افسانه ی جهان

درودبرشماجناب اکرمی عزیز
دوبیت شعرخواندم که اندیشه وبارمعنایی خوبی دارد امادچارضعفهایی است
دوبیتی نیست فقط دوبیت شعراست البته چون درقالبهای سایت دوبیت نیست مجبورمیشویم قالب رادوبیتی بزنیم وشایدعلت اینکه شماهم انتخاب کردید قالب رادوبیتی همین باشد..
دوبیتی با هجای کوتاه آغازمی شود وزن شعرتان باتوجه به مصراع اولش به رباعی بیشترمی خورد گرچه مختل است ولی مثل رباعی باهجای بلندشروع شده واگرکمی برروی وزنش کارکنید می توانید تبدیلش کنید به رباعی
حتما تعریف دوبیتی ورباعی وفرق بین این دوراخودتان می دانید
رباعی شعری چهارمصراعی است که مصراع سوم آن معمولا قافیه ندارد.درون مایه رباعی بیشتر عاشقانه یا فلسفی است واین نوع شعربمناسب ترین قالب برای ثبت لحظه های کوتاه شاعرانه است
رباعی وزن خاصی دارد
مستفعل مستفعل مستفعل فع یاهمان لا حول ولا قوه الا بالله
مثل این رباعی عطار
وقت است که دربرآشنایی بزنیم
تابرگل وسبزه تکیه جایی بزنیم
زان پیش که دست وپافروبنددمرگ
اخرکم ازآن که دست وپایی بزنیم

ودوبیتی هم شعری است مشتمل بردوبیت که باهجای کوتاه شروع میشود که مصراع سوم آن قافیه ندارد ورایج ترین قالب درمیان روستاییان است باباطاهردوبیتی هایش معروف است پدربزرگ خودمن همیشه دوبیتی زمزمه می کرد باهمان زبان محلی روستای خودمان اینم دونمونه اش:
سر راهت نشینوم خسته خسته
گل ریحون بچینوم دسته دسته
گل ریحون چیه بویی نداره
دل مو طاقت دوری نداره
🌹🌹🌹🌹
سرم درد ميكنه از درد منديل
تو بي دردي كه بر دردم مخندي
الهي بر سرت دردي بگيره
كه ديگر بر سر مو بنخندي

واینم دوبیتی باباطاهرکه معروفه
به دریابنگروم دریاته وینم
به صحرابنگروم دریاته وینم
به هرجا بنگروم کوا ودرودشت
نشان ازقامت رعناته وینم

((تفاوت بین دوبیتی و رباعی در این موارد خلاصه می شود:
تفاوت بین دوبیتی و رباعی در نوع وزن : رباعی دارای وزن خاصی است . این وزن خاص لا حول و لاقوه الا بالله و وزن عروضی مفعول، مفاعلن ، مفاعلین یا با اختلاف جزئی است. همان طور که گفتیم از نظر شکل و قرارگیری قافیه ها این دو با هم تفاوتی ندارند.
راه تشخیص دوبیتی از رباعی
برای این که بتوانیم تشخیص دهیم که شعری دوبیتی است یا رباعی باید به هجای اول هر مصراع توجه کنیم. بدین صورت که اگر اولین هجای هر مصراع بلند باشد، آن شعر رباعی و اگر اولین هجای هر مصراع کوتاه باشد ،آن شعر دو بیتی است.

هجای بلند = صامت + مصوت بلند ( با ،می ،سو )

هجای بلند= صامت+ مصوت کوتاه+ صامت(بر: ب،ــَـ ، ر

؛دل:د، ــِـ ، ل ؛ مُر : م، ـــُــ، ر )

هجای کوتاه = صامت + مصوت کوتاه : که : ک ، ــِــ ؛

پَ : پ، ــَـ ؛ .

تفاوت دوبیتی و رباعی در مضامین
به طور کلی مضمون دوبیتی و رباعی را این گونه می توان دسته بندی کرد که بیش تر موارد دوبیتی ها شامل مضامین غنایی هستند مانند داغ دل، عشق، عرفان، گریه، یاد دوست سوز جدایی، درماندگی و... ولی رباعی اکثرا با مضامینی هم چون فلسفه ،چون و چرا و در برخی مواقع شک فلسفی همراه است. ‌هم چنین عده ای از افراد به اشعار رباعیاتی که در آواز و موسیقی به کار برده می شود ترانه و به موارد غیر از این دوبیتی می گویند. علاوه بر این چنان چه رباعی به همراه موسیقی و به زبان عربی باشد، «قول» و به زبان فارسی غزل نامیده می شود.

