نخاله‌کوب

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا بنویسم

شعری پیش رو داریم از آقای علی احمدی که چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت.

سابقه ی شاعریت شاعر برایم محرز است و می دانم که شاعر از استعداد فوق العاده ای در جفت و جور کردن
کلمات و ساختن تصاویر دارد لذا کمی سختگیرانه تر
در باب این شعر سخن خواهم گفت

🚩 لزوم تربیت ناخودآگاه شاعر

آنچه که در کلید خوردن یک اثر ادبی موثر است و حتما و قطعا باید مورد استفاده قرار گیرد به کارگیری بسیاری از نکات مانند ( صور خیال، لحن و موسیقی و ریتم، فرم و ساختار) به صورت توأمان میباشد و اگر یکی از این مولفه ها نباشد و یا کم رنگ گردد اثر ادبی لنگ میزند

اثر جناب احمدی لایه مند است کد دارد و خوشبختانه در خیلی جاها الگوریتم کشف این کد ها را هم در همین لایه ها ابراز داشته و هرکس با هر دیدگاهی می‌تواند از اندیشه ی شاعر بنوشد.

سطل اداری
سفسطه‌های ماهانه‌اش را
روی خطوط یائسه
پهن می‌کند
امان از بی‌شعری!


🔷 به لحاظ نگارشی
(اش) در ماهانه حشو است چرا که وقتی برای سطل بستر ملکی آورده میشود و عنوان می‌گردد سطل اداری
دیگر نیاز به ضمیر مالکیت برای ماهانه نبود چرا که از فحوای کلام مشخص است ماهیانه مربوط به سفسطه های داخل سطل است.

🚩( خطوط یائسه) 
به زعم من بهترین ترکیب است برای نشان دادن حال و روز یک خط و این صفت گرچه در کلام شاعران دیگر هم آمده ولی جناب احمدی هم درست و هم هوشمندانه
آن را به کار برده است.


ز ابر یائسه جای سوال باران نیست

در او ببین و بدان راز خشکسالی را

استاد حسین منزوی



🚩( امان از بی شعری)  گرچه شاعر نمکی ریخته بر شعرش با این عبارت اما نمکدان از دستش سُر خورده و شعرش را در ابتدا شور کرده است نیازی به این عبارت نبود و تاثیری در فرم و ساختار شعر ندارد جز اینکه بر آمار و تعداد حشوهای خود می افزاید

🚩با عنایت بر اینکه در ادامه ی ‌شعر سخن از سانسور و....
آمده، آوردن کلمه ی اداری شگرد شاعر است و یکی از نقاط قوت شعر.
میتوانم بگویم این کلمه آنونس شعر است و در فهم الگوی کشف کدهای شاعر بسیار موثر است

🚩 نمای دید پرنده

در سینما و صنعت فیلم برداری نمای گرفته شده توسط دوربین هنگامی که مانند پرنده زاویه دید از بالا به پایین باشد را نمای دید پرنده گویند شاعر از این تکنیک در شعر خود در اول کار با آوردن چند سطر استفاده کرده و ادامه ی شعر را منوط به درک این بند نموده است.



چاره‌ای نیست
از دماغ فرمالیته‌‌‌‌ی افکارم
می‌افتم و
واژه‌وار
در پوست خودکار
می‌‌گنجم
به امید اینکه کسی
برای چند لحظه
پی ببرد

🚩 در وهله ی اول برای چندمین بار برای دوستان سپید نویس عرض کنم که بی خودی سطور را تقطیع نکنند
مگر برای هر سطر اضافه امتیاز میدهند که تعداد سطور را افزایش می‌دهید
مثلا همین بند جناب احمدی را در نظر بگیرید

می توانستند چندین سطر را در هم ادغام کنند و نیازی به قطعه قطعه کردن اضافه تر نبود.

