نکات مهم در خصوص اختلال شخصیت وسواس جبری
منابع:
فول فکر
ویکی پدیا
هنر زندگی
باشگاه خبرنگاران جوان
عصر ایران
دانشنامه رشد
ایسنا
1
اختلال شخصیت وسواسی یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که فرد مبتلا به شدت ایده آل گرا بوده، نظم گرا (در مسایل و موضوعات خاص و تمیزی و نظافت) بوده و سعی در تحمیل باورها و رفتارها خود به دیگران می نماید.
2
فرد مبتلا، معمولا به این اختلال خود آگاه نیست و رفتار و افکار خود را تنها رفتار و افکار درست و نیازمند اجرا می شناسد.
3
اختلال شخصیت وسواس اختلالی ژنتیک بوده و در کنار والدین مبتلا به اضطراب و یا دیگر اختلالات روانی به شدت عود می کند.
4
افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، از کودکی احساس نیاز به ایده آل بودن و یا بصورت ایده آلی خوب و فرمانبردار بودن خود را در مقابل دیگران و خصوصا والدین خود دارند.
5
علایم بالینی
***
اضطراب و نگرانی دایم که بصورت:
ترسیدن، لرزیدن، بهم ریختن، جیغ زدن و گریه کردن، غش کردن، و عصبانی شدن و پرخاش کردن بُروز می نماید –
__________
بد خوابی و یا بی خوابی ناشی از کابوس و بختک
__________
– ضعف عمومی بنیه
__________
– سرگیجه و مشکلات تعادلی – لرزش دست و پا –
__________
مشکلات گوارشی مکرر خصوصا مشکلات روده: پولیپ و کولیت روده
__________
– خالی شدن زانو و زمین خوردن و یا کم آوردن توان عمومی __________
– کلافگی مکرر و شایع خصوصا بعد از تمرینات فیزیکی و یا سکس
__________
– زود جوشی و حساس بودن شدید به محرک های محیطی __________
– هیجانی و ویری بودن
__________
– Phobia _ فوبیا (ترس و اضطراب ناشی) از: تنهایی، بیمار شدن، رها شدن، تصادف کردن، تجاوز شدن به خود و یا اطرافیان، مردن و آسیب دیدن – بی قراری کنترل شده (درونی) __________
– عدم تمرکز در رفتار شخصی و نوع برخورد با دیگران __________
– حرف ناپذیری محض و یا حرف پذیری بسیار اندک __________
– خشک و کند بودن در ارتباط و امور و مسایل ناشی از ارتباط (کار، مسافرت، روابط بین فردی، رانندگی)
__________
– جمع کردن و انبار کردن خوراکی، مطالب آموزشی و جزوه، دوره ها، دارو، لوازم آرایشی و یا هر چیزی که نیاز مکرر و دایم به آن نباشد __________
– منفی گرایی و فاجعه پنداری دائم
__________
– احساس خستگی مکرر و بی جا
6
علایم رفتاری
****
ایده آل گرایی در حد ناتوانی در اتمام کارها
__________
– چهارچوبی بودن در تمامی کار ها و امور و ارتباطات به نحوی که خشکی و کند بودن رفتار فرد مبتلا در نظر دیگران مشهود است __________
–
ریز بینی، سرچ و فضولی مداوم در زندگی افراد مورد نظر __________
– خساست انتخابی
__________
– وقت شناسی غیر عملی و غیر متعارف بطوری که باعث رنج و عذاب و دلخوری خود فرد بیماری و درگیری وی با دیگران می گردد __________
– توجه خاص و ریز بینی به جزییات حاشیه ای
__________
– اعتیاد به کار و کارهای تکراری – ناتوانی در شراکت در کارها و تفویض قسمتی از امور به دیگران
__________
– قاعده گرایی خشک و قالبا بی پایه و اساس به حدی که برای دیگران و حتی خود فرد بیمار آزار دهنده می شود
__________
– نیاز شدید به روال ها
__________ – اعتقاد به خود درست بودن و خود درست فهمیدن و داشتن بینشی کاملا صحیح
_________
– اعتقادی بودن شدید به مناسک و مراسم و سنت ها و باورها با وجود رسیدن به خلاف این باور ها و اعتقادها – خرافی بودن شدید اما توجیه شده
__________
– ناتوانی در حل تعارضات بین فردی و پرخاشگری و قهر به جای مدیریت بحران
__________
– ناتوانی در مدیریت رابطه با بی توجهی، توجه بیجا، باج دادن، فداکاری و سوء استفاده کردن
__________
– تمارض و دیگران رفتارهای نمایشی برای آشتی کردن و یا جلب محبت نظر دیگران
__________
– وابستگی شدید به افراد خاص
__________
– باج دهی مداوم و مکرر به افراد خاص
__________
– نگرانی دایم به از دست دادن روابط عاطفی و انجام رفتارهای پیشگیرانه غالبا اشتباه
__________
– پنهان کاری و دروغگویی توجیه شده – مچ گیری و کنکاش در رفتار و ارتباطات افراد مورد نظر خود
__________
– سخت کوشی غیرمتعارف در انجام امور
7
هسته مرکزی اختلال وسواسی عبارت است از کمال طلبی و انعطاف ناپذیری به صورت الگویی نافذ و فراگیر. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری نیاز شدیدی به اِعمال استانداردهای خود در محیط خارج خود می کنند.