فرق قول و غزل در بیت زیر از حافظ :
بلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبود

این همه قول و غزل تعبیه در منقارش))
بنابراین تعاریفی که کردم وقسمتی ازآن هم به دلیل کمبودوقت کپی کردم این شعربیشترشبیه رباعی است اما وزنش کمی مختل است ودرست میشود
ومی شود رویش کارکرد مشخصه که استعدادکلاسیک سرایی دارید وذهنتون موسیقیایی است
زیادشعربخوانید رباعی بخوانید تاهم وزن بهتردستتون بیاد وهم دامنه ی لغاتتون بیشترشه
درضمن دررباعی باید درمصراع آخر ضربه ی نهایی زده شود ولی مصراع آخرشما اینگونه نیست وکلمه ی فسانه هم دوبارتکرارشده وبارمعنایی شعرکم شده وضعف دارد
جسارتم راببخشیدبزرگوار چون درخواست نقد داشتید کمی فضولی کردم درشعرهمه ی ماومن نوعی هم درابتدای سرایش ازاین مشکلات بوده وهنوزهم هست
تیک نقد رافعال می کنم برای استفاده ی دیگردوستان نو آموز
وان شاالله که راهگشا خواهدبود ...
موفق باشید همیشه

با درود به جناب آقای اکرمی گرامی
روزی من و تو ز خواب بیدار شویم
زین فسانۀ جهان و دنیا برهیم
آن دم چو به عمر رفتۀ خود نگریم
بینیم فسانه‌ای شد و بی‌خبریم.

این شعر یک رباعی است و وزن اساسی آن مفعول/ مفاعیل/ مفاعیل/ فعول [ـ ـ ^/ ^ ـ ـ ^/ ^ ـ ـ ^/ ^ ـ ^] است با این تفاوت که فقط در رکن آغازینِ مصراع دومِ بیتِ اوّل از اختیار قلب (تغییر جای هجاها بدون تغییر در کمیّت آنها؛ جزو اختیارات شاعری) بهره برده، یعنی یک هجای بلند و یک هجای کوتاه را (در رکن اوّل) جابجا کرده است. به این ترتیب که بجای مفعول [ـ ـ ^] آورده است: فاعلن [ـ ^ ـ = زین فِ سا]. اگرچه استفاده از این اختیار در رباعی بسیار متداول است امّا در رکن آغازین مصراعها جایز نیست.
جز این استفادۀ نامتداول در رکن نخست از بیت دوم، وزن این شعر هیچ ایراد دیگر ندارد. با این توضیحات:
1. در مصراع اوّل: الف) در رکن دوم، شاعر "تو" را به ضرورت در فضای یک هجای بلند نشانده است. ب) در همان رکن دوم، یک جابجایی هجای کوتاه با بلند داشته است: /ن‌و(نُ) ^ تو ـ ز ^ خوا ـ / = مفاعلن [^ ـ ^ ـ]. یعنی مفاعلن را با این جابجایی بجای مفاعیل [^ ـ ـ ^] آورده است.
2. در مصراع دوم: از رکن اوّل می‌گذریم چون درباره‌اش گفته شد؛ و دنباله: الف) در رکن دوم، یایِ «فسانه‌یِ» را به ضرورت کشیده خوانده و در فضای یک هجای بلند نشانیده است. ب) بازهم در همین رکن دوم، مانند رکن دومِ مصراعِ نخست، یک جابجایی هجای کوتاه با بلند داشته است یعنی باز بجای مفاعیل آورده است مفاعلن.
3. در مصراع سوم، رکن اوّل همان مفعول [ـ ـ ^] (= آن دم چو) آمده است. و باز هم مانند دو مصراع پیشین، در رکن دوم این مصراع هم یک جابجایی هجای کوتاه با بلند داشته است: بِه عُم رِ رَف (= مفاعلن) [^ ـ ^ ـ].
4. در مصراع پایانی، رکن اوّل درست همان مفعول [ـ ـ ^ = بی نی م = بینیمْ] است امّا الف) بازهم در رکن دوم، درست مانند مصراعهای پیشین، یک جابجایی هجای کوتاه با بلند داشته است: فِ (^) سا (ـ) نِ (^) ای (ـ) = مفاعلن [^ ـ ^ ـ] بجای مفاعیل. ب) در رکن سوم هم یک هجای کوتاه را، به ضرورت در فضای هجایی بلند نشانیده است یعنی دُو [do] (در «شد و») را که هجایی کوتاه است کشیده [dô] خوانده است.
همۀ این تغییرات مجاز بوده است مگر همان یک مورد که عرض شد.
رکن پایانی همۀ مصراعها همان فعول است.
دقّت شود که رکن آغازین هر مصراعِ رباعی یا با مفعول [ـ ـ ^] است یا با مفعولن [ـ ـ ـ]؛ هرچند که با تغییر ارکان می‌توان طوری دیگر هم تقطیع کرد؛ مثلاً همین وزن (مفعول/ مفاعیل/ مفاعیل/ فعول) را می‌توان مستفعل/ مستفعل/ مستفعل/ مست(فاع) [ـ ـ ^ ^/ ـ ـ ^ ^/ ـ ـ ^ ^/ ـ ^] هم خواند ولی درست همان است که (در این وزن و در اینجا) با مفعول خوانده شود. در هر صورت، همانطور که در یادداشت بانو عجم ارجمند هم آمده است، رباعی همیشه با هجای بلند آغاز می‌شود نه هجای کوتاه.
پیشنهاد می‌کنم که شاعر همراه با تصحیح وزن در مصراع دوم، از آوردن دو واژۀ مترادف «جهان» و «دنیا» هم پرهیز کند و با یک تیر دو نشان بزند؛ مگر آنکه از جهان چیزی جز مترادفِ دنیا اراده کرده باشد.
موفق‌تر باشید.