متاسفانه برخی از افراد،متنی می نویسند  و ناخودآگاه به جای ویرگول یا نقطه به سطر بعد می‌روند و نوشته ی خود را کامل میکنند و یا برخی دیگر بدون در نظر گرفتن عناصر شعری و شعریت در اثر،بدون هیچ کوششی نوشته ایی با تقطیع می نویسند و آن را شعر می خوانند.

🚩 در این بند
باز کلمه ی فرمالیته حشو است چرا که اگر شاعر بگوید
از(دماغ افکارم) قطعا بهتر است و اختلاط دو کلمه ی عینی و انتزاعی کافی است و مخاطب خودش در ناخودآگاه خود به فرمالیته بودن دماغی که برای افکار متصور شده پی خواهد برد.

🔷 پوست خودکار

گنجانده شدن در پوست خودکار نمی‌تواند تصویر درستی به ما ارائه کند چرا که پوست خودکار همان لایه ی بیرونی و قاب خودکار است چرا باید واژه وار در قاب خودکار قرار بگیرد درست است که تلمیح و تمثیلی است از ضرب المثل در پوست خود نگنجیدن اما در عمق نوشتاری شعر ناجور است و نچسب.
نوشتار از مغز خودکار منتشر میشود نه از پوست خودکار و این مغز است که مینویسد نه پوست و خودکار بدون پوست هم قابلیت نوشتن را دارد

🚩 تعویق معنا

مقوله ای که در برخی بندهای جناب احمدی به چشم می‌خورد تعویق معنا است.
برای گذراندن زبان از سطح عادی (یعنی سطح خبری شعر ) و رساندنش به مرتبه ی  دیگر که مخیل شاعرانه است از تکنیکی به اسم تعویق معنا استفاده میشود که گاهی این تکنیک مانند شمشیر دولبه ممکن است یا به بهتر شدن شعر کمک کند و یا شعر را سلاخی نماید

برای مثال



شاعرک‌های خواب‌آلود
باور می‌کنند
سطل‌های هرزه
اگر ناخن خشک
تناول کنند
لااقل حقیقت محض
پس می‌دهند...

گرچه خوردن ناخن خشک توسط سطل ها، منظر های مختلفی را تداعی میکند مثل شکنجه، مثل استرس، مثل شکنجه گر، سازمان های امنیتی و قص علی هذا
اما شاید این تعویق  معنا گاهی به مذاق مخاطب خوش نیاد و حتی سطحی از آن عبور کند.
شاعر علاوه بر لایه مند کردن سطور حتما باید نشانه ها و به اصطلاح تابلو های راهنما را هم در وسط شعرش بکارد تا شعر به سمت دادائیسم و چیستان  سوق پیدا نکند.

🚩 عدم توجه به زبان شعر

نمی‌شود با زبان دیروز و معیارهای شعر کلاسیک شعر گفت و ادعای شعر سپید و نیمایی داشت، یا با فاصله‌گیری از زبان امروز و دوری از جزیی‌نگری و با کلی‌گویی، حرف‌های نثرگونه زد و آن‌ها را شعرهای سپید دانست و این اشل کلی است در اشعار سپید برای حفظ
سلامت زبان
در اثنای شعری که جناب احمدی سروده و از المان های نو و مدرن استفاده کرده کلماتی مانند دشت و دمن
همان مین های خطرناکی است که شاعر ناخواسته بر روی آنها پا گذاشته است.
درختک و درختچه کلماتی که یکی هستند و یکی از آنها اضافه است و احتمالا از سهو، املای آن هم درخچه نوشته شده است

در پایان باز متذکر می شوم که به دلیل قاعده ی

«حسنات الابرار سيئات المقربين»

کمی بیشتر مته روی خشاش گذاشتم تا این شاعر با استعداد به آن قله های رفیع دست یازد

در کل شعری بود زیبا و پر از تصاویر بکر و عالی با مضمون قوی و کمی در اجرا ضعیف که ان شاء الله
با مطالعه ی بیشتر و اندوختن تجارب نوشتاری
این خرده کاریها هم مرتفع می‌گردد

یا علی مدد

سید هادی محمدی

سلام به همگی
و علی جان احمدی

سطل اداری
سفسطه‌های ماهانه‌ام را
روی خطوط یائسه
پهن می‌کند
امان از بی‌شعری!

قبل از اینکه وارد نقد شعر بشوم باید یادآوری کنم که تاحدودی با نظر آقا مهرداد عزیزیان موافقم. درسته که دنیای واژه‌ها حد و مرزی ندارد و نباید کلمات را به بند کشید اما یک شاعر مرد بهترست کلماتی را برگزیند که از ذهنیتی مردانه‌ بیرون می‌آید. البته گاه در یک اثر این جنس از کلمات به‌منظور تکنیک پلی‌فونی وارد متن می‌شود و راوی همزمان (در فضای تاهل) از زبان یک زن و مرد سخن میگوید که در این‌صورت قصه فرق میکند. حال اگر در این سپید توجیه دیگری دارد باید بگویم که در اجرا چندان موفق نیست و حق مطلب را ادا نمیکند.

از آنجایی که کلمات یا عناصر سازنده نباید بی‌منطق وارد شعر شوند و اگر واژه‌ی خاصی یا نشانه‌ای در صحنه وجود دارد بهترست نقش‌آفرینی کند، فکر میکنم لابد شاعر منظور خاصی دارد که از سطل اداری استفاده کرده است. بنابراین ذهن تفسیرگر من به شیک بودن واژه‌ها توجهی نمیکند و سعی دارد ارتباط و اتصال اجزای شعر را پیدا کند. پس میتوان گفت سطل اداری نشانگر فردی‌ست که در اداره کار میکند.
اما اگر شاعر فکر میکند شیک است که بگوید اداره، شیک است که بگوید سفسطه، شیک است که بگوید یائسه و... باید بگویم خیر اینگونه نیست و از منطق شاعرانه فاصله گرفته است. مثلا؛ چرا سطل اداری؟ چرا سطل خانگی نه! به دوست جوانم توصیه میکنم که حواسش به بیراهه‌ها و آفت‌های شعری باشد و در این مورد خاص شاعر یا شعری را الگو قرار ندهد.
نقش لغت سفسطه در اینجا توجیه دارد اما منطق (متدولوژی) نه! «سفسطه یا قضیه وهمیه؛ قضیه‌ای که در واقع کاذب و نادرست است اما وهم انسان به آن حکم می‌کند و بر آن صحه می‌گذارد و غرض از آن به غلط انداختن طرف مقابل یا اسکات اوست.»
و امان از بی‌شعری؛ یکی از مهمترین مصائب شاعران جوان، اشتهای زیاد آنان در نوشتن است و اغلب از خود گلایه‌مندند که چرا چشمه‌ی شعرشان خشکیده و نمی‌توانند آن‌چه را که در ذهن دارند بر کاغذ بیاورند یا چرا دچار رکود نوشتاری شده‌اند. باید به دوستان این نکته را یادآور شوم که لازم نیست حتما هر روز، هر هفته یا هر ماه بنویسند، گاه مطالعه‌ی عمیق و اندیشیدن و تمرین کردن از سرودن شعر به مراتب بهتر و تاثیرگذارتر است. پس هیچ ایرادی ندارد که یک شاعر ماه‌ها چیزی ننویسد.

