرا شاعر از آن خسته شده ؟


وقت افشاء نمودن درد است
وقت آن که بگويم ات : لطفاً
خفه شو اندکی و خوب ببین
که من از هیکل تو بیزارم
حضرت ناخدای بی دریا
کم بجنبان دهان گاوت را
خرمن مغزت از « تهی سرشار »
- راستی مخاطب این بند
هیچ کس نیست جز خود شاعر
پس افاقه نمی کند انگار
من که ساکت نمی شوم هرگز
مطربا خیز پرده دیگر کن


در اینجا شاعر به یک انتحار فلسفی دست زده است و پیش از آنکه کسی یا جریانی را نقد کند ، خود را به هجویه ای بی سابقه مورد خطاب و عتاب قرار داده ، و نهیب زده که لطفا خفه شو ، اما وقتی میفهمد آن سلمان کذایی که راه بر سلمان شاعر بسته ، با این نهیب هم کوتاه نمیاید ، ناچار از مطرب درخواست تعویض پرده را دارد .



پرده ی دوم :

درد زاییدن شب از خورشید
توی زهدان کوه می پیچید
ماه مشغول تیله بازی بود
با ثریا و زهره و ناهید (( چهار پنج تشخیص فوق العاده که به شب و خورشید و کوه و ماه و ستاره ها هیاتهای انسانی میدهد . که در کار خودند ))

- قافیه زنگ قاطر شعر است
هی صدا می دهد برای خودش -
من به فکر سیاهی شهر و
کوه های همیشه آبستن
یکی از پشت صحنه می گوید :
مطربا خیز پرده دیگر کن

در اینجا شاعر از نیمه ی دوم بند ، قافیه را پرت میکند و دلیلش را هم توضیح میدهد که این زنگ قاطر کاری جز مزاحمت ندارد چرا که بایستی به فکر کوههای آبستن از درد باشم . و اینبار یکی ( که ممکنست از درون خود شاعر باشد ) برای بار دوم پرده ی جدیدتری میخواهد . چرا که درین پرده هم شاعر به آنچه میخواست ، نرسید .


پرده ی سوم :


زندگی مثل طعم انگور است
در دهان شغال ساعت ها
مثل طعم نچیده ی گیلاس
که سر شاخه های دور از دست
زیر دندان کرم شب پوسید
حسرت چیدن و چشیده شدن
در گلوی اش شبیه حنّاق و
زندگی چشم کودکی کور است
که سر شاخه را نمی بیند
مثل آواز مرد بدمستی ست :
- در سکوت سترون کوچه -
ساقیا می به ساغر ما ریز
مطربا خیز پرده دیگر کن

درین پرده به توصیف زندگی میرسد که سراسر بیهودگی و حسرت و ناکامی ست ، و البته گذرا ، و درین توصیفها چقدر همه ی ارکان تشبیه چه لفظی و چه معنوی چه آشکار و چه مستتر ، سر جای خود به لطافت و ظرافتی شاعرانه نشستند . اینکه ساعتها را شغال بدانیم که انگور زندگی را مزه میکنند . اینکه زندگی را گیلاسی بدانیم که هرگز چیده نمیشود و سرانجام به مرد بدمستی تشبیهش کنیم که اینبار از زبان او و با تحکم بیشتری درخواست تعویض پرده را صادر میکند .




پرده ی چهارم :


وقت در هم شکستن یک مرد
زیر انبوهی از عدالت ها
عدل شلاق و گرده ی عریان
عدل باروت و سینه ی مجروح
عدل گونی و گربه و ... سانسور
عدل زندانیان و زندان بان
انفرادی به جرم آن که سرش
اجتماع شلوغ رویاهاست
کار اجباری نفهمیدن
چشم بند ندیدن مردم
چاله های سیاه بی مهتاب
بستن دست ها ... که روزی مشت
و دهانی که در شبی فریاد ...
وقت در هم شکستن این مرد
مطربا خیز پرده دیگر کن


در واقع این بند به حدی انفجاری و انقلابی و رسا و محشر بود که واقعا زبان قلمم برای لحظاتی الکن ماند . در اینجا صورت زشت و تعریف معوج عدالت را به محکمترین و عیان ترین شکل ممکن به نقد کشیده ، در واقع خود عدالت را به پای میز عدالت کشانده . آنچه درین بند کار را زیباتر کرده است تطابق و تناسب کلماتی ست که شاعر روبروی هم قرار داده تا تصویری که بدست میدهد ، جایی برای تردید و ابهام نگذارد :

شلاق در برابر گرده ی عریان
باروت در برابر سینه ی مجروح
و ...

