ایل ملکشاهی، تاریخ مملکت و ایل ملکشاهی بلباس چمشگزگ(روژکی) قسمت دوم.

ايل ملكشاهى بلباس
تاریخ مملکت و ایل ملکشاهی بلباس چمشگزگ (روژکی)
قسمت دووم
نویسنده : حسین حبیب ملکشاهی بلباس
اربیل ٢٠٢٠/٥/١
توضیح ساده ای از طوايف ايل ملکشاهی (چمشگزگ) در ايلام. طوايف : سرايلوند بیگزاده و باولک بیگزاده.
با توجه به آنچه گفته می شود در مورد خاستگاه برخی از طوايف ملكشاهى که از بنی اسرائیل و بنى کنعان و بنى مضر هستند كذب محض است و هيچ صحت ندارد، همه ما می دانیم که در زمان امراى ملكشاهى توشمال كوخاله بگ ، توشمال کاکا کاتوره بگ ، توشمال كاكا موسى بگ ، توشمال دوست محمد بگ(دوسگه) و توشمال کهزاد خان ، توشمال ابراهيم و توشمال قيطاس و توشمال قيطول و دیگران، سران ايل ملکشاهی بوده اند و در یک دوره زمانى برخی از مشکلات بین آنها و بین شاهزاده محمدعلی میرزا قاجار حاکم لرستان و کرمانشاه رخ داده است،و این شاهزاده قصد ایجاد اختلاف بین اعضاى ايل ملکشاهی را داشت و نامه آن در مورد اصالت چند طايفه و تيره ملكشاهى كذب محض است، و تحریف خاستگاه طایفه سرايلوند بیگزاده و نسب آنها به بنی اسرائیل ، وطايفه کینیاينه ، خلیلوند ، رسولوند و کلوند به بنى کنعان و مضر و دیگران، به منظور بی اعتبار کردن و کاهش محبوبیت آنها در بين اعضای ايل خود و به ویژه طايفه سرايلوند بیگزاده، زیرا از تحویل واردات حرم (پيرمامه) به دولت مرکزی محمدعلی میرزا قاجار جلوگیری می كردند و به دلیل اقتدار گسترده آنها ، باج را پرداخت نمی کردند، و به دلیل انسجام فرزندان این ايل و ایمان به مافوق آنها به بزرگان خود، على ميرزا قاجار به هدف خود نرسید. [٥١]
با توجه به خاستگاه ونسب طوايف : شكر بگ ، نقى(نظر بگ) ، كاظم بگ ،روسگه(روستم بگ)، خداداد، ملگه، خميس، حسين بگ فرزندان شمير.
روایات زیادی در رابطه با خاستگاه آنها و نام پدر بزرگ آنها وجود دارد ، همانطور که رستم رفعتی در کتاب خود (انساب شهرى وعشايرى استان ايلام ص340) ذكر كرده است مبنی بر اینکه شخصی بنام جميل از اعراب ربوط دشت عباس به محل اركوازمهاجرت و در جوار طايفه كينيانه سكونت اختيارى و داراى چند اولادى بوده است. نجم سلمان مهدی فیلی در كتاب خود (تاريخ قبائل وأنساب ،فلكلور،تراث قومي، راجعة جرجيس فتح الله، ص 165) ذكر كرده است،همچنین این که خاستگاه این طایفه متعلق به عيلاميان باستان است و جد بزرگ آنها شمير ولد علی جان است.
همچنین جناب آغاى عليرضا اسدى ادعا ميكند كه اصليت این طايفه از نوادگان پادشاه سلجوقی (ملک شاه) ميباشد و پدر خمیس و برادرانش شخصى به نام شمیر است و این ادعا به این معنی است که آنها ترک سلجوقى هستند. همچنین برخی از بزرگان این طایفه خود را به اعراب ربیعه یا بنی هاشم نسبت می دهند. همچنين محقق (احمد لطفی ، دانشگاه پیام نور بدره) ، او آنها را به ايل سوره ميرى نسبت می دهد و اظهار ميكند که پدر خمیس شخصی به نام شمير است.
اما طبق نظر بنده ، منشأ این طايفه از ملكشاهى كرد است و در زمان جد بزرگشان شمير ، آنها در منطقه (زرباتيه و بدره ، عراق)زندگی می کردند و پیش از(250) سال ، به عموزادهاى ملكشاهى بلباس خود پیوستند و با آنها مستقر شدند و بخصوص كرد بودن آنها هيچ شكى نيست و از كردهاى تبار ملكشاهى ميباشند.
ايل ملکشاهی فقط از لحاظ جغرافیایی به دو بخش تقسیم شده است چمزی و گچی:
ملکشاهی چمزى: ۱- سرایلوند بیگزاده ۲- نقی (نظربگ) ۳- کلوند بیگزاده كال(كولاوى بگ)4-خزروند بیگزاده(خزر بگ)5- خداداد 6- گلان بیگزاده ۷- شکربگ ۸- حسین بگ ۹- باباهای پیرمحمد ۱۰- روسگه (رستم بگ) ۱۱- قیطولی بیگزاده ۱۲- على نظر بیگزاده(کۆچکری) ۱۳- کاظم بگ 14- کینیانه (كينيان) بیگزاده 15- خلیلوند بیگزاده(خليل بگ) 16- کناری وند ۱۷- گراونی ۱۸- خمیس ۱۹- شيره میر (شێرە مێر) ۲۰- کل کل ۲۱- کلگه ۲۲- کوگر (کبک گیر) ۲۳- سیه گه 24- جمعه 25- ملگه.
ملکشاهی گچی: ٢٦- رسولوند بیگزاده(رسول بگ) ۲۷- باولک بیگزاده ۲۸- خیرشه بیگزاده ۲۹ - کوکی ۳۰- دوقرصه بیگزاده ۳۱- مهر بیگزاده(قيطول + خلف).
