شرح عرفانی بر بیت صائب تبریزی

بسمه تعالی
سایت خبری تحلیلی " بولتن نیوز " _ دهم تیر 96 .
ز دعوی بسته گردد چون زبان , معنی شود گویا
به گفتار آورد خاموشی مریم مسیحا را
صائب تبریزی
مقدمه :
میرزا محمد علی صائب تبریزی از عارفان و فیلسوفان نامی ادب فارسی است . صائب تبریزی در دیوان اشعار خویش موجی طوفانی است که در دریای عرفان خواهد خروشید . او نکات عرفانی را با پیچش و هنر والای ادبی خویش بیان کرده است
متن :
صائب تبریزی در غزلی با بیت آغازین : " نمی گردد کف بی مغز مانع سیر دریا را سفیدی جامۀ احرام باشد دیدۀ ما را " به بیان عشق و عرفان پرداخته است و نکات عرفانی ِ دقیق را نیز بیان کرده است . صائب تبریزی به بیت " ز دعوی بسته گردد چون زبان , معنی شود گویا به گفتار آورد خاموشی مریم مسیحا را " رسیده است . اما بلند ترین فریاد ها که تا بارگاه عرفانی حضرت حق می خُروشد همان عنصر "سکوت " بنا بر خواست الهی و عشق الهی گشته است . و معنای حقیقی در عرفان توحیدی در سکوت ِ بی ادعای نفسانی گشته است . حضرت مریم (س ) که عارف کامل الهی است به اذن خداوند اعظم , حضرت عیسی (ع) را به گیتی آورده است اما حضرت ربّ با او پیمانی بسته است که به عرفان اعظم توحیدی ختم خواهد گشت و آن اینست که : به فرمان خداوند متعال در مورد چگونگی باردار شدن حضرت عیسی (ع) کلامی با مردم نگوید . جان حضرت مریم و حضرت عیسی در خطر است و آبروی حضرت مریم که به پاکدامنی مشهور شهر خویش است خواهد ریخت اما عرفان توحیدی سرشار از امتحانات دشوار گشته است و ایمان حضرت مریم تنها گوش فرادادن به وحی الهی و نَه چیز دیگری خواهد گشت . آری حضرت مریم آن عارف کامل الهی , ادّعایی برای آبرو و جان خویش نخواهد کرد و سکوت عارفانه ی ایمان الهی را به فریاد مظلومیت ترجیح خواهد داد
آری عرفان بی کران توحیدی تسلیم مطلق در عشق ِ الهی و ترجیح خواسته های الهی به تمام خواسته های خویشتن گشته است .آری , در میان سکوت حضرت مریم ناگاه طفل نوزاد او حضرت عیسی به سخن در می آید و خود را در جماعت مردم , پیامبر الهی معرفی می کند. آیه ی قرانی ِ سوره ی مریم : " قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکتابَ وَ جَعَلَنِی نَبِیًّا " . آری , ایمان حضرت مریم با عرفان توحیدی عجین گشته است و پایان آن انتظار عارفانه , رسیدن نور از عرش اعظم الهی گشته است و زبان خاموش که از نور خداوند نا امید نگشته است , به امّید نور پنهان حضرت الله به فریاد معجزه آسای عیسای (ع) نوزاد منتهی گشت . آ
آری :
" راز نهان دار و خَمُش ور خمشی تلخ بود آن چه جگرسوزه بود باز جگرسازه شود "
نتیجه :
خواسته های الهی بر تمام خواسته های ما سوی الله بالاتر خواهد بود و حضرت مریم که از عارفان کامل و اولیاء الهی است در انتظار عرفانی خویش برای رسیدن یاری حضرت الله نا امید نگشته است و در زمانی که آبرو و جان خویش و فرزند نورانی خویش در حال تباهی بود ناگاه نور حضرت الله در وجود حضرت عیسی تجلّی یافت و آن حضرت به سخن در آمد . و هر گونه ادّعای نفسانی منجر به نقصان عرفان توحیدی خواهد گشت و ایمان عرفانی ِ حضرت مریم به عرفان بی کران توحیدی که بی چون و چراست منتهی گشت و نور الهی در لحظه ی مَرز ِ عَدَم ِ جسمانی , ناگاه از غیب پدیدار می گردد .
منبع :
دیوان صائب تبریزی _جلد یکم _ انتشارات نگاه _ به اهتمام جهانگیر منصور _چاپ چهارم _ 1384 .
نویسنده : سید محمد حسین شرافت مولا