بیت، مصراع، ردیف قافیه و وزن چیست؟

مسلمانان مرا وقتی دلی بود که با وی گفتمی گر مشکلی بود
به گردابی چو می افتادم ازغم به تدبیرش امید ساحلی بود
دلی همدرد و یاری مصلحت بین که استظهار هر اهل دلی بود
ز من ضایع شد اندر کوی جانان چه دامن گیر یا رب منزلی بود
هنر بی عیب هرمان نیست لیکن ز من محروم تر کی سائلی بود
بر این جان پریشان رحمت آرید که وقتی کاردانی کاملی بود
مرا تا عشق تعلیم سخن کرد حدیثم نکته هر محفلی بود
مگو دیگر که حافظ نکته دان است که ما دیدیم و محکم جاهلیبود
-------------------------------------------------------------------------------
1. بیت چیست ؟
کوچک ترین واحد شعر بیت است .شعر بالا از هشت سطر تشکیل شده است.به هر یک از این سطر ها یک بیت یا خانه می گویند .
مثال : مسلمانان مرا وقتی دلی بود که با وی گفتمی گر مشکلی بود
-------------------------------------------------------------------------------
2 . مصراع چیست ؟
کم ترین مقدار سخن موزون یک مصراع است. در شعر بالا دیدید که هر بیت از دو قسمت تشکیل شده ، به هر یک از این قسمتها یک مصراع می گویند .
مثال : مسلمانان مرا وقتی دلی بود
-------------------------------------------------------------------------------
3 . وزن چیست ؟
شما با شنیدن هر یک از مصراع ها آهنگ خاصی را حس می کنید که آن را در یک جمله معمولی نمی بینید، این آهنگ که در تمام مصراع ها یکسان است وزن شعر است . وزنی که در هر یک از مصراع ها احساس می شود تابع نظمی است که در چگونگی قرار گرفتن کلمات آن مصراع وجود دارد .
-------------------------------------------------------------------------------
4. ردیف چیست ؟
به پایان مصراع اول شعر و مصراع های زوج نگاه کنید واژه (بود) بصورت یک کلمه مستقل و به یک معنی در پایان همه آنها تکرار شده است . این واژه ردیف نام دارد . ردیف می تواند یک یا چند واژه یا یک جمله باشد . به شعری که ردیف دارد مردُدف می گویند .
مثال :
مسلمانان مرا وقتی دلی بود که با وی گفتمی گر مشکلی بود
به گردابی چو می افتادم ازغم به تدبیرش امید ساحلی بود
-------------------------------------------------------------------------------
5 . قافیه چیست ؟
به واژه های قبل از ردیف در پایان مصراع اول و همه مصراع های زوج شعر نگاه کنید . حرف (لی) در پایان همه این واژه ها تکرار شده است این حروف مشترک قافیه نام دارند . کلماتی نظیر (دلی ، مشکلی ، ساحلی ، منزلی و ... ) که این حروف مشترک در آنها آمده کلمات قافیه هستند. در مصراع یا بیتی که مردُدف نیست آخرین کلمه قافیه است . از مهمترین تاثیرات قافیه تکمیل وزن است .
-------------------------------------------------------------------------------
6 . مصرُع چیست ؟
بیتی که هر دو مصراع آن قافیه داشته باشد مصرُع است . مانند بیت اول شعر .
مسلمانان مرا وقتی دلی بود که با وی گفتمی گر مشکلی بود
-------------------------------------------------------------------------------
7 . قالب چیست ؟
شکلی که قافیه به شعر می بخشد قالب نام دارد . تفاوت قالب ها ، تفاوت در چگونگی قافیه آنهاست . اگر نحوه تکرار قافیه در 2 یا چند شعر یکسان باشد ، تعداد ابیات ، محتوا و وزن ، نوع قالب را مشخص می کند . شعر سنتی قالب های متفاوتی دارد اما قالب شعر نیمایی از کوتاه و بلند شدن مصراع ها حاصل می شود .
-------------------------------------------------------------------------------
8 . تخلص چیست ؟
به نام شعری شاعر تخلص می گویند که در بیت آخر یا بیت های ما قبل آخر می آید .