رابطه طايفه سرایلوند بیگزاده با طايفه نقى:
روابط خانوادگی بین این دو طایفه به زمان توشمال دوست محمد (دوسگه) و مرحوم نقی ولد نظربگ، بازمى گردد،
مرحوم نقی جوانی شجاع بود و به دلیل همین صفت ، توشمال دوست محمد (دوسگه) به نقی پیشنهاد کرد که وی را به روستاى خود ، کلک سیاب همراهی کند، نقی با این پیشنهاد موافقت کرد و او در آن زمان با آنها زندگی می کرد و نوه های وی هنوز هم در روستای کلک سیاب زندگی می کنند، و بعد از انقلاب اسلامى این روستا به نام كلک نقى نامگذاری شد، همچنین مرحوم نقی پسر عموی مادر توشمال دوسگه می باشد بنام فاطمه دختر مرحوم خمیس.
همچنین قهرمان آکنه بی خان دايى شاه محمد یاری (شامگه)ميباشد و همچنین توشمال امیربگ سرايلوند بیگزاده همسر نوه شامگه از طرف مادرى و نوه جافگه از طرف پدرى به نام (جميله)است، جميله دختر خودامراد، هنگامی که مرحوم شامگه درگذشت ، او به دستان شیخ ملا حسنی از سرایلوند بیگزاده در نجف به خاک سپرده شد و در كنار او توشمال امیربگ و نوه شامگه(جميله)در كنار او دفن شدند.
این نشان می دهد که رابطه این دو طایفه به قدری قوی است که اکنون در ملکشاهی نمی توانیم به راحتی بین آنها تمایز قائل شویم و همه فکر می کنند که آنها یک طایفه هستند و در واقع می توان گفت که آنها مانند یک طایفه هستند و در دوران خوب و بد رابطه برادرى و خون دارند.
طایفه سرایلوند بیگزاده: سالاربگ:
اين طايفه از قدیمی ترین طوايف ملكشاهى بلباس(چمشگزگ) است از اعقاب امیران ملکشاهی طایفه سرایلوند از بیگزادگان ملکشاهی بلباس چمشگزگ(روژکی) می باشدن.
و نام این طايفه از نام یکی از اجداد و امیران ملکیشانی گرفته شده است به نام سالار بگ فرزند میر فروخشاد بگ(میر وفری بیگ).
در میان كورد و سایر اقوام طبیعی است برای یک طایفه نامشان از شخص ویا مكان ویا کوه ویا برعکس کوهی با نام شخص یا طايفه شناخته شود.
با توجه به مناطق جغرافیایی مختلف کرد ، برخی از کلمات(پسوند) به انتهای نام طوايف کرد اضافه می شود مانند حروف (ى _ اى _ لوو _ وند)، در مناطق ترکمن ها براى طوايف كرد و باقى طوايف بیشتر از حروف (لوو) استفاده می شود ، مانند ايل (شادی) چمشگزگ در خراسان به (شادلوو) تبديل می شود و در شمال کردستان از حروف (ان)، استفاده ميشود مانند ايل شکاک، به شکاکان تبديل مى شود و در اقليم كردستان عراق از حروف (ى) استفاده مى شود مانند طایفه هسنیان، به طايفه هسنى، تبديل مى شود و در لرستان و بخشی از استان ایلام و كرمانشاه از حروف (وند) استفاده مى شود مانند طایفه پیران ملکشاهی به طايفه پیرانوند، تبديل مى شود.
این طايفه و تمام طوايف ملكشاهى در ایلام یه قسمت مستقیماً از ديرسيم به ایلام آمدن ویک قسمت دیگر در مناطق (آذربایجان – دهوک – سنندج) سکونت داشتند و سپس به آرامی خزیدند تا اینکه به کرمانشاه و سپس به شكل گروه گروه به ایلام و لرستان رسیدند.
جد بزرگ اين طايفه شاهزاده فروخشاد بگ(مير وفرى بیگ) ، فرزند میر على بگ ، فرزند پادشاه پیر حسین بیگ ،فرزند پادشاه حاجی رستم بگ ، فرزند پادشاه سهراب بگ ، فرزند پادشاه شیخ حسن بگ، فرزند پادشاه تاج الدین يلمان بگ ، فرزند پادشاه کیقباد بگ ملکیشی ، فرزند پادشاه خالد ملکیشی کرد ، فرزند شاهزاده فخرالدین محمد ، فرزند شاهزاده اسعد بگ ، فرزند پادشاه ملکیشو است.
هنگامی که بخشی از ايل ملکشاهی (چمشگزگ) در سال 1514 پیش از میلاد مهاجرت کردند ، به ايران و کردستان عراق وعراق عجم ، آنها حاکمیت بخش بزرگی از عراق، کرمانشاه ، همدان و ایلام را به دست گرفتند.
امیر فروخشاد بگ(میر وفری بگ) با برادرانش کولاوی بیگ(کعبعلی- کلوند) - میر رسول بیگ(رسولوند) - میر خضر بیگ(خزردینوند) - میر خلیل بیگ(خلیلوند) و باقی برادران و عموزادهایش حاکمان منطقه ایلام بوده اند و از عموزادهایشان از طایفه دونار بیگزاده حاکمان محال تیلکوه. [٥٢]
طایفه سالاریوند بیگزاده شامل تیرەهای زیادی است، در استان ایلام عمدتاً در شهر ملکشاهی و شهرستان مهران ساکن هستند.
ودر گلان صالح آباد حدود صد خانوار از طایفه سکونت دارند(فتاحی - منصوری - ساکتیان - سلیمانی - شیرزادی - رحیمی).
بخش دیگری از این طایفه بنام طایفه (بَی) در میان ایل ارکوازی می باشند و از بزرگترین طایفه ارکوازی حساب میشوند واز نوادگان میر مراد ویس هستند.
بخش دیگری از این طایفه در میان ایل دهبالایی بنام طایفه (کاوله) شناخته میشوند و از بزرگان دیوالایی هستند.
بخش دیگری از این طایفه در استان کردستان و شهر بیجار یکجانشین شده است وبنام سالاروند.
بخش دیگری از این طایفه بزرگ در لرستان ودر میان بختیاری یکجانشین شده است وگویش آنان لری است.
