مروری بر قالب های شعری مدرن 2

** تقسیم بندی های دیگر موج نو:
1- زلال:
سطر اول و آخر دارای حداکثر 5 ضرباهنگ در وزن مثلثی عروضی و یا حداکثر 6 عدد هجا در وزن مثلثی آزاد می باشد.
تعداد ضرباهنگ بین دو سطر (تفاوت پله ای بین دو سطر همجوار از هم) در وزن مثلثی عروض ، فقط 2 عدد و تعداد هجا در وزن مثلثی آزاد حداکثر تا 6 عدد که با یک فاصله ی مساوی بطور پله ای نزول و صعود دارد. (یعنی اگر تعداد ضرباهنگ سطر دوم از تعداد ضرباهنگ سطر اول، 2 تا بیشتر باشد باید تعداد ضرباهنگ سطر سوم هم از سطر دوم، دو تا بیشتر باشد.به همین ترتیب دو به دو و پله ای صعود می کند تا سطر مادر و بعد به همان اندازه بطور متقارن و با فاصله ی یکسان کاهش می یابد.)
ریتم موسیقیایی از ابتدا تا آخر بطور روان حفظ گردد.
تعداد سطرهای هر زلال، از 5 کمتر و از 11 بیشتر نباید باشد.
سطرها زیر هم نوشته می شوند. و سطرهای متقارن، از لحاظ طول وزن عروض یا تعداد هجا و تعداد ضرباهنگ با هم مساوی هستند. ( تعداد ضرب بین سطرها در همه ی زلال های عروضی فقط 2 تاست).
*مثال:
سیگار به لب گرفت
پنــاه میـان بـاغ شب گــرفت
رها نموده حلقه-حلقه دود بــه آسمان
تو گویی در حصار دود رها بشد و سوز و تب گـرفت.
مگر گناه او چه بوده و چه شد،اینچنین
ز داور زمــــان ادب گـــــرفت؟
دوری از طرب گرفت؟
2- پریسکه :
پریسکه را یک لغت اصیل پارسی می دانند به معنای <جرقه کوچک آتش> .
متشکل از 2 یا 3 یا 4 فصل (مصراع) بوده و شاعر می تواند در صورتی که تمام ویژگی های شعر پریسکه را رعایت نماید در یک فصل هم شعر بگوید.
پریسکه می تواند سپید و نیمایی یا موزون و مقفی باشد به شرط آن که تساوی عروضی در فصل ها اعمال نشود.
در شعر کلاسیک اشعار کوتاه را دوبیتی یا رباعی و در شعر سپید و نیمایی اشعار کوتاه را پریسکه می گویند که این گونه اشعار متشکل از حداقل دو بند یا دو فصل و حداکثر چهار بند یا چهار فصل است.
پریسکه تاکید بر تصویرسازی ، ایهام افکنی و وادار کردن مخاطب به فکر در مورد موضوع مطرح شده در شعر و ارتباط درونی و بیرونی اجزای شعر با یکدیگر دارد.
هیچگونه محدودیت محتوایی ندارد. و باید یک جهان را در یک نگاه خلاصه کرد.
شعر پریسکه حلقه ی اتصال شعر کلاسیک و نو می باشد.
*مثال:
این آب اگر هنوز رو سفید است
هر روز به نام تو
نوشیده می‌شود
*مثال:
نترس
با یک نگاه
نمک‌گیر نمی‌شوی
چشم هایم شور نیست
**نکته:
پریسکه سرایان هدف از ایجاد این قالب شعری را پراکندگی در حوزه شعر کوتاه در چند سال اخیر می دانند که هرکس به فراخور ذوق خود نام های مختلفی همچون هایکو ، هایکو واره، طرح و کوتاه را بر اشعار کوتاه فارسی می گذاشت که هیچ کدام کامل و تمام کننده نبوده و در محتوا و فرم نیز تفاوت چندانی نداشتند.
*** هایکو:
سه بند آغازین اشعار زنجیره ای با مضامین طنزآمیز است و در ژاپن آغاز گرفت.
هایکو ها از 17 مورا تشکیل شده اند و به ترتیب به صورت سه واحد 5تایی، 7تایی و 5تایی از پی هم می آیند. گاها هایکو را 17 هجایی می نامند اما از لحاظ زبان شناسی هجا و مورا متفاوتند و یک واکه بلند می تواند از دو مورا تشکیل شود. وزن شعر هایکو برپایه شمارش موراها تعیین می شود.
هایکوها به طور معمول دارای کیگو یا فصل واژه ها و کیره جی یا برش واژه ها هستند.
بدون قافیه ولی موزونند اما وزن آنها بر اساس تعداد هجاهای بند های آن است.
*مثال:
به زمستان از باران خیس شدن
حتی چتر و کلاهی نداشتن-
باشد! باشد!
***هایکو واره:
هایکو نیست. اما شعر کوتاه محض هم نیست. گاهی اصول اولیه ای چون سه سطری بودن و یا ترتیب هجایی نیز رعایت نمی شود. تصویری محض از طبیعت، بدون دخالت انسان و عواطف و احساسات او نیست. فصل واژه را رعایت نمی کند. در برخی اوقات اوزان شعر ایرانی را وارد می کند و کلی ساختار شکنی های دیگر.
*مثال:
دلسوزیِ دختربچه ای
که زار میزند
بر لاشه ی بچه موشی
*مثال:
نوازشِ شاخه های لیمو
با خنکای بادِ شب تابستان
و بچه روباهی که
شادمانه جست و خیز می کند
گرد چراغ وسط باغ
***طرح:
از ترجمه شعرهای هایکوی ژاپنی ایجاد شده‌است.
تفاوت طرح و هایکو در این است که هایکو معمولاً یک عکس از زندگی را نشان می‌دهد و در اصل یک لحظه را به تصویر می‌کشد. هر چند طرح از لحاظ قد و اندازه، مثل هایکو است اما از لحاظ موضوع، لحظه‌ها را شاعرانه تر به تصویر کشیده و عمق بیشتری دارد، طوری که گاه از یک لحظه فراتر می‌رود. هایکو از ابتدا شعر کوتاه نبوده و خود مقدمه شعرهای بلند ژاپنی بوده‌است که «هاکا» نام داشته‌اند و در ادامه خود به قالبی مستقل تبدیل شده‌است. چیزی مانند اتفاقی که برای غزل افتاد در قبال قصیده.
۱- طرح قالبی است که حداکثر از ۲۰ واژه تشکیل شده‌است و هر چه تعداد این واژه‌ها کمتر باشد (البته هیچ الزامی نیست) بر زیبایی اثر افزوده می‌شود.
۲- شاعرانه و خیال‌انگیز است.
۳- مفهوم عمیق در آن نهفته‌است.
۴- به نکته و موضوع خاص و مشخصی اشاره کند.
*مثال:
می نویسم " د ی د ا ر!"
تو اگر بی من و دلتنگ منی
یک به یک،
فاصله‌ها را بردار!!!