درودها خدمت اساتید بزرگوار سایت شعر ناب، به عنوان عضو کوچکی از جامعه‌ی شاعران این سایت می‌خواهم نتیجه‌ی مطالعاتم در مورد تفاوت بین دوبیتی و رباعی و دو بیت را این‌جا به اشتراک بگذارم.

همان طور که مستحضر هستید، وزن اصلی رباعی بر وزن مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (مستفعل فاعلات مستفعل فع) هست که از آن وزن‌های فرعی دیگری مشتق می‌شود که چون بانو عجم آن‌ها را برشمردند از تکرار آن‌ها پرهیز می‌کنم.

دوبیتی یا فهلوی، نوعی شعر است که بازمانده‌ی اشعار ۱۱ هجایی دوران ساسانی است که با تغییر و تحوّلاتی و در طی قرن‌ها وزن عروضی آن قوام یافته و به صورت مفاعیلن مفاعیلن فعولن در آمده است، به همین دلیل آن را فهلویات یا پهلویات هم می‌نامند. از ویژگی‌های بارز این نوع شعر، بر خلاف رباعی که معمولاً از زبان معیار استفاده می‌کند، استفاده از گویش‌ها و لهجه‌های محلّی است؛ بدین صورت که بابا طاهر از لهجه‌ی محلّی همدانی برای سرودن اشعارش استفاده کرده است. یک دوبیتی به لهجه‌ی اصفهانی برایتان این‌جا می‌نویسم:

دلم گیرِت شدِس، ریحانه جونم!
دلم می‌خواد واسِت شِرام بخونم!

یه ماچی بِم بده آروم بگیرم!
اِزون ماچا که گرمِس مثل خونم!

۱۴۰۱/۱۲/۱۷ - ۲۰:۴۸

و امّا دو بیت، دو بیت در واقع قطعه‌ای از یک چهارپاره یا مطلع یک غزل یا قصیده هست که جدا شده و وزن خاصّی مثل رباعی یا دوبیتی ندارد. برای همین بهتر است که آن را در دسته بندی قطعه یا نهایت چهارپاره قرار دهیم تا از آشفتگی قالب‌ها جلوگیری شود (توصیه‌ی من قرار دادن در دسته بندی قطعه است).

پاینده باشید