بخش دیگیری از این طایفه در استان کرمانشاه یکجانشین شده است در منطقه سرقلعه. و بخش دیگیری در استان همدان و استان اهواز.
وبخش دیگری در کشور عراق در شهرهای کوت و بغداد و بصره.
و بخش بزرگی از این طایفه در اقلیم کوردستان عراق در استان اربیل و سلیمانیه و کرکوک و دهوک و در شهر قصروک دارای روستای هستند بنام ملکیشان.
بخش دیگری از این طایفه از نوهای فاضل بیگ در محال دیوا ملکشاه ساکن هستند و به فاضلی تبار معروف هستند.
شاخه دیگری از این طایفه در میان طایفه خیرشه ملکشاهی بلباس سکونتد دارند بنام شاواز.
شاهزاده فرخشاد بگ (وفری بگ)، شاهزاده ملکشاهی فرزندى به نام سالار بگ داشته و شاهزاده سالار بگ فرزندى به نام تیمور بگ و تیمور بگ فرزندى به نام سلطان ويس داشته وسلطان ویس چهار فرزند به نام هاى (خداويس بگ و مراد ویس بگ و علی ویس و سلیمان ویس).
خداويس بگ فرزندى به نام میر ویس بگ دارد.
مراد ویس بگ فرزندى به نام علی جان بگ دارد.
میر ويس بگ ، فرزند خداویس بگ ، دو فرزند دارد به نام (الوند بگ و كوخاله بیگ بزرگ) ، الوند بگ دارای فرزندی به نام ججكه بگ و شاه کرم بیگ(شاکه) است. وججکه بگ، چهار فرزند به نام های (كاكا كاتوره بگ ، هادی بگ (هیرگه) ، كاكا موسی بگ (موسگه).
توشمال كاكا كاتوره بگ سه فرزند دارد بنام (توشمال دوست محمد دوسگه ، سيد محمد بگ ، ميره بگ).
توشمال دوست محمد (18) فرزند داشته بنام (صفر خان _ كريم خان _ كمرخان_ سهراب خان _ توشمال کهزاد خان _ عبدي خان _ بي خان_ شيرخان _ شاكه خان _رستم خان _ مي خان _ آرام خان _بابا خان _طهماسب خان _ابراهيم خان بيرگه – آزاد خان - محمد خان – عزيز خان).
و ميره بگ (9) فرزند داشته بنام (آكه خان _ خان محمدخان _ يارى خان _ ملا ملك بگ _ اله خان _ الفت خان _ على خان _ جاسم خان _ احمد خان حمودى).
وسيد محمد بگ (5) فرزند داشته بنام (رضا بگ - ابراهيم بگ - كولنى خان _ برغش خان _ نور محمد خان).
وتوشمال كوخاله بگ بزرگ داراى (12) فرزند است (شاكه - سيد محمد بگ – علي محمد – پیرگه(بيرى) - كمر خان - ولى – هواس – حسين – درويش – شهباز(شاواز) – حيدر).
واز فرزندان شاكه فرزند كوخاله بك بزرگ (سيد محمد و سيد محمد داراى فرزندى بنام اسماعيل).
اسماعيل چهار فرزند دارد بنام (فرهاد – على قلى – مالك – آزاد خان).
آزاد خان دارى سه فرزند به نام (نياز خان – ابراهيم – نور محمد).
كدخدا نياز خان داراى (7) فرزند بنام هاى (جاسم – على محمد – سيد محمد – خان لر – علي بابا – محمد – تراب).
بعضى از فرزندان و نوه های توشمال مراد ويس بگ ، فرزند شاهزاده سلطان ویس ، فرزند شاهزاده تیمور بگ ، فرزند شاهزاده سالار بگ ، فرزند شاهزاده فرخشاد بگ (میر وفری بگ).
علی جان فرزند مراد ويس، داراى فرزندى بنام (روزه بیگ)، و روزه داراى (2) فرزند بنام (بسام بگ – اسماعيل)، و بسام بگ داراى (3) فرزند بنام (منصور بگ – فتاح – سليمان بگ)، واسماعيل داراى فرزندى بنام (بابير) و بابير داراى فرزندى بنام (على).
منصور بگ داراى (2) فرزند بنام (جمشيد – أمير) و فتاح داراى فرزندى بنام (سايه)، وسليمان بگ داراى (2) فرزند بنام ( علي بگ – شكر بگ).
شجره نامه طایفه سرايلوند بیگزاده یک شجره بزرگى است و ما نمی خواهیم اینجا تمام شجره نامه را بنویسیم و انشاءالله در کتاب خود کل شجره نامه را خواهم نوشت.
توشمال كاكا كاتوره بگ ​​آنقدر در ایلام و ایوان تأثیر داشت كه همه كاروان های تجاری كه از آن منطقه عبور می كرده اند مالیات به وى می دادند، و همه طوايف كرد براى او احترام ميگذاشتند، اکنون در شهر ایوان در دامنه کوه مانشت و از شمال کوه بانكول ، و از جنوب کوه شیره زول و کوه کاتوره در جنوب شرقی قرار دارد، این کوه بزرگ بنام (کوه كاتوره) نامیده شده است ، تشمال كاكا كاتوره نوى پادشاه حاج رستم بگ چمشگزگ ميباشد.
زمينهاى طايفه سرايلوند بیگزاده اعتبارند از :(کلک سیاب - گج دوسگه – کلکین - وروى – میره و در مناطق زرباطیه وباغ سایه زمين دارند.
توشمال عالى شأن دوست محمد (دوسگه) ، رياست ايل ملكشاهی و نوادگان وی ده‌ها اسناد قديمى و معتبرى دارند كه نشان می دهد او توشمال همه ايل ملكشاهی است و لقب او (عالى شأن) بوده، و معروف به توشمال چمزى و گچى ميباشد.
والى احمد خان فرزند والى حسن خان، برادر رضاعى توشمال دوست محمد است، وبزرگ خاندان دوست محمد مادرش دختر مرحوم خمیس شمیر میباشد به نام فاطمه، توشمال دوست محمد قدرت جسمى زیادی داشته، و همچنین او مانند پدرش توشمال كاكا كاتوره بگ قدرت بدنی زیادی داشته.