8
ختلال شخصیت وسواسی جبری از انواع اختلال شخصیت است که مشخصه های اصلی آن؛ محدود بودن هیجانات، منظم و مرتب بودن، مداومت و پافشاری، سرسختی و یک دندگی است. به شدت به قوانین حساس هستند و به طور افراطی به انجام قوانین می پردازند. این افراد معمولا افرادی متعصب، انعطاف ناپذیر می باشند. کمال گرایی آن ها به گونه ای است که به خاطر وسواس ها و حساسیت های بیش از حد، نمی توانند کار خود را به طور کامل به اتمام برسانند.
9
هر چیزی که روال زندگی عادی این افراد را بخواهد بر هم بزند، ممکن است سبب بروز اضطراب شدید و یک سلسله اعمال آیینی (رفتارهای وسواسی) که آنها بر زندگی خود و دیگران تحمیل می کنند؛ منجر شود.
10
این افراد هیچ‌گاه به دیگران اعتماد ندارند و آنها را از دقّت کافی برخوردار نمی‌دانند. زندگی آنان توسّط مقرّرات، برنامه‌ها و روال‌های انعطاف‌ناپذیر کنترل می‌شود. توجّه بیش از حدّ آنها به کار، مانع از خودانگیختگی، آرمیدگی و برقراری روابط عمیق می‌شود. آنان در زمینهٔ مسائل مالی، هیجان‌ها و عواطف، افرادی تنگ‌نظر بوده و همواره اظهار می‌دارند که همیشه باید «حرف، حرف ما باشد». 11
برای این بیماران کنترل رفتار و محیط خود بسیار مهم است و بنابراین هر چیزی که برنامه‌ریزی معمول آنها را تهدید یا به خطر اندازد اظطراب شدید را در آنان بوجود می‌آورد، در نتیجه برای رفع این اضطراب آداب، رفتارها و برنامه‌های وسواسی بیشتر به زندگی خود و دیگران وابسته به او (مثل همسر و فرزندان) تحمیل می‌کنند. 12
شوخی برای این بیماران معنی ندارد و غالبا رفتار و خلقشان بسیار جدی و رسمی است، بدین ترتیب وقتی وارد زندگی خانوادگی آنها می‌شوید احساس می‌کند در یک پادگان نظامی هستید که کوچکترین خطا شدیدترین برخورد را در پی دارد.
13
مشکلات احتمالی اختلال شخصیت وسواسی-جبری
**** -
اضطراب
__________
- افسردگی
__________
- دشواری پیشرفت در موقعیت حرفه‌ای
__________
- دشواری در روابط
14 روش‌های مختلف رفتار درمانی شامل:
*****
- حساسیت زدایی تدریجی
__________ - غرقه سازی __________
- شرطی سازی آزارنده (انزجار درمانی)
__________
- غرقه سازی تجسمی
__________
- بازداشتن فکر
15 علائم اختلال کدام است؟
***
ویژگی اصلی افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی، اشتغال ذهنی عمیق با موضوعاتی مانند نظم و ترتیب، کمال‌گرایی و ایراد‌گیری و کنترل شدید همه مسائل و داشتن چارچوب‌های انعطاف‌ناپذیر است. از علائم مهم این اختلال می‌توان به این موارد اشاره کرد:
***
۱- اشتغال ذهنی زیاد با جزئیات، فهرست‌ها، آداب، سازماندهی و زمان‌بندی برنامه‌ها به حدی که فرد نمی‌تواند به اصل موضوع بپردازد و انجام آن را عملی کند
۲- کمال‌گرایی بیش از حد، که باعث می‌شود بسیاری از کارها ناتمام بماند
۳- تعهد بیش از حد به محل کار برای انجام وظایف و ساعت کاری زیاد (بدون نیاز اقتصادی به اضافه کاری) و خودداری از اختصاص دادن بخشی از وقت خود به تفریح یا ارتباط با دوستان
۴- وجدان بسیار سختگیر و غیرقابل‌انعطاف
۵- ناتوانی در دور ریختن اشیای غیرمفید، با این فکر که بالاخره یک روز ممکن است لازم شود
۶- ناتوانی در همکاری و مشارکت با دیگران در انجام کارها، مگر این‌که آن افراد کاملاً طبق نظر و قواعد او عمل کنند
۷- خشک‌دست و خسیس بودن
