نقد انسجام و پیوستگی شعر ذهن سپید
نام اثر:ذهن سپید
شاعر: آقای دکتر عبدالحکیم تیرگری
دکترای تخصصی روانشناسی بالینی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران
نگاه‌ام زیرِ باران
بر خطِ لطیفِ رنگین‌کمان
بدرقه راهِ دورات!
با قلبی بی‌تمنای ماندن
و زبانی بی‌گلایه از زمانِ رفتن
- و چشمهایی اشکبار و
تهی از انتظارِ بازگشت؟!
که جاریِ سرشکِ گرم‌اش
بر چهره‌ی ماتم زده‌ام
نقش نبسته‌ست، هرگز...
حکیم_زمستان ۹۸
سلام
هدف از این نقد بررسی ارتباط عمودی مفاهیم است:
ابتدا نگاهی گذرا به ساخت اثر داشته سپس موارد مورد نظر بررسی می شود.
یک جمله آرزویی همراه با علامت تعجب
یک گروه حرف اضافه دار...با قلبی...
یک حرف ربط ...و
یک گروه اسمی...زبانی بی گلایه...
یک حرف ربط...و
خط فاصله یا جدا کننده
یک گروه اسمی ...چشمهایی اشکبارو تهی از بازگشت
بهمراه علامت سوال و تعجب
یک که موصولی یا متمم ساز؟
یک جمله واره تابع بهمراه قید نهی
و سه نقطه...در امتداد
ابتدا گفته شود آثاری که در قالب سپید نوشته می شوند با هر نامی،
به دلیل انعطاف حرکات نحوی در سطح جمله می توان با اهداف مشخص
و کارکردی غیر نحوی از آن بهره مند شد.
در این اثر با توجه به ساختها، صاحب اثر دچار اشتباه نحوی شده است.
اشتباه ایشان گروه اسمی با وابسته های پسین آن ( چشمهایی اشکبار و تهی از
بازگشت) که در اینجا بازگشت فعل نیست بلکه جزو وابسته های اسم هسته ( چشمهایی ) است که متشکل می شود از ( اشکبار حرف ربط تهی و یک گروه حرف اضافه دار ...از بازگشت)
_ اشتباه ایشان نگاه کردن به پایانه گروههایی بوده که حالت مصدری دارند و خود این واژه( بازگشت) حالت مصدر مرخم را دارد نه حالت فعلی را.
این اشتباه سبب یک خطای نحوی شده است و جمله واره تابع را معلق کرده و
Dangling structure بدان گفته می شود.
یک شاعر دست کم باید از ساخت یا نحو زبان مورد استفاده اش دانشی آگاهانه
داشته باشد تا چنین سبب آشفتگی نشود.
ضمنا در پی این مورد علامت سوال و تعجب است که آمده است و جایگاهی
با توجه به توضیحات مذکور ندارد.
این مختصر ساختمان اثر را مورد بررسی قرار داد.
اکنون ارتباط عمودی عناصر تشکیل دهنده این اثر را بررسی می کنیم.
مقصود از ارتباط عمودی چه است؟
همان coherence یا پیوستگی ست که بررسی انسجام اثر در بخش اول ارائه شده است.
نام اثر ذهن سپید
با مفهوم ذهنی تهی
حال آیا بدنه اثر با آن نواقص ساختاری می تواند این مفهوم را پوشش دهد؟(پیوستگی)
مخاطب شاعر : ضمیر شخص دوم است ( بمانند من شاعر و تو مخاطب اما ژانر اثر تک گویه ای ست)
آغازگر اثر یک جمله آرزویی با سنس مثبت است یا کنایه آمیز منفی.در پی به مثبت یا منفی بودن آن پی می بریم.
ایجاد فضای رمانتیک و استفاده از واژه نگاه ، باران، خط لطیف، رنگین کمان ( زیبایی و دوری) نشانگر نگرش مثبت شاعر در بیان آن جمله آرزویی ست.
در بخش بعدی، شاعر تلاش می کند فضا و احساس بی تفاوتی را با توجه به پس زمینه های ذهنی خود در خلق این اثر ( ذهن سپید) فراهم آورد که نادانسته با آوردن علامت سوال و تعجب سبب نفی وجودی محتوای پرداخت شده می شود ، زیرا در آن به تردید کلی دامن زده است و این یک نقص نقضی محسوب می شود.
تناقضات مفهومی در سه لاین پایانی بهمراه قید نهی تاکیدی
سبب از هم گسیختگی کل اثر گشته و علاوه بر نقص ساختاری
در ارتباط عمودی مفاهیم درگیر در آن ناموفق بوده است.
پاییز