طایفه سرايلوند بیگزاده با بقیه طوايف ملكشاهی در ایلام خصوصاً طايفه نقى ارطبات خوبى دارند و مرحوم ملاحسنی کدخدای اين طايفه پسر خاله ، توشمال حاج فرامرز اسدی است از طايفه خميس و رابطه خوبی باهم داشته اند.
ايل ملکشاهی در زمان توشمال دوست محمد(دوسگه) تأثیر گسترده ای در ملكشاهى و پشتكوه داشته و حاكميت آنها به كرمانشاه و استان كووت مى رسيد، توشمال دوست محمد(دوسگه)، رياست ايل ملكشاهی در سال 1800 میلادی، برادرش میره بگ به عنوان حاكم شهر زرباتيه نصب كرد از توابع شهرستان بدره عراق، عالى شأن میره بگ تأثیر گسترده ای در منطقه داشت و همه ايلات از دستور وی منحرف نمى شدند و پس از وی پسرش ملا ملك بگ ، حكومت را به دست گرفت او ملا وشیخ فقیه بود و مردم به او احترام زیادی میگذاشتند، و پس از وی پسرش ، (احمد بگ) ، در زرباتیه حكومت را به دست آورد او امیر و حاکمی با اقتدار گسترده و همه به او احترام می گذاشتند.
از بزرگان این طایفه و ايل ملكشاهى بلباس توشمال كوخاله بگ است كه او نفوذ گسترده ای در منطقه ایوان و گذرگاه های رودخانه كنگیر در ایوان و سومار و به سمت مندلى و نفت شهر و پليه و سياهگل و روستاى ژاومرگ داشته است، و اين مناطق یكی از مهمترین گذرگاه ها و نقاط بازرگانی بین ایران و عراق بوده، و کاروان های تجاری که از آن گذرگاه ها عبور می کردند ، بايد به توشمال كوخاله بیگ باج ميدادند، و همچنین در شهر ایوان كوهى بنام (كوجگه كوخاله) وجود دارد.
تشمال کهزاد خان فرزند توشمال دوسگه كاتوره ، توشمال ايل ملكشاهی بوده است، وی تأثیر گسترده و اقتدار بزرگی داشته و مهر او به واسطه شکل بدن شیر با سر خروس مشخص می شد و از معتبرترين مهرهاى استان ايلام بوده است.
و از بزرگان و قهرمانان این طایفه بهلوان آكنه بى :
در شهر شیروان جرداول و کرمانشاه يك قهرمان به نام (شیخ علی چگنى) وجود داشت و او یکی از قهرمانان مشهور کرد در ایلام و کرمانشاه بود، و این قهرمان خبرهایی زيادى در مورد شجاعت قهرمان آكنه بى ملكشاهى بهش مى رسيد و او آرزوی زیادی برای ملاقات و روبرو شدن و كشتى گرفتند با آكنه داشت و هميشه میگفت خوشبحال هرکسى این آکنه بى ببينه، زیرا احساس می کرد پهلوان آكنه معروف تر از است ، بنابراین روزی پهلوان آكنه را دعوت مى كند تا با او كشتى بكيرد وی به دعوت قهرمان (شیخ علی چگنى) پاسخ داد وبه محض رسیدن پهلوان آكنه شیخ علی جگنی آمد پیشواز آكنه و شيخ على دست خود دراز مى كند كه سلام كند آكنه كه سوار بر اسب بوده بايك دست شيخ على را بلند مى كنه و باخودش ميبره، كه حال شيخ على چگنى خراب مى شود و در آن زمان شیخ علی فهمید که آكنه چقدر نیرومند است. و اینکه او نتوانست با چنین قهرمانی بجنگد، او را به خانه اش دعوت کرد، و او را برای ناهار میزبانی كرد، او این پیشنهاد را پذیرفت و بعداً دوست شدند.
و همچنین روزی که پهلوان آكنه بى در حال عزیمت به منطقه (شیروان چرداول) برای برداشت گندم بود، وی توسط گروهی از راهزنان(طيره جلوى) متشکل از (18) نفر تحت تعقیب قرار گرفت و جلوى آكنه بى را ميكيرند آکنه همه آنها را کتک زد ، لباس و کفش(كلاش – كيوه) آنها را سلب کرد و هیجده جفت کلاش یا گیوه میذاره تو قطره که از پشم گوسفند درست میشه میاره نزد بچه های روستای خود در ملکشاهی بعد میده بچها که بپوشن.
و هنگامی که پاییز فرا مى رسید تا از گرما در امان بمانند ، آنها مشغول ساختن چادرهای سیاه بودند که در ملكشاهى معروف به كولا ويا همون سايبان و بعد برای احداث ستون های آن باید در اعماق زمین ثابت می شد و پهلوان آكنه چوب دوسه متری میذارن تو زمین تا کولا درست بشه بعد این اکنه زمینو خیس میکرد واینقد قدرت زیادى داشت برای آن ستون ها چاله نمیکند و ستون ها را با قدرت دست خود میکوبید تو زمین تا کمر میرفت تو خاک.
همچنین پهلوان عبدالله فرزند احمد نوی توشمال کوخاله بیگ بزرگ:
پهلوان عبدالله پهلوانی با قتدار که تمام طوایف و خان ایوان برای او حساب میگذاشتند و جرأت نداشتند به زمینهای اجدادی وی نزدیک بشوند و جنگهای زیادی با خود خان ایوان داشته است.
این طایفه از شاخه ها وخانوادهای زيادى تشکیل مى شود که بیشتر در مناطق ایران و عراق و اقليم كردستان ساکن هستند: (غلامي _ صفرى _ كريمى _ شيرنيا _ کوهزادى _ شیرزادی - ساکتیان - رحیمی - سلیمانی - بابا خانن - سرايلوندى _ عنايتى _ بژواک _ بيرعلى نيا _ تاخيره _ تازه _ تمبا _ ملكشاهى _دوستى _ بيكن _ إسماعيلى (در ايلام و چوار) - كمرى _ فتاحى _ منصورى _ أحمديان _ ملكشاهي أصل _ محمدى _ نظرى _ چترسفيد _ تابه _ حکیمی _ امینی فر _ پویافر _ سلامی _ برومند _ عطابیگی _ اروانه _ جوهری(سرتنگ کارزان شیروان) _ محمدی اهواز _جانى _ نيرگه _ دوسگه – وندى – مندلاوى – دوسه - ملك حسين شيرخان _ سالم كاظم عبدى خان _ رحمن راشد _ فريدون _شاگه_ بيرگه _ رزاق اكبر _ شاواز - على برغش _ كريم عراقى _ عبدالحسين دوسگه _ نوفل بن حسين _ سبتى كاتوره _ حسن صادق - آكه خان ، خان محمد خان، يارى خان ، ملا ملک بگ ، اله خان ، الفت خان ، على خان ، جاسم خان ، احمد خان(حمودى) – چوارشمه – مراد خان – عيسى – رحيم خان – يد الله – شعبان – أمين عباس – صفر).
شاخه نظری در شهر ایوان ملقب به (البارسین)به معنای جمع کننده مالیات بودند و از شاخه های فتاحی میتوان به حاجی صید ودکتر مهدی فتاحی را ذکر کرد، وشاخه اسماعيلى از تيره كوخاله در شهر چوار ميباشند، شاخه جانی ورحمن راشد هم جزو کسانی بودند که عشایر کورد را در جنوب عراق استان كوت بنیان گذاری کردند آنها بودند که ايل ملکشاهی را در عراق تشکیل دادند ودر حال حاضر انها از بزرگان ايل ملکشاهى در اقليم کوردستان و عراق محسوب میشوند.
همچنین در طایفه ارکوازی روستا و طایفه ای به نام کوخاله موجود است که نام فاميلى آن ها اسماعیلی است، این تيره از نوادكان توشمال كوخاله بگ از طايفه سرايلوند بیگزاده است، آنها تأثیر و نقش بزرگی در ايل اركوازى و منطقه داشتند و از بزرگان آن ها كدخدا آزاد خان از بزرگان ايل اركوازى و كدخدا حاج نيازخان از بزرگان ايل اركوازى و كدخداى طايفه كوخاله بوده است، و نام وی به نام (خان انصاف) خوانده می شد ، به این معنی که او قاضى و خان بر روستاهای (کوخاله - تاق تاوی - بابا سیاه - برج علی)، و برادر كدخدا نیاز خان پهلوان قاسم خان ، یکی از قهرمانان شناخته شده منطقه و بزن بهادر بوده است.
از توشمالان و بزرگان این طایفه در ايران و عراق و اقليم كردستان(توشمال كاكا کاتوره بگ_توشمال دوس محمد دوسگه_ توشمال كوخاله بگ – تشمال كاكا موسى بگ(برادر كاتوره) - توشمال كهزاد خان _ توشمال وحاكم شهر زرباتيه ميره بیگ كاتوره - توشمال و حاكم زرباطيه ملا ملك بگ_ تشمال ابراهيم خان - توشمال کریم خان _توشمال شیر خان _ كدخدا رستم خان - كدخدا امیر بگ سرايلوند بیگزاده _ توشمال جانی بیگ - كدخدا حبيب ملاحسنى _ توشمال راضى جانى – وكدخدا احمد حاتم صفرخان سرايلوندى - توشمال حسین مهدى جانی بیگ _ كدخدا صفا رحمن راشد _ حسين حبيب جانى بیگ)هستند.
توشمال حسين مهدى جانى، رياست ايل ملكشاهى در تمام عراق و كدخدا صفا رحمن راشد در عراق و حسين حبيب جانى رياست ايل ملكشاهى در اقليم كردستان عراق و على راضى محمدى رياست ايل ملكشاهى در استان اهواز.
همچنین باغهای نزدیکی امام کاظم (علیه السلام) وجود داشته است كه ملک طايفه سرايلوند بیگزاده بوده است بزرگان اين طايفه و ايل ملكشاهى در آنجا به خاک سپرده شده اند و این مقبره اکنون به عنوان قبرستان قریشى شناخته می شود، و همچنين توشمال دوست محمد(دوسگه) به قصد سفر به شهر مندلى و خانقين و قبل از بازگشت به وطن خود ملكشاهى فوت مى كند و در شهر مندلى در منطقه دورى شيل و در روستاى (كبرات) به خاک سپرده مى شود.
همچنین بزرگ خاندان ملکشاهى در استان اهواز توشمال راضی جانی ملکشاهی بوده است و از بزرگان ايل ملكشاهى در استان اهواز مرحوم احمد حاتم صفرخان سرايلوندى و كدخدا ملا حسنی شخصی معروف بود که مردم برای او احترام قائل بودند ملا حسنی کسی بوده به هیچکس باج نداده بجز خدا یعنی کارش فقط نماز و روزه ونوشتن دعا برای مردم که واقعا دعاش هم کارساز بوده و هنوزم از دعاهاش در ميان مردمان ملكشاهى موجود است ، ملا چندین بار با پای پیاده رفته کربلا. بعداز شاه محمد یاری فرزند وى شاه احمد بجای او کدخدا طايفه نقى بعد از شاه احمد برای مدتی ملا حسنی کدخدا تمام كلك نقى مى شود که برای آشتی دادن دو طایفه میامدن دنبال ملا حسنی، ملا حسنی خیلی حرفش تلخ بوده است زیر بار زور هیچکس نرفته با هیچکسی رودرباسی نداشته خیلی رک حرف میزده وبعد از 108سال عمر باعزت در روستای کلک نقی دار فانی را وداع گفت ودرجوار امامزاده سید محمد عابد(ع) درکنار برادرش مرحوم ملک حسین به خاک سپرده مى شود.