چاره‌ای نیست
از دماغ فرمالیته‌‌‌‌ی افکارم
می‌افتم و
واژه‌وار
در پوست خودکار
می‌‌گنجم

شاعر می‌گوید؛ می‌خواهم بنویسم اما از چه بنویسم و چگونه ایده‌های ذهنی‌ام را اجرا کنم که گرفتار سانسور نشود! پس به ناچار با خودسانسوری و ظاهرسازی (کنایه از دماغ فیل افتادن) ذهنش را به دست قلم میسپارد و از سطح افکاری که دلخواهش نیست سعی می‌کند محتوایی را بیرون بکشد تا آفرینه‌ای را بسازد. اما آیا آفرینه از صافی تخیلِ تازه عبور کرده است تا وارد سرزمین کشف و شهود بشود و به مقام خلق شعر برسد؟ تاحدودی خیر و تاحدودی بله! باید دید که آفرینشگر (خالق) در کمیت و کیفیت تا چه اندازه توانسته است که آفرینه را به خلق اثر ادبی ارتقا دهد. ورنه، هر آفرینه لزوما به اثر تبدیل نمی‌شود.
برای رسیدن به این مهم؛ مطالعات همه‌جانبه در زمینه‌های ادبی، تاریخی، فلسفی، و بهره‌بری کارآمد از آفرینه‌ها در رشته‌های متنوع و ارتقای سطح زیباشناسانه آنها به سطح ادبی (شعری) و هنری نیاز است.

به امید اینکه کسی
برای چند لحظه
پی ببرد
در برابر توده‌ی دشت و دمن
درختک و درخچه‌
نهایتا
اکسیژن را
سانسور کنند

معتقدم یک شاعر خوب نباید فقط از دغدغه‌های زندگی شخصی‌ و مشغله‌های ذهنی خود بنویسد. شعر خوب شعری‌ست که دغدغه و حرف برای گفتن داشته باشد و جهان‌بینی فرد را تحت‌الشعاع قرار بدهد.
توصیه می‌کنم در کنار رسیدن به ظاهر و ساختار شعر، درباره‌ی ارزشِ چیزی که قصد گفتنش را دارید هم کمی تأمل کنید. شاعران امروز بار بسیار سنگین‌تری نسبت به شاعران مثلا پنج قرن پیش بر دوش دارند، چرا که پیش از ما به‌مدت پانصد سال، هزاران شاعر با موضوعات مختلف طبع‌آزمایی کردند و بی‌شمار ایده و مضمون آفریدند.

آیندگان
در هر صورت
از درز ریشه‌ها
جوانه می‌زنند و
شاعرک‌های خواب‌آلود
باور می‌کنند
سطل‌های هرزه
اگر ناخن خشک
تناول کنند
لااقل حقیقت محض
پس می‌دهند...

آری، نسل کنشگر امروز و این آینده‌سازان فردا از هر طریقی که شده ریشه می‌زنند، سبز میشوند، و بدون شک تبدیل به درختی تنومند خواهند شد... به هرحال با رویش ناگزیر جوانه‌‌ها نمیشود کاری کرد!
میتوان گفت شاعر در نشان دادنِ راه تنگ تنفس و فضای خفقان موجود که از پس آن فوج فوج خلاقیت بیرون می‌آید و باعث آشفتگی خوابِ مدهوشان می‌شود، موفق عمل کرده است. در واقع نقطه‌ی اوج شعر همینجاست که باعث شده وزن محتوایی در چند سطر (به‌ویژه از میانه تا پایان خوب شعر) بالا برود و از وزن فرمی آن سنگینتر باشد.

و اما در آخر:
آشنایی با مکاتب مختلف ادبی و هنری، شناخت تمدن‌های بشری و سیر تطور تاریخ، صرف تمامیت فراغت، گذشتن از لذت‌های عادی، مطالعه‌ی متمرکز متون ادبی و رنج‌های بسیاری که در کفه نگاه معمول جز جنون نامش را چیز دیگری نمی‌توان گذاشت، همه و همه مهریه‌ای‌ست که این معشوقه‌ی تمامیت‌خواهِ شعر از تو می‌ستاند. بنابراین یک شاعر بزرگ (به معنای کلمه) برای ماندگاری راهی به‌جز جنون شعر ندارد.

