گشتی در پهن‌دشت ادب پارسی (۱)
به نام پروردگار شادی‌آفرین
به بهانه‌ی فرارسیدن «سیزده‌به‌در» گشتی در پهن‌دشت همواره سبز ادبیات پارسی زده، دو شاخه‌ی تر، پیشکش می‌گردد:
الف_ رد پای«سیزده‌به‌در»در شاهنامه‌ی فردوسی:
می‌دانید که:
شاهنامه‌ی فردوسی _شاهکار ادبیات حماسی جهان_ اقیانوس بیکران دانایی است و علاوه بر مطالب حماسی، قاموسی ژرف پیرامون مفاهیم و موضوعات گوناگون است. در این مقال کوتاه و مجال اندک با توجه به محتوای بحث، تنها به این نکته اشاره می‌شود که:
در بخش پادشاهی خسروپرویز و چگونگی راه یافتن باربد به نزد خسروپرویز، ابیاتی هست که می‌تواند گویای جشن سیزده‌به‌در باشد؛ جشنی در دل باغ که از نوروز شروع شده و تا دو هفته ادامه داشته است:
بدان باغ رفتی به نوروز شاه
دو هفته ببودی بدان جشنگاه
شرح کامل جشن مورد اشاره را می‌توانید با کلیک بر نوشته‌ی قرمز زیر، در سایت گنجور بخوانید:
فردوسی، شاهنامه، پادشاهی خسروپرویز، بخش ۷۰.
ب_رد پای«سیزده‌به‌در»در ویسو رامین:
آگاه هستید که:
منظومه‌ی ویس و رامین _سروده‌ی فخرالدین اسعد گرگانی_ یکیاز برجسته‌ترین داستان‌های عاشقانه‌ی ادبیات گهربار پارسی است.
در سرآغاز این منظومه‌ی زیبا، شرح جشنی عمومی در بهاران آمده است؛ که در آن، پادشاه و نیز مردم، در باغ و راغ، به خوشی و پایکوبی می‌پردازند.
زمان و نیز کیفیت این جشن عمومی در دل طبیعت، بسیار شباهت دارد به آیین سیزده‌به‌در:
یکی جشن نو آیین کرده بُد شاه
که بُد در خورد آن دیهیم و آن گاه
....
چه خرّم جشن بود اندر بهاران
به جشن اندر سراسر نامداران
...
اگر چه بود بزم شاه خرّم
دگر بزمان نبود از بزم او کم
کجا در باغ و راغ و جویباران
ز جام می همی بارید باران
همه کس رفته از خانه به صحرا
برون برده همه ساز تماشا
ز هر باغی و هر راغی و رودی
به گوش آمد دگر گونه سرودی
زمین از بس گل و سبزه چنان بود
که گفتی پر ستاره آسمان بود
ز لاله هر کسی را بر سر افسر
ز باده هر یکی را بر کف اخگر
گروهی در نشاط و اسپ‌تازی
گروهی در سماع و پای‌بازی
گروهی می‌خوران در بوستانی
گروهی گل‌چنان در گلستانی
گروهی بر کنار رودباری
گروهی در میان لاله‌زاری
بدانجا رفته هر کس خرّمی را
چو دیبا کرده کیمخت زمی را
شهنشه نیز هم رفته بدین کار
به زینتها و زیورهای شهوار
ابیات کامل این بخش از ویس و رامین را نیز می‌توانید با کلیک بر نوشته‌ی آبی زیر، در سایت گنجور بخوانید:
فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، بخش ۸ - آغاز داستان ویس و رامین.
منابع:
۱_ مقاله‌ی «سیزده‌به‌در»، سجاد آیدنلو، منتشر شده در نشریه‌یفرهنگ و ادبیات عامه، سال ششم، خرداد و تیر ۱۳۹۷.
۲_ خانواده در شاهنامه‌ی فردوسی، زهرا حکیمی بافقی، اصفهان: بهچاپ، ۱۳۹۱.
ریز مشخصات اثر یادشده را می‌توانید با کلیک بر لینک بنفش زیر، در سازمان اسناد ملی ایران بخوانید:
زهرا حکیمی بافقی، سازمان اسناد ملی ایران.
۳_ جستجو در نت.
سپاس از خوانش مهرانگیزتان!
بهارانتان سرشار از طراوت!
زهرا حکیمی بافقی، بهار ۱۴۰۲.