تشمال دوس محمد جد بزرگ شاه محمد یاری (شامگه )، و همچنين تشمال دوست محمد او جد بزرگ (ميراغا ) كدخدا طايفه كلوند ميباشد مادر كدخدا مير اغا دختر كدخدا شيرخان فرزند تشمال دوست محمد بوده به نام (جواهر).
از بزرگان این طایفه میتوان به کدخدا سایه فتاحی و عباس غلامی و ابراهیم غلامی و کدخدا عزیز علی اشاره کرد.
از بزرگان اين طايفه مرحوم(جانی محمد شیرخان)اولین تاجر در استان واسط (کوت)در زمان تحریم اقتصادی بود. همچنین مرحوم (محمود جانی)تاجر واولین کسی بود که کارخانه باته را در شهر کوت تآسیس کرد و از جنبش آزادی خواهی کوردها پشتیبانی میکرد، او از هیئت پارتی به فرماندی (جلال طالبانی)در منزل خود استقبال کرد.همچنین مرحوم (حاج حبیب جانی ملکشاهی ) توشمال ايل ملكشاهى در شهر اربيل و مسولان حزب دیموکراتی کوردستان(پارتی) در كردستان عراق بوده است. از جمله افراد مشهور این طایفه میتوان نام شاعر دکتر(زاهد محمد ملکشاهی)را نام برد که اشعار بسیاری را نوشته است که مشهورترین شعر او که در بین برادرى کورد وعرب رایج بود (هر بژی کورد وعرب رمز النضال)است.
از شخصیات دیگر این طایفه ميتوان به حسين حبيب ملكشاهى در كردستان عراق_اربيل اشاره كرد كه رياست ايل ملكشاهى بلباس در اربيل و دهوك كوردستان عراق ميباشد و مسؤول سازمان كردهاى گرميانى و ملكشاهى و فيلى است وتوانسته خود را در خدمت مردمش بگذارد و نويسنده چندين كتاب در مورد تاريخ كرد.
و همچنین در استان اربيل بازیکن بین المللی در رشته (کیک بوکسینگ) ، قهرمان عراق و كردستان (حیدر حبیب جانی ملكشاهى) كه موفق شده به کسب چندین مدال طلا جهانى.
طايفه باولگ بیگزاده (بالول بگ) .
این طایفه یکی از قدیمی ترین طوايف ملكشاهي ميباشد و از امراى ملكشاهى، واز نوهاى شاهزاده (مهمان شاه بگ) وجد بزرگ انها مير بالول بگ ملكيشى است.
پدربزرگ آنها قيطاس بن قباد بن الله ويس ، فرزند شاهزاده مهمان شاه فرزند شاهزاده محمدی بگ ، فرزند شاهزاده بالول بگ ، فرزند پادشاه پیر حسین بگ ، فرزند شاه حاج رستم بگ ملكشاهی ، فرزند پادشاه سهراب بگ ، فرزند پادشاه شیخ حسن بگ ، فرزند پادشاه شیخ امیر بگ ، فرزند پادشاه تاج الدین يلمان بگ ، فرزند پادشاه کیقباد بگ ملکیشی ، فرزند پادشاه خالد ملکیشی کرد ، فرزند شاهزاده فخرالدین محمد ، فرزند شاهزاده اسعد بگ ، فرزند پادشاه ملکیشو(ملكيش) است.
نام ويا لقب مال هومان(هامان) همان میر مهمان شاه بگ است. نام طايفه باولگ از نام پدربزرگ مهمان شاه، مير بالول بگ ، فرزند مير پیر حسین بگ چمشگزگ گرفته شده است.
مانند آنچه در گذشته ذکر کردیم ، نام طوایف با توجه به منطقه جغرافیایی تغییر می کند ، ویا وقتی می بینیم که یک طایفه در حال افزایش است ، شاخه ها و نام های مختلفی از آن ظهور می کنند و بعد از آن با نام مردم خود شناخته می شوند و این مورد بیشتر اقوام و قبایل جهان است ، و طايفه باولگ يكى از اين طوايف هست كه نامشان از جد بزرگ اين طايفه (مير بالول بگ) گرفته شده است و به طايفه باولگ معروف شدن ، اجداد این طایفه از حاكمان امارات (مجنکورد) بوده اند و امروزه با نام (مه زگرت) در چمشگزگ شناخته می شود و در این منطقه طايفه ای به نام (هامان) وجود دارد كه منشأ این طايفه با طایفه باولگ یکی است.
طايفه باولگ یکی از طوايف مهم ايل ملكشاهى است و اگر از گذشته آن را با دقت بررسی کنیم ، یکی از طوايف باستانی است که در ملکشاهی زندگی می کند ، طايفه باولگ همانطور که اشاره کردیم از نوهاى شاهزاده هاى مملكت ‌چمشگزگ كرمانج ميباشند، و تاریخ مهاجرت آنها به ایلام بیش از 500 سال است و جزور ايل ملكشاهى بوده و جزء طوايف ملكشاهى بوده كه به مناطق دهوك و كركوك و كرمانشاه و ايلام مهاجرت کرده ،و تعداد آنها بسیار زیاد است.
همانطور كه اشاره كرديم طایفه باولگ از طوايف بزرگ وبر جمعيت ایل ملکشاهی است که اگر بدرستی به گذشته آن توجه کنیم قدیمیترین طایفه ساکن در ملکشاهی است جز اولین طوایف ساکن در ملکشاهی بوده است آنچه در تاریخ مشخص شده است این طایفه از بنیانگذاران اصیل ایل ملکشاهی است که هم اکنون با توجه به رشد بالای جمعیتی آن تقریبا می توان از آن به عنوان یک ایل یاد کرد ، موقعیت جغرافی باولگ که بیش از یک چهارم زمین های ملکشاهی را تشکیل می دهد چون یکی از قدیمی ترین طایفه ملکشاهی است که با طایفه کنیاینه در ملکشاهی ساکن بوده است طایفه باولگ شامل یک بخش بزرگ به مرکزیت شهر دلگشا که سال۱۳۸۷روستا و بعد از آن به شهر ارتقا یافت و حدود یک سوم جمعیت این طایفه در روستای پاچه باولگ ساکن می باشند ، این طایفه از طرف شمال به کوه کبیر کوه که به بدره میشخاص متصل و از طرف مغرب به زمین های طایفه دوست و برادر رسولوند و از طرف مشرق به زمین های شوهان متصل است.
