شعر تک و انواع آن (کوتاه ترین گونه های شعر جهان)

شعر تک و انواع آن
شعر تک را می توان کوتاه ترین گونه ی شعری در زبان فارسی دانست و نوعی خاص از آن را نامزد عنوان کوتاه ترین گونه ی شعری جهان.
شعر تک، همانند سه گانی، سروش، سه گلشن و شعر سبز یا چندآهنگ، در میانه ی شعر سنتی و نو و یکی از گونه های شعر پیشرو است که زیرگونه هایی هم دارد و از نظر طول سروده در سه نوع کلی قرار می گیرد:
1- شعر تک نیمه فشرده:
شعری در یک مصراع یا مصراع واره ی عادی،
مانند
"دل را شکستی‌‌‌‌‌‌؛ تکه هایش را نبردی"
و مانند
"آسمان من بی ستاره ماند"
2- شعر تک فشرده:
شعری کوتاه تر از یک مصراع یا مصراع واره ی عادی و در تعداد کمی کلمه، مانند
"آسمان من بی ستاره..."
و مانند
"آ... تش... ف... شان، دلم"
3- شعر تک بسیار فشرده:
شعری تنها با یک کلمه که این یک کلمه هم ممکن است بصورت کلمه ای مرکب یا چند تکواژی یا کلمه ای ساده یا حتی ناقص و شکسته باشد‌‌؛ مانند
"قایقشک" و مانند
"پروان(پر...وا...ن...)" و حتی مانند" س... ر"
شعریت شعر تک:
در تعریف شعر و این که اصلا چه چیزی را می توان شعر نامید، اختلاف نظر زیادی وجود دارد و به همین دلیل، تفکیک شعر از غیر شعر، چندان آسان نیست. با این حال، آنچه باعث می شود بتوانیم شعریت شعر تک را - حتی در کوچک ترین و طبعا محدود و دست بسته ترین نوعش یعنی شعر تک بسیار فشرده - ادعا یا حتی اثبات کنیم، ویژگی هایی است همچون عاطفی و فوق عادی بودن کلام در آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌
مثلا تک بسیار فشرده ی "قایقشک" را بررسی کنیم و برخی ویژگی های آن را بیابیم:
1- چندخوانشی بودن:
"قایقشک" می تواند در حالتی فوق عادی، مفاهیم مختلفی به ذهن مخاطب، منتقل کند‌‌‌‌‌‌‌‌ ازجمله:
قایق+ اشک، قایق+ شکست، قایق+ شَک و....
2- تصویری بودن: تصویر قایق +....
3- عاطفی بودن: بویژه در برخی خوانش ها مثل قایق+ اشک ویا قایق+شکست.
4- تازه، نوآورانه و فوق عادی بودن:
"قایقشک" بعنوان کلمه ای مرکب و چندپهلو، طبعا تازه، نوآورانه و در نتیجه، فوق عادی و در نتیجه دارای ویژگی شعری است.
حال، "پروان" را با چند خوانش ببینیم:
پروانه، پروا(ترس) + نه: بی پروا، پر+ وا: باز + نه = بدون باز کردن پر / بدون پرِ باز، استانی در افغانستان، پروانه.
نکته: ساختن واژه ای مانند "پروان" به قصد شعر و وادار کردن مخاطبان به اندیشیدن در آن و ایجاد امکانی برای برداشت های چندگانه از یک واژه، طبعا برتر از سخنی عادی و غیرشعر است و به قلمرو شعر، نزدیک یا این که دارای حق ورود به ساحت شعر است.
اکنون نظرتان درباره ی "س... ر" چیست؟
همان طور که دیده ایم، شعر تک بسیار فشرده، به فیلم کوتاه یا بسیار کوتاهی شباهت دارد که بر صحنه ای ویژه، متمرکز شده و چه بسا آن صحنه را از چند زاویه به تماشا می گذارد و هدفش درگیر کردن اندیشه و احساس بیننده است.
(ادامه دارد:
مقایسه ی شعر تک فارسی با کوتاه ترین گونه های شعری جهان)
محمدعلی رضاپور (مهدی) -
دی ماه 1400 کوچنمای خورشیدی،
صباشهر، تهران، ایران.