۸- انعطاف‌ناپذیری و سرسخت بودن
۹- مشکل در تصمیم‌گیری در مواردی که از قبل قاعده مشخصی وجود ندارد
۱۰- خشم و ناکامی در زمانی که احساس می‌کند کنترلی روی شرایط ندارد
۱۱- کم‌ارتباطی با دیگران
17
دلیل بروز چنین اختلالی چیست؟
***
مانند بسیاری از مشکلات سلامت روان این اختلال نیز چندعاملی است. یعنی هم ژنتیک و هم محیط و هم یادگیری از دیگران در ایجاد علائم نقش دارند. همچنین فرهنگ رایج در جامعه ممکن است در این حالت نقش داشته باشد. به‌عنوان مثال فردی که در کشور ژاپن زندگی می‌کند ممکن است آداب و رفتارهایی داشته باشد که در آن کشور کاملاً طبیعی محسوب شود ولی همان آداب برای فردی که در ایران زندگی می‌کند، مطرح‌کننده اختلال شخصیت وسواسی باشد. شیوع این اختلال در دنیا حدود یک درصد است و مردان دو برابر زنان به این اختلال دچار می‌شوند.
18
چطور می‌توان پیشگیری کرد؟
***
محیطی که فرد در آن پرورش می‌یابد می‌تواند نقش مهمی در ایجاد این اختلال داشته باشد. بنابراین شیوه فرزندپروری والدین در این زمینه بسیار مهم خواهد بود. از آداب اولیه‌ای که کودک باید بیاموزد، مانند آموزش توالت رفتن، تا سایر موارد مانند انجام تکالیف، اگر با سختگیری و ایراد‌گیری بیش از حد و غیرمعمول باشد ممکن است باعث شکل‌گیری چارچوب‌های سخت و انعطاف‌ناپذیر در ذهن کودک شود. همچنین اگر در محیط مدرسه شیوه آموزش و پرورش با سختگیری و قواعد عجیب و غیرمعمول همراه باشد، می‌تواند آثار مهمی در ایجاد این حالت‌ها بگذارد.
19
به گزارش هافینگتن‌پست، اختلال شخصیت وسواسی - جبری از هشت راه قابل تشخیص است:
1- درگیری مداوم با جزییات، قوانین، برنامه‌ها تا حدی که لذت از فعالیت‌های روزانه را از بین می‌برد. افرادی که دچار این مشکل هستند استراحت کمی دارند و صرف زمان بسیار روی انجام کارها و اصرار بر آن موجب عصبانیت، اضطراب و ناراحتی در این افراد می‌شود. اما در عین حال قادر به توقف این رفتارها نیستند.
2- کمال‌گرایی‌هایی که از به پایان رساندن کارها جلوگیری می‌کند. در این حالت فرد به دلیل حس کمال‌گرایی به هیچ فردی اجازه کمک در کارهای روزانه‌اش را نمی‌دهد.
3- دوستان و اقوام در مرحله دوم و سوم زندگی و توجه این افراد قرار می‌گیرند. این افراد به حدی درگیر کارهایشان می‌شوند که اهمیت خانواده و دوستان برای آنها کمرنگ می‌شود و برای ملاقات با دوستان و خانواده وقت کمتری را اختصاص می‌دهند تا جایی که این رفتارها به انزوای آنها منجر می‌شود. به همین علت است که افراد دچار اختلال شخصیت وسواسی - جبری عموما دوستان کمی دارند و اغلب از سوی خانواده نادیده گرفته می‌شوند.
4- این افراد عموما شخصیت‌های سرسختی دارند. مبتلایان به حتی در صورتی که کاری برایشان بسیار زجرآور باشد، آن را انجام می‌دهند.
5- احساس با ارزش بودن رفتارها در این افراد شدید است. این افراد وقتی کاری را انجام می‌دهند از دیگران نیز انتظار همان کار را دارند. و با وجودی که دیگران به آن کارها اعتقاد ندارند اما این بیماران فکر می‌کنند آنها بهترین کارها را انجام می‌دهند.
6- شباهت زیادی با احتکارکنندگان دارند. این افراد علاقه کمی به دور انداختن اشیای اضافی دارند.
7- اجازه کمک به دیگران را نمی‌دهند. این افراد به دلیل بالا بودن انتظاراتشان به هیچ‌کس اجازه همیاری نمی‌دