وجه تسمیه اورامان یاهورامان(هه‌ورامان):همایون محمدنژاد
وجه تسمیه اورامان یاهورامان(هه‌ورامان):همایون محمدنژاد
در خصوصکلمه «اورامان یا هورامان»از نظر لغت و ریشه یابی کلمات و سیرتاریخی و باستانی آن نظریه های متفاوتی به دست آمده است که به برخی ازآن ها در زیر اشاره می کنیم:
1-باتوجه به بلندی و مرتفع بودن این سرزمین «هوور ئامان» یعنی خیز برداشتن و بالا آمدن و ورم کردن و صعود کردن تلقی می شودکه به معنی از دل زمین بیرون آمدن و سرپا ایستادن می باشد.
2-چون که اورامان منطقه ای کوهستانی وسردسیر بوده و پوشش ابری و باران زایی آن فراوان بوده«هه‌ورامان»؛کلمات(هه ور=ابر/ئامان =آمده) آمدن ابر در آسمان و نمادبارندگی فراوان تداعی این مطلب است.
3-اورامان یاهورامان از دو واژه ترکیبی(او(هو)به معنی بلندی واشاره به مکان بالا و رام یعنی آرام و نیرو دهنده به دست آمده است اورامان(هورامان):سرزمین و مکان بلند و آرام .
4-از واژه«ئورامه ن»که نام یکی ازآهنگ های قدیمی کرد در قبل از اسلام می باشد.
5-در فرهنگ لغت«برهان قاطع» اثرمحمدحسین خلف تبریزی آمده است که : اورامان از دو واژه ترکیبی(ئوور به معنی قلعه مستحکم وسخت ودارای (حصاروبارو)و مان یعنی خانه ومسکن تشکیل شده است.اورامان:قلعه و سرزمین.
6-اورامان یا هاورامان به معنی مکان و پناهگاه و طلب و هاوار (فریاد)برای پناه شدن با وجود کوه های مرتفع و سنگلاخی بودن.
7-از کلمه«ئورومون» استخراج شده که شاعران پیشین اورامی همچون صیدی اورامی ازاین واژه بسیار استفاده کرده است.
8-اورامان از واژه«اورتن»گرفته شده که به معنی سرود های دینی زردشتیان و از لحن های موسیقی قدیمی است.
۹-هورآمان همان «خورآمان» است، مشرق و مطلع خورشید.
10-ازکلمه«اهورئامان»به معنی مکان وجایگاه خدای زردشت(اهورامزدا)هور=اهورا(ایزد وخدای زردشت)مان=مکان وجایگاه
11-از«اورامن»استخراج شده که نام آهنگ اصیل و قدیمی ایرانیان درقبل ازاسلام و لحنی قدیمی از الحان موسیقی قدیمی ایران به شمارمی رفته است،که مطابق بابحر هزج مسدس بوده و فهلویات را بدان می خواندند.(فرهنگ فارسی اثردکترمحمد معین) ازنوع شعر فهلویات می توان به دوبیتی های باباطاهر همدانی در قرن 4هجری قمری اشاره کرد.
12-از«اورامن»به معنی خوانندگی به زبان پهلوی استخراج شده اورامنان :شعرهای پهلوی ومحلی ایرانیان(فرهنگ فارسی سعدی:اثر حامدربانی )
13-از«اورام»به معنای سرود و نیایش آیین زردشت که زردشتیان دربرابرآتش می خواندند.(فرهنگ دهخدا: اثرعلی اکبردهخدا).
14-از«اور»به معنای شهرو«امان»به معنی پناه گرفتن وپیشوند«اور»درشهرهایی چون اور(پایتخت سومر)اورمیه-اورشلیم-اورفا-اورامان تداعی این معناست.باتوجه به وجودقلعه های قدیمی دراطراف شهرها و روستاهای اورامان مثل شهرهای پاوه-هورامان تخت-نودشه-وروستاهای پالنگان-دزآور(زاوه‌ر)-دیوه‌زناو-پایگلان و...مناطق دیگراورامان ازخطرحملات دشمنان درامان می ماند.
همایون محمدنژاد-10آبان ماه1371-شهرستان سنندج
هرکس قله‌های بلند اورامان رادیده باشد می تواند دریابد که این کوهستان،روستاهای زیبای این منطقه رادرآغوش گرفته،ودرطول تاریخ آنهاراازمصائب‌وخطرات مصونشان داشته است.تنهاموردبسیارنزدیک به وجه تسمیّه‌ی اورامان همان اورامن یا اورامه است که آن هم بی تردید ازاورامان ماخوذ استنهبالعکس.