آموزش وزن شعر به زبان ساده- قسمت يازدهم

لینک دانلود کتاب آموزش وزن شعر به زبان ساده : برای دانلود اینجا کلیک کنید .
آموزش وزن شعر به زبان ساده- قسمت يازدهم
همه فکر می کنند که جذابیت رباعی فقط در کوتاهی آن است اما یادتان باشد که دوبیتی هم کوتاه بوده و بسیاری از قطعه های موجود در گلستان و... تنها دو یا سه بیت هستند. یکی از مهم ترین علل استقبال از رباعی وزن آن و اختیارات شاعری زیادی است که می شود در آن استفاده کرد.
*
وزن اصلی رباعی این است:
*
_ / U U _ _ / U U _ _ / U U _ _
*
که همانطور که قبلا خوانده ایم نامش می شود:
*
مستفعلُ مستفعلُ مستفعلُ فع
*
اما با استفاده از یک اختیار وزنی نادر (که بعدا فرا خواهیم گرفت) این وزن اصلی نیز از آن ساخته شده که در بسیاری از رباعی ها به کار می رود:
*
_ / U U _ _ / U _ U _ / U U _ _
*
که نامش می شود:
*
مستفعلُ فاعلاتُ مستفعلُ فع
*
حالا حساب کنید که همه ی دوهجاهای کوتاه پیاپی «U U» نیز می توانند در هر رکن به یک هجای بلند «_» تبدیل شوند. و تمامی این اوزان ساخته شده می توانند در یک رباعی در کنار هم بیایند.
*
حالا با هم یک رباعی از خودم را مرور می کنیم:
*
من بودم و از جنس نبودن هوسی
*
من بو د م از جن س ن بو دن ه و سی
*
_ / U U _ _ / U U _ _ / U U _ _
*
مستفعلُ مستفعلُ مستفعلُ فع
*
می گفت: نبایست به فردا برسی
*
می گفت ن با یست ب فر دا ب ر سی
*
_ / U U _ _ / U U _ _ / U U _ _
*
مستفعلُ مستفعلُ مستفعلُ فع
*
شاید برسم! ولی کجا؟ آه... چرا؟!
*
شا ید ب ر سم و لی ک جا آه چ را
*
_ / U U _ _ / U _ U _ / U U _ _
*
مستفعلُ فاعلاتُ مستفعلُ فع
*
بر تخت قطار گریه می کرد کسی...
*
بر تخ ت ق طار گر ی می کرد ک سی
*
_ / U U _ _ / U _ U _ / U U _ _
*
مستفعلُ فاعلاتُ مستفعلُ فع
*
می بینید که ظاهرا وزن بیت اول و دوم فرق دارد اما کاملا درست بوده و همه ی مصرع ها از وزن های مطرح رباعی هستند.
■
سيد مهدى موسوى