تنها میان تن ها

با نام و یاد بهترین بهترین ها و طلب یاری از او

با سلام و عرض ادب حضور فرهیختگان ارجمند علم و ادب و شعر و ادبیات

اگرچه خصوصیات حقیر با شعر و نقد آمیخته شده علی رغم میل باطنی ام کمتر سعادت حضور و آموختن از اشعار و نقطه نظر شما عزیزان قسمتم می شود. همه ی ما با مشکلات علی حده ای در حال مچ انداختن هستیم و از این حیث فکر می کنم تقصیر بنده حقیر هم قابل درک است و هم قابل بخشش که لطف حضرات گرانمهر همیشه مستدام است و ذیل نقدهای قبلی شامل حال بنده حقیر شده است و علی رغم همه مشکلات مسیر، چراغ هدایتی بوده است تا دستِ کورِ قلم بنده حقیر را بگیرد و به کاروان برساند. سزوار است سپاسگزار لطف همه عزیزان باشم و اگر نمی توانم لطف عزیزان را جبران کنم، از حضرات پوزش طلبم.

شعر (تنها میان تن ها) از استاد زراعتی عزیز که اگر چه حقیقتاً از نظر فنی قابل قبول است لکن محتوا و پی نوشت باعث شد بنده قلم را روی کاغذ بخیزانم.
نام و یاد دکتر علی شریعتی زنده باد. علی تنها است، علی بر گونه اساطیر، ابوذر، شهادت، کویر، فاطمه فاطمه است، شیعه علوی و شیعه صفوی و ...

بسیاری از منتقدان دکتر علی شریعتی معتقد بودند هر چه دکتر بیشتر سخنرانی می کند اشتباهاتش نیز بیشتر می شود و بسیاری نیز خواهان تعطیلی حسینیه ارشاد بودند. بعضی نیز می اندیشیدند که این اشتباهات را توضیح دهند و اثرات منفی را مرتفع کنند. شما حضرات با نحوه از دنیا رفتن آن عزیز احتمالاً آگاه هستید. ایشان از دوستداران امام خمینی (ره) بودند و فقدان ایشان به نحوی بود که عده ای را به صرافت بیاندازد که مرگ ایشان را شهادت بنامند و روال نیز همین را تداعی می کرد با این حال واژه شهادت از کنار نام و یاد دکتر دریغ شد. بنده حقیر با همین رویکرد انتقادی اغلب موضوعات را پیگیری می کنم خواه یک اثر هنری باشد خواه یک اندیشه یا یک سبک زندگی و خواه یک حکومت یا یک سازمان. دلباخته هیچ مکتبی نیستم مگر توحید و تقوا که در سیره انبیاء و اولیاء نمود دارد. هم برای اندیشه ی والای دکتر احترام قائلم و هم نقد دارم. دکتر به زعم حقیر عدالت طلب بود این چیزی است که من آن را می ستایم. اما گاهی عدالت طلبی الزاماً به معنی قیام علیه ظالم نیست. این را دکتر به خوبی آگاه بودند و در کتاب (شهادت) ایشان تفسیر بسیار خوبی از صلح امام حسن علیه السلام ارائه داده بودند. اما گاهی در تشخیص مصداق دچار خطا می شدند. به عنوان مثال علامه مجلسی آخوند درباری نبود بلکه آخوندی بود که دربار از وی حساب می برد و حقیقت هم این است که گاهی باید علم و دانش چراغ هدایتی شود برای حکومت ها تا آن ها را از ظلمی که نشئت گرفته از جهل شان است، رهایی دهد. در چنین فضایی که اولاً قیام حاصلی ندارد و دفع ظلم نمی کند بلکه به مرگ عالم منجر می شود و ثانیاً خود حاکم استقبال کرده و دعوت به عمل آورده از عالم، چه توجیه عقلانی می تواند داشته باشد؟ البته بنده حقیر خواهان قیام علیه حاکم ظالم جائر هستم (مگر می شود سربدارانی بود و اندیشه ی قیام و عدالت خواهی نداشت؟!). و این موضوع مورد بحث علما است که اگر حاکمی ظالم جائر بود چه باید کرد! وجود کلمه جائر را هم برای این می آورند که می گویند حاکم حتماً باید آشکارا ظلم و فساد کند تا علیه وی قیام کرد. می گویم ولیکن ظالم ریاکار باشد و دستورات دین را ظاهراً رعایت کند، قیام واجب است اما به شرط محقق شدن هدفِ قیام که دفع ظلم است و برقراری عدالت. صلح کردن با خلیفه ظالم چه آشکارا ظلم و فساد کند چه در خفا و پنهانی اهداف خود را پیش ببرد و ریاکار باشد گناه است و خدمت کردن به او گناهی بزرگتر، اما آیا صلح ما را به هدف دفع ظلم و برقراری عدالت نزدیک می کند یا قیام؟ بنده معتقد هستم می توان حتی در دستگاه ظالم جائر هم به خدا و خلق خدا خدمت کرد. آیا حضرت سمیه (س) در دستگاه فرعون نبود؟ از طرفی می توان در منزل شخص پیغمبر هم بود و خیانت کرد از جمله همسر امام حسن مجتبی (ع) که غذای ایشان را مسموم کرد و ایشان را به شهادت رسانید. سیره اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نیز گواه همین مطلب است که بهترین و موثرترین شیوه باید انتخاب گردد که الزاماً این شیوه قیام مسلحانه نیست. نه تنها در قیام کربلا که در شیوه های مبارزاتی امام حسن (ع) با معاویه، امام رضا علیهم السلام که ولیعهد مامون ملعون بود، هم هدف دفع ظلم است و برقراری عدالت. اگر قیام حاصلی نداشته باشد و گرفتن پست و مقام از حاکم ظالم جائر بتواند ظلمی را دفع کند، عقلانی و منطقی و مسبوق به سابقه است. از طرف تقیه نیز همواره جزیی جداناپذیر از اعتقادات شیعی بوده و هست. امام سجاد (ع) بعد از کربلا با دعا معارف توحیدی و الهی را تبیین می کردند چون در فضای خفقان آن روز بیشتر از این ممکن نبود و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) هم بیشتر به بیان احکام اسلامی و تبیین دین پرداختند اگر چه در زمان ایشان مجال بیشتری فراهم بود اما قیام نکردند.