با آرزوی موفقیت برای علی عزیز جوان با استعداد و سایر دوستان🌿

با عرض سلام و ادب و احترام خدمت جناب علی احمدی، ادیب گران‌مهر
و درود بر بزرگواران شعر ناب


در ابتدا از اینکه اثر زیباتون رو با دوستان ناب به اشتراک گذاشتید، سپاسگزارم
و سپس
قصد نقد ندارم هر آن‌چه لازم بود استادهای بزرگوارم زحمت کشیده و عنوان فرمودند خودتون هم که ماشاالله استاد بنده هستید. 🙏😊

فقط از آن‌جایی که مهم‌ترین اصل تقطیع و برش‌های درون سطری در شعر معاصر، دیداری کردن تصاویر شعری‌ست، هم رعایت نکردن آن باعث دشواری خوانش شعر می‌شود و...
جسارتا خواستم پیرو نقدها و جهت رفع ایراد در تقطیع و برش‌های درون سطری، مقاله‌ای از «دکتر فروغ صهبا» رو خدمت شما و دیگر دوستان ادیبم معرفی کنم، مطالعه‌اش برام مفید بوده، چون خودم این مشکل رو داشتم و البته که کامل مرتفع نشده اما در صدد رفع این مورد برآمدم. از این رو گفتم شاید برای دوستان والاقدرم هم مفید واقع شود؛ بالاخره مطالعه‌اش ضرری ندارد...


♦️ برش‌های درون مصراعی یا سطری در شعر معاصر از دکتر فروغ صهبا


💎 چکیده: 

برش‌های درون مصراعی که به لحاظ شکل نوشتاری، برش یا تقطيع پلکانی و عمودی نیز نامیده می شود، عبارت از برش زدن در مصراع‌های شعر و ایجاد وقفه‌های زیباشناختی از طریق تقسيم هر مصراع به دو یا چند بخش و نوشتن آن پاره‌ها به صورت عمودی یا پلکانی است.

برش‌های درون مصراعی پدیده تازه‌ای در شعر معاصر است که مایاکوفسکی (۱۸۹۳- ۱۹۳۰) شاعر معاصر روس بنیانگذاری کرد و پس از اینکه برخی از شعرای فارسی زبان به صورت تفننی از آن تقلید کردند، شاملو از حدود سال ۱۳۲۸ به بعد به صورت گسترده، آن را به عنوان یک تمهيد القاگر وارد شعر فارسی کرد.
این تمهید بنابر اهداف خاصی از قبیل برجسته‌سازی و تأکید بر مقوله‌های خاص یا دیداری کردن تصاویر در مصراع‌های شعر رخ می دهد.
تعيين جایگاه برش در مصراع‌ها یا سطرهای شعر از جهت القای پیام بسیار حائز اهمیت است. گرچه قوانین ویژه‌ای برای این کار وجود ندارد با جستجو در اشعار شاعرانی که از این تمهید بهره برده‌اند می‌توان تا حدودی این جایگاه را استنباط و مشخص کرد، در مقاله حاضر سعی بر این است که پس از توضیح مختصری درباره‌ی پیشینه‌ی برش‌های درون مصراعی، با توجه به نمونه‌های موجود در اشعار معاصر مشخص می‌شود این‌گونه برش‌ها در چه مواضعی از مصراع‌ها یا سطرهای شعر رخ می‌دهد.
نتیجه‌ی کار گویای آن است که برش‌های درون مصراعی را در سه گروه می‌توان جای داد:

۱- برش بین اجزا و واحدهای تصویری برای دیداری کردن تصویرهای شاعرانه

۲- برش بین اجزا و واحدهای زبانی به منظور تکیه و تأکید بر آن‌ها

۳- برش بین اجزا و واحدهای موسیقایی برای برجسته‌سازی هماهنگی‌های آوایی...

.
.
.


📚 منبع: برش‌های درون مصراعی در شعر معاصر
✍ دکتر فروغ صهبا



با آرزوی توفیق روزافزون برای ادیب فهیم و مهربان شعر ناب 🙏

مانا باشید به شعر