و دارای منطقه ای کوهستانی جنگلی و موقعیتی مناسب از هر لحاظ می باشد و کوه های زیبا و مرتفع از طرف شمال آن را محصور نموده است ، این طایفه دارای مناطق تفریگاهی از جمله ... ولنتر ...‌ سیوان ...کل خان ... ورزرین ... و چشمه های بسیار زیبایی از جمله چشمه ی ولنتر ... چشمه ی کینی جامه ... و تالاب بزرگ کبیر کوه یا به عبارتی سیلکه چپه... می باشد ... کل خان کمین گاهی که در بالای شهر دلگشا که برفراز دره ها وجنگل های انبوه واقع است که خان ایلام با کمک شیر مرد های طایفه باولگ در آن به کمین شکار پرداخته اند و به علت آب هوای مناسب بزرگان ایلام در آن حضور میافتند.
طايفه باولگ به سه شاخه بزرگ و حفت تخمه تقسیم می شود واين سه شاخه اعتبارند از(ملک شاه - ایوشاه – سلطان مراد).
ملک شاه( ملكشه): وی شش فرزند دارد و آنها: 1_ باشا. 2_ سزار دری ، و سزار دارای دو پسر به نامهاى(مولی و فرزالی) و خانواده ها (عارفی _ حدادی _ ساکت فرید _ ضميرى نژاد) و از نوه هایش مولین و صیفور فرزند فرضالى است.
3.. هواس ، از شاخه های آن هواس و لطفی. 4..دولتيار ، جد بزرگ حاتگه و دوشم. 5..شهباز ، جد بزرگ باولگ كجان. 6_ سیاوش.
فرزندان ایوشه(ايو شاه): خان احمد (محمود بیگ _ دارابگ _ خانا بگ) ، میری بگ (میر احمد) ، حیلگه ، رحمت علی ، شارگه، عنبره ، فريم بگ ، کلبعلی (كلاهپهن ايلام) این شاخه در مرکز ایلام پخش شده است ، در ایلام نیرومند و شجاع هستند و همه مردم ایلام برای شاخه كلاهپهن حساب ویژه ای می شمارند.
فرزندان سلطان مراد: او یک فرزند به نام (قیتول قيطاس) دارد و جد بزرگ طايفه قیتول قيطاس ملکشاهی است.
هفت تخمه طايفه باولگ اعتبارند از: محمودبیگ...صیفور....هاتگه...حیولگه....میری بگ....حواس....گرابگ و بلل ... می باشد. بزرگترین طوایف آن محمودبیگ وصیفور می باشد.
این طایفه دارای افراد شکار چی کوهنوردانی ازجمله علی روشگه...تفنگچی معروفی به نام شهبازبگ فرزند شگربگ ، و نیز افرادی جنگجو در جنگ رنو علیه رضاخان حضور داشته اند، این طایفه دارای کدخداها وتشمال هایی زيادى بوده است، ضمنا اولین مراسم چمر ایل ملکشاهی توسط طایفه باولگ تشکیل شده که مرحوم محمد غلامی پدر آمی غلامی اولین شعر گو این مراسم بوده است و طایفه باولگ شهدا و جانبازان زیادی تقدیم انقلاب نموده رزمندگان دلاوری از این طایفه در جنگ هشت ساله حضور داشته اند.
ودر حدود سال ۵۴ عده ای از بزرگان طایفه باولگ ازجمله : حسین ناصری گهر ...علیداد جعفریان ... قیصر بیگی ... حاج‌ حیدر حاجی بیگی ... عبد الحسین جهشی ...عباس مشخصی ... کدخدا یاری بگ ... تصمیم به تشکیل روستای دلگشا گرفتند که مرحوم حاج حسین ناصری گهر و حاج حیدر حاجی بیگی از بزرگ مردان ایل ملکشاهی بوده اند و هیچگاه در قید حیاتشان طایفه باولگ دچار هیچ مشکلی نشده وصلح صفا و صمیمیت در بین اين طایفه برقرار بوده.
این طایفه با اتحاد و همدلی ایل ملکشاهی توانسته است یک نفر را به عنوان نماینده مجلس به نام احمد ناصری گهر به مجلس بفرستد و در همان زمان توانست مرحوم حاجی حاجی بیگی را به عنوان اولین شهردار پشت کوه بدره رد انتخاب نماید.
سر انجام روستای دلگشا با سکونت تخمه های فوق الزکر دایر گردید از تخمه های این طایفه فرزندانی هم اکنون به عنوان بازماندگان این تخمه ها تلاش های زیادی در جهت عمران و آبادانی شهر دلگشا داشته اند طبق تحقیقات انجام شده از بزرگان و معتمدین طایفه باولگ آقایان ... حمد الله بیگی فرزند عبد علی از خاندان صیفور به عنوان شورای عالی ... و آقای اکرام حاجی بیگی فرزند حیدر از خاندان محمود بگ به عنوان ریاست شورای این شهر... و شهردارعلی جعفریان ... از خاندان توشمال جافری صیفور با تلاش شبانه روزی و نفوذی که در استان و تهران داشتند توانستند آبادانی فراوانی را در سطح شهر دلگشا داشته باشند و مردم طایفه باولگ هم اکنون در کمال آرامش و دوستی در این شهر و روستا به زندگی مشغول هستند.
شاخه ای از اين طايفه ملكشاهى به منطقه (چرداول) و در آنجا ساکن می شوند ، و همچنین عدى از طوايف لرستان مهاجرن که برخی از آنها با طايفه باولگ ساکن می شوند.