در اندیشه های دکتر می توان گفت انقلاب و قیام پر رنگ است و در زمان حکومت پهلوی با اندیشه های انقلابی خط امام خمینی (ره) مسیر مشابهی را دنبال می کرد از طرفی بسیاری از شخصیت ها که الگو گرفته می شدند در هر دو اندیشه یکسان بودند اما تفاوت هایی نیز با هم داشتند و آن هم پر رنگ بودن جنبه قیام در اندیشه های دکتر بود که گاه بدون درنظر گرفتن شرایط خاص زمانی و مکانی و استعدادهای شخصی، بسیاری از علما مورد انتقاد دکتر قرار می گرفتند. البته خود امام خمینی (ره) هم بسیاری از شیوه های علما را مورد نقد قرار می دادند اما احتمالاً ایشان نامی نمی بردند و با تعابیر مثل عالم متحجر و روحانی خشک و امثالهم شیوه های نادرست و تفکرات غلط را نقد می کردند. بنده حقیر نیز اگر چه نقدهایی به اندیشه ها و تفکرات علما و روحانیون دارم لکن در این مقال نمی گنجد. فرصتی دست پیدا کرد تا یاد و خاطر هم شهری سربدارانی خود را زنده بدارم و مختصر نقدی بر اندیشه های این عزیزِ بزرگِ داشته باشم. هر چند خود شعر بهتر و گویاتر از مقام آن بزرگوار تجلیل به عمل آورده است.

خرد راهنمای و خرد راهگشای
خرد دست گیرد به هر دو سرای

تابنده باشید به مهر