سه شعر کوتاه

سلام به مانای عزیز. منتظر اشعار زیبای شما در پنجره های این سایت بودم.
این چند قطعه همگی متفاوت و زیبا بودند. اهمیت شما به «زبان» و ایضا «زمان» بسیار مشهود است.
به یقین شبی
شاعری
با صحرا خوابیده است
وگرنه این همه
باردار سکوت و ستاره نبود .
از نظر معنوی «شب» با «خوابیدن» تناظر دارد. «شبی» با «شاعری» هم به جهت دو اسم نکره متناظرند و هم به جهت آغاز هر دو با حرف ش. ضمنا باید دانست با آنکه شعر سپید است اما انتهای دو مصراع اول یک الگوی هجایی دارد:
به یَ / قین شَ بی
شا عِ ری
شاید این مسئله برای برخی خیلی تصادفی و بی اثر به نظر برسد اما باید دانست وقتی دو اسم نکره با دو الگوی هجایی مشابه و با حرف آغازین مشترک ادا می شوند ناخوداگاه در خواننده حس خوبی را تداعی می کنند. البته خیلی خوانندگان شعر سپید را مثل استوری های اینستاگرام تند تند میخوانند و تلاش نمی کنند با روح شعر بیامیزند - من خودم هم گاهی اینطوری هستم.
معنای ظاهری شعر مشخص است. درباره قسمت:
«وگرنه این همه
باردار سکوت و ستاره نبود .»
ممکن است سوال شود که چرا نگوییم:
«وگرنه (یا...مگرنه) بارادرِ [از]
این همه سکوت و ستاره نبود»
در واقع چرا «این همه» از قسمت اصلی خود در جمله جدا شده است؟ من فکر میکنم بیان آقای مانای عزیز چند مزیت موسیقیایی دارد:
(۱) در «وگرنه این همه» (که به نظرم «مگرنه» از «وگرنه» بهتر است) حروف میم و نون کنار هم آمده اند که از نظر صوتی زیباست همچنین هجای کوتاه مختوم به َ یا ِ در وگرنه و همه توازن موسیقیایی دیگری ایجاد می کند:
وگرنه/ این همه
(۲) در « باردار سکوت و ستاره نبود» جدا از هم نشینی نزدیک «س/ت» در سکوت و ستاره، باید دقت کرد که هماهنگی« بـ[ار]د[ار] سکوت و ستـ[ار]ه نبود» و صد البته که« باردارِ »با «ستاره» قافیه درونی شکل میدهد.
همین نکات ریز است که یک کلام را اعتلا می بخشید. مضمون زیبای این شعر کوتاه هم بر همگان روشن است.
حالا من دو پیشنهاد برای این بند دارم: اول همان تبدیل وگرنه به مگرنه. برای دومی بشدت شک دارم پیشنهادم خوب باشد اما می گویم که رویش فکر کنید. بجای «با صحرا خوابیده است» بگوییم «با صحرا هم‌بستر شدست» یا چیزی شبیه این؛ ولی خب خودم مطمئن نیستم و شاید هم خوابیده است بهتر باشد هم ساده تر است و حتی ممکن است روان تر باشد بنابراین اصراری رویش ندارم.
در شعر دوم که شاعر به کشتار هزاره ها اشاره کرده است (لااقل تفسیر من اینست) و البته از آن به صورت نمادی-استعاری بهره برده است یعنی
«همین هِزاره بود
که از هَزاره ای کور شنیدم
خورشید را در مزارشریف به ستون سرما بسته ،
شب باران می کنند !»
شباهت هَزاره و هِزاره. مشخص است. ستون هم ستونی ست که اعدامی ها را برای تیرباران میبندند. و شب باران هم به جای تیرباران آمده. خورشیدی که منشا روشنی و گرماست را به ستون سرما میبندند و با شب و تاریکی تیرباران می کنند (یا به قول شاعر، شب باران). شاید به همین دلیل است که هَزاره ایِ هِزاره ی ما «کور» است چون اسیر تاریکی ست. حلقه ی بدبختی منطقه ماست دیگر...هعععییییی چه می توان کرد...
سومین قطعه عالیست و عجیب ترین قطعه شعر در میان این چهارتاست👌ترکیب «بن کودن» خیلی به دلم نشست.
چهارمی هم که مشخص است. «قاضی پدرصلواتی» از آن خوب هاست😁
اما این
«خودش نهنگی ست ،
که هفتاد ماهی در معده ی او معتادند !»
نمیدانم چرا خیلی به دلم می نشیند ولی حس میکنم بیانش خیلی مبهم است...
در کل خیلی لذت بردم. این صفحه را هم سبز می کنم که افراد بیشتری شعر را بخوانند و بازخورد بیشتری داشته باشیم هم به شعر شما هم نقد دست و پا شکسته بنده...

آه بن کودن
از این گلوها که بریدی
کدامشان مگر ، لانه ی آواز بود ؟
مانا جمشیدی

به نام اوکه می داند
به لطف هوای لطیف این روزها و زمین گیری اجباری، فرصتی مهیا شد تا از خجالت دوستم مانا دربیایم.
این بند اثرش را انتخاب کردم برای کالبدشکافی و دلیل اش این بود که هرچه به دنبال غزلی گشتم که بجنباندم چیزی نیافتم و دل دادم به این چند سطر مانا، هرچند واقفم نمی شود در دسته بندی اشعار قرارش داد.
از سویی نمی خواهم در بازبینی این اثر خود را مدیون موضوعاتی مثل "بررسی تاثیر افزایش گاز منوکسید کربن حاصل از اگزوز خودروهای سنگین اتحادیه کامیونداران شهر جلفا بر روند کاهش تخم ریزی ماهی حلوای سیاه در سواحل چابهار در دریای عمان" بدانم که معتقدم اینگونه تکلف در واکاوی آثار ادبی نه تنها بی حاصل است بلکه باعث می شود برخی دخترکان سالخورده وادار شوند تا با "تیزی ناخن" هاشان چشمهای عزیزم را از کاسه دربیاورند و کورم کنند.
پس بسنده می کنم به کرنش سنگ و ساروج تا چه پیش آید.

اما سطور مانا
پیداست صاحب اثر در سطر اول که برای افزایش چاشنی احساس از " آه " استفاده می کند و تصنعی در خوانش ایجاد می کند که دافعه آن در طبع کاملا محسوس است.
به کارگیری این واژه (آه) در آثار ادبی بزرگان به وفور یافت می شود و مثال های شاخصی دارد.
آینه دانی که تاب (آه) ندارد
(آه) از این راه که در وی خطری نیست که نیست
(آه) از آن روز که بادت گل رعنا ببرد
در سه مثال شاخصی که از حضرت لسان الغیب آمد، بی تردید طبع خواننده (آه) را شخصیتی مستقل در می یابد. کرسی نشیمن این سه (آه) که حضرت حافظ از آن بهره گرفته صخره ای ثقیل و وزین است که زلزله ی 14 ربشتری هم نخواهد توانست جا به جایش کند.
معمولا به کارگیری این واژه از سوی اهل هنر قبل از ندا و منادا، طبع اهل دل را به سویی می کشاند که تکلف بارد صاحب اثر را برای افزایش بار عاطفی و تاثر بیشتر نمایان می کند. در صورتی که به کارگیری این واژه با نشیمنگاه مطمئن خواهد توانست علاوه بر شخصت دهی، وزن این وازه را به حدی افزایش دهد که بر شانه های طبع سنگینی کند.
همچنین ترکیب " بن کودن " مشت صاحب اثر را برای القای ذهنی مخاطب به شخصیتی چون " بن لادن " که بسیار ضعیف طراحی شده قبل از خوانش باز کرده و دافعه ای بزرگ ایجاد می کند.
بی تردید برای مخاطب مطبوع تر خواهد بود که بهره کشی صاحب اثر از اشاره مستقیم به فرد یا افرادی که مورد نظر اوست سرچشمه بگیرد تا سستی چنین ترکیبی.
منتقد بر این است که حذف سطر ابتدایی این بخش نه تنها به کلیت اثر لطمه ای نخواهد زد بلکه می تواند به مطبوع تر شدن منظور صاحب اثر یاری برساند و موضوع مورد بحث را عام تر جلوه دهد.
اینگونه:
از این گلوها که بریدی
کدامشان مگر
لانه ی آواز بود؟
در سطر دوم مورد اشاره فوق (ان) جمعی که بر پشت کدام تکیه داده نیز اضافه به نظر می رسد که حذفش ضروری است زیرا نشانه جمع در گلو (ها) یک بار مصرف شده و تکرارش در کدامشان چنگی به دل نمی زند.
پس:
از این گلوها که بریدی
کدامش مگر
لانه ی آواز بود؟
هرچند منتقد معتقد است لانه ی آواز "بودن یا نبودن" مسئله این است هم جای بحث دارد که بی تردید در وقت بریدن گلو، خواه ناخواه آوازی جانخراش و هولناک بیرون خواهد آمد تا ثابت کند تمام گلوهای بریده شده لانه ی آوازند.

عزت زیاد
وحید سلیمی بنی – بیست و هشتم آذر هزار و چارصد و سه خورشیدی