همینطور حذف تعمدی فعل در دو جمله ی پیاپی که به حفظ ریتم اثر کمک شایانی کرده و هم ان حالت سانسور که شاعر از آن شاکی ست را به شکلی عیان نشان میدهد را نمیتوان ساده خواند :

بستن دستها ... که روزی مشت ( بودند )
و دهانی که در شبی فریاد ( کشیده است )
و این خفقان و سرکوب اعتراض را انهم توسط عادلان بی عدالت که در شعر ردی از آنها نیست و قضیه را صادقانه منعکس کرده ست ، چنان به تصویر کشیده است که ممکنست همین الان بروم و نعره بکشم .... راستی به تقابل انفرادی و اجتماع دقت کردید ؟؟ ... اما این پرده هم شاعر را تسکین نداد و شعر چون رودی خروشان جاری ست ...


پرده ی پنجم :

درد در سینه ام نمی گنجد ؛


یعنی باید این درد را فریاد زد . این چندان مهم نیست . مهمتر اینست سلمان به شکلی رگباری آنچه بیقرار در کائنات میشناسد را رو کرده تا این نگنجیدن درد در سینه را برای مخاطب ملموستر کند :

مثل قلب پرنده در دیوار
حجم بی قید رنگ ، در کاشی
روح طغیان رود در درّه
عطش شعله ها درون چوب
درد در سینه ام نمی گنجد ؛
مثل فریاد باد در شیپور



راستی آیا درین خشمنامه ، ممکنست سلمان ، محبوبش را فراموش کرده باشد ؟؟


حاشا و کلا :

( درد در سینه ام نمیگنجد مثل )
👇👇👇👇👇👇
گيسوان تو زیر شال سرخ
مثل وصف طراوت محبوب
با همین واژه های بی عرضه
طعم ودکا در استکان چای
مثل کشتی درون بندرگاه
بغض تلخی ست در گلوی ام باز
- مطربا
جمع
کن
برو
پی
کارت



بله دیگر وقتی تعویض پرده ها چاره ساز نبود ، باید این مطرب بدساز بد پرده را با تیپا بیرون کرد . ( حتا به قیمت خراب شدن ترجیع ، چرا که مراجعه به این مطرب هم دیگر شاعرانه نبود . راستی مطرب کیست و سازش چیست ؟ من انرا به تقدیر و گردون تعبیر میکنم ، که گوشش بدهکار نیست و هر پرده ای که میزند ، از پرده ی پیشین پکرتر است . شما چطور ؟؟


....
و در پایان بار دیگر ازت تشکر میکنم رفیق ، مانا کم و زیاد و کدر و روشن میشود ، اما همیشه در خدمت شماست . ☘️☘️☘️☘️☘️

سلام و درود به جناب مولایی بزرگوار و ارجمند

شعر زیبای شما را خواندم

شعر ، با هر محتوا و در هر قالبي كه باشد، هنري است كه در زبان اتفاق مي افتد. واژه نيز مهم ترين ابراز زبان است. درست است كه گاهي پس و پيبش كردن كلمات مي تواند لحن جمله را تغيير دهد اما واضح است كه واژه ها ابزار توليد زبان اند
شاعر در شعر زبان را رعایت کرده است


شعر در قالب نیمایی ست
آنچه در نیمایی بیشتر مهم است فرم
می باشد
تناسب ها و هماهنگی و ارتباط ها نوع چینش واژگان در این شعر پیداست و ساختار شعر را پدید می آورد
شاعر در این شعر دچار حس متلاطم است و شعر می تواند نوعی تسکین باشد و بعد سرودن آن به آرامش نسبی برسد
و غبار غم را اندکی بنشاند

و نکته ی دیگر این است شعر دارای فرمولی ست که تکرار می شود
فرمول و ظاهری این شعر بر مبنای
کلید جمله ی
"مطربا خیز پرده دیگر کن"

ساخته شده است شاعر بر اساس این کلید جمله مواردی را فهرست میکند
و‌ در این فهرست ها برای نشان دادن
معضلات ، مشکلات اجتماعی ،سیاسی
و حتی اعتقادی استفاده میکند
این مضمون پروری شاعرانه را تحسین میکنم ...

هدف شاعر از شعر متعالی بودن شعر است و مخاطب را هم جذب کرده است
و موفق شده است با تصویر تخیل وضیعت روحی و حرفی را که در سینه دارد
نشان بدهد...

و در آخر با شاعری رو به رو هستیم
که با روایت شعری غریبه نیست
موسیقی کلام را می فهمد و فراتر از قالب می اندیشد
با تیز هوشی و شناخت او از زمانه
و نیز تسلط شاعر بر امور تکنیکی و فنی شعر ‌
و تمامی این عوامل
باعث خلق آثار ماندگاری از شاعر شده است

اشعار جناب مولایی را دوست دارم و لذت می برم از خواندن هر قالب شعرشان

سعادت یار همیشگی تان باشد
و سلامت سالیان سال همراه تان
سلامتی شما آرزوی ماست
زنده باشید

با درود بی مرز و عرض ادب و احترام ...


پس از خواندن نظرات و نقدهای جامع و کامل اساتید و دوستان عزیز که همچون همیشه بسیار آموختم از آن ها ، اجازه می خواهم جسارتی نموده و چند نکته ای را هم من اضافه کنم تا عیار خویش را در بوته ی نگاه اساتید ، محک زده باشم .
۱ ) زمانی در صوراسرافیل دخو نامی بود که چرند و پرند می نوشت و بیشتر آن ها با این حرف که ( نقل به مضمون ) نمی خواستم که این را بگویم و نمی گویم که ...
آن گاه هر چه می خواست می گفت و بعد می گفت به دلیل آن که به فلان شاهزاده برخورد یا فلان الممالکی ناراحت شود نمی‌خواستم این را بگویم و نخواهم گفت .
احساس می کنم که شاعر در بند اول از چنین ظرافتی سود جسته است و با نسبت دادن حرف هایی که گفته شده است به خودش و هیچ کس دیگری نشان می دهد که درست قصدش عکس این مطلب است و با این گونه گفتن هم حساسیت ها را کم کرده است و هم بهانه به دست بهانه جویان نداده است و هم یک جور ابهام و تعلیق خاصی را ایجاد کرده است .
۲) ساختن و به تصویر کشیدن صحنه هایی که کمتر یا اصلا دیده نشده است با استادی کامل اتفاقی ست که به دلیل فراوانی اش در اشعار شاعر برای مخاطب عادی شده است ولی بعضی از این ها به قدری دور از انتظار و شگفت انگیز هستند که دیگر نمی شود از کنارشان به سادگی و عادت گذشت و درد زاییدن شب از خورشید و تیله بازی ماه با زهره و ناهید از همین دست خیال پردازی هاست ، همه ی اجزای تصویر در ارتباط و انسجام تمامی با یکدیگر هستند که از خورشید آغاز و به سوی تیرگی می رود تا در نهایت تاریک می شود . سیاره ها و ستاره ها از نظر شکل شباهتی جالب به تیله دارند و چرخیدن آن ها به دور خود یا خورشید یا مثل ماه گرد زمین درست شبیه بازی است و اتفاقاتی که در آن روی می دهد .
۳) شگفت انگیز ی تصویر و تخییل هم چنان ادامه دارد و در بند بعد با دهان شغال ساعت ها و شباهت طعم زندگی به انگور تداوم می یابد و تازگی این تشبیهات به قدری ست که نمی توان شود از کنارشان گذشت و ندید و این تازگی در طعم نچیده ی گیلاس و دندان کرم شب حسرتی شبیه حناق ، پیش می رود و اما در این بین آن چه دیدنی تر است و شنیدنی تر طرز توصیف زندگی از زبان سلمان مولایی ست ، اتفاقی که در شعرهای شاعران بزرگ نیز بسیار روی داده است و هر کدام شان در جای خویش طراوتی خاص داشته و دارند و اگر این توصیفات در مدار قیاس زیبایی شناسی قرار بگیرند تصاویر این شاعر اگر از بزرگان شعر بالاتر نباشد در یک ردیف قرار می گیرد و من به جرأت می توانم این را بیان کنم .
۴) در دو قرن اخیر بسیار و بسیار واژه ی عدالت را از دهان ظالم ترین افراد تا آزاده ترین شان شنیده و خوانده ایم و با توجه به گسترش رسانه ها ، شعرها ، رمان ها ، فیلم ها ، آهنگ ها ، خطابه ها و حتی سبک های معماری جدیدی در بیان این مفهوم آفریده و در معرض دید مخاطب قرار گرفته اند اما آیا واقعا عدالت روی داده است یا روزی خواهد داد ؟؟
نگاه خشمگین شاعر حکایت از آن دارد که درد کشیدن آن مرد را به عینه دیده است و دارد آن را تاریخ نگاری می کند و هنرهای شعری اش معادل اتفاقات تاریخی و واقعی هستند.
اما جالب توجه ترین امر برای من دقت در معانی این واژه است که یکی از آن ها تعادل است و برابر نهادن دو مفهوم در کنار هم و شاعر پس از مصراع انبوهی از عدالت ها شروع به برشمردن این تعادل ها ی موجود و برابری های عادلانه می کند .
گرده در برابر شلاق
سینه در برابر باروت
و ...
و دردناک آن است که در ظاهر ماجرا ، این امر دقیقاً مطابق با عدالت است و تعادل و این گونه مطرح شدن موضوع دلالت بر نسبیت های فراوان موجود در مفاهیم و مصادیق متفاوت است که به تناسب تعاریف ، توجیهات ، روابط و سودآوری ها عملی می گردند .
۵) اما بی گمان شاهکار در بند آخر روی می دهد در ضربه ی پایانی که باید قدرتمند ترین ضربه باشد ، همان گونه که جناب مانای گرامی گفتند ؛ شاعر هر آن چه مصداقی که دلالت بر نگنجیدن شئ یا حسی در در جایی داشته باشد را بیان می کند و در خلال همین مصاریع است که عمیق ترین مباحث فلسفی ( رنگ در کاشی و روح طغیان در دره ) ، اجتماعی ) فریاد در شیپور ، قلب در دیوار) انتقادی ( گیسو زیر شال ، شال سرخ ) عاطفی ( بغض تلخ در گلو ، درد در سینه ، کشتی در بندر ) و سرانجام طنز سیاه ( وصف طراوت در واژه ها ، ودکا در استکان ، گیسو زیر شال ) را مطرح می کند .
سطر پایانی هم حسن ختامی تلخ است و دور از انتظار که گویی نتیجه آن است که کاری از کسی ساخته نیست و حتی آهنگ طرب انگیز نیز قادر به تخدیر ذهن ها نیست و درد همواره وجود داشته ، دارد و خواهد داشت و نحوه ی چیده شدن واژه های سطر پایانی از دید من راهی ست برای تاکید بیشتر بر موضوع و خواندن همراه با مکث و با طمأنینه ی واژه ها برای اثر بخشی بیشتر است و این ها همه از شاعری بر می آید که هر سطر از شعرش را باید با طلای تفکر نگاشت و بر سر در ادراک و شعور نصب العین کرد تا فهمید که هیچ کدام از آن ها نه تنها تکراری نیستند بلکه نبودن شان درست عین آسیب دیدن عضوی حیاتی از بدن انسان است .

نکته ی پایانی اما شادباش های بسیار است که در ابتدا به شاعر و سپس به مانا باید گفت به سبب این همه درک متقابل شان از هم و دانستن ارزش والای آن ...