اصليت طايفه ملكشوند(ملكشاه وند) ايل اركوازى از طايفه باولگ هستند ، و در سالهای قديم آنها از ايل ملکشاهی (چمشگزگ) به ايل اركوازى مهاجرت کردند و از شاخه های آنها (منصوری _ رستمی _ فتاحی-تیلوکی) ، تلوک ، روستایی در زمينهاى ايل اركوازى ميباشد. شاخه منصوری از مرحوم جیهان بخش (جانی و برادرانش) هردو مرحومان ، امیربگ و سایمیر، تشکیل شده است.
مرحوم جانی ، كدخدا طایفه ملكشوند و شخصى محترم و صاحب كلمه مهربان ، فرزندانش: الله بخش منصوری ، علی اکبر ، و مرحوم حاج حسین كاردوست فرزند (امیر بگ) پس از عموی خد شد به كدخدا اين طايفه و شخصیتی متدین بود و همه كلام او را شنیدند.
شاخه رستمی از خانوادهاى مرحوم كدخدا على پاشا و برادرش كدخدا دادو تشکیل شده است. كدخدا على پاشا وی دو پسر به نام (رستم و علائی) دارد و این دو در میان مردم ایلام از مقام والایی برخوردار هستند.
شاخه توکلی از اين خوانوادها تشکیل شده است ، مرحوم حاج حسین ، مرحوم ، نقد علی و غیب علی ، مرحوم نور محمد فتاحند و فرزندانش از بزرگان ايل اركوازى ميباشند.
طایفه ملكشوند یکی از قدرتمندترین طوايف ايل اركوازى است و (مشهدى صید علی) و از بزركان اين طايفه مردى شناخته هست و وی در حل مشکلات بین ايل ارکوزی مشارکت می کند.
همچنين قسمت بزرگى از اين طايفه ساكن روستاهاى (چشمه كبود يا گورگاو) در منطقه (وريز باولگ) چهار كيلومتر پاين استان ايلام از نوهاى (حسين على و قواى بگ و هواس بگ)اولاد (فرهاد) از نوهاى (ايوشه – ايو شاه)، و از فاميلى هاى اين قسمت (درويشى _ هواسى _ سلطانى _ فهيمى _ محمد يارى _ افضلى _ اسماعيل بيگى).
همچنين خانوادهای بیرگه محمدیاری که در ایلام ساکنن از طائفه باولگ هستن.
بخش بزرگی از طايفه باولگ در عراق و اقليم کردستان سکونت دارند.
از بزرگان طایفه باولگ هرکدام (تشمال جعفری صیفور ... كدخدا یاریبگ ... كدخدا حسین ناصری گهر ... كدخداو رئیس شورا حاج حيدر حاجی بیگی ... و شیخ ابوالقاسم الواسطی و احمد ناصری گهر نماینده استان ایلام در مجلس شورای اسلامى ایران دوره پنجم ، شيخ آیت الله لطفی امام جمعه ایلام نیز از این طایفه است.
اين طايفه افراد شجاع و جنگجوى حاضر در جنگ رنو ... صی اکبر هواس ... میرزگه حاجی بیگ ... فرامرز نجگه ... عبدال قوادبگ ... قمبربگ آتشروز ... ازمایل بگ جاسم ... صفگه کرمی ... نورعلی بازیار ... مرالی درويشى ... علی روشگه ...صفر هواس ... بکی صیفور.
وازمردمان معروف اين طايفه ميتوان به مشهدی قبادبیگ ولد محمودبیگ ومشهدی اقبال بیگ ولد میریبگ ، اشاره كرد كه حکیم محلی بوده ان و تمام مردم ملکشاهی را با گیاهان دارویی درمان کرده ... شاعر معروف نورعلی ك از شاعران ايل ملكشاهى و طايفه باولگ است.
اين طايفه چندين شاخه و خانوادهاى دارد:
تخمه محمودبیگ ... دارابگ ... خانابیگ شامل خانوادهای ... حاجی بیگی ... بالو ... زاریان ... جهشی ... شکری ... دارابی ... طرزیفر ... ظفری ...حاجی زاده ... صادقی ... گل گلی ... سهیلی ... بادکیو... الفت ... آذرخش ... عشرتی پور ... ذوالفقاری ... صیدی ... جعفری ...روشنی ... جمیلی ... سعادتی ... درخشان ... زمانی ... واسطی ... حسینی ... حیدری ... ضمیری ... جوادی ... اسپرنگ ... بادفر ... محمودبیگی ... پیروزه ... بادگیر ...غفوری ... قبادی ... جفیره.
تخمه میریبگ شامل خانوادهای ... بادبروت ... حاجیزاد ... بال افکن ... حیدری ... اصغری ... باولکزاده ... ارمینه ... عادلی ... بیگیاری ... یارزمان ... آشورون ... آلاوه ... افرند ... یعقوبی.
تخمه صیفور خانوادهای ... بیگی ... جعفریان ... چهارباش ... ناصری گهر ... طمری ... زیباییکتا ... کریمی ... آلوس ... آتشروز ... ملکشاهی ... گلابدانی.
تخمه حیولگه شامل خانوادهای .... کرمی ... مشخصی .... بازیار ... ایمکی ... باولکی.
تخمه هواس شامل خانوادهای ... ابراهیم پور ... پوراکبری ... نادی ... سفاهش ... رستم پور ... طیبزاده ... رادمهر ...علیزاده ... قطاری ... باولزاده ... ذبیهی پور ... لطفی ... طهماسبی ...هواسی ... بساطی.
تخمه حاتگه شامل خانوادهای ... منفرد ... بسکله ... مرادی ...غلامی ... جمالی ... فداکار ... بنشاخته ... یاری ... حبیبی ... لطفی ... شهبازی.
تخمه گرابگ شامل خانوادهای ... انگاشته ... بساطی ... ذبیهی ... جوادیان ... جوانمردی.
تخمه بلل شامل خانوادهای ... فریادیان ... حیدریپور.
کلاه پهن شامل خانوادهای ... محمودی ... آرتا ... اندیشه.
مطالب فوق با همکاری برادر ...اکرام حاجی بیگی ریاست محترم شورای شهر دلگشا در سال ۱۳۹۴ تنظیم گردیده.
ادامه مقال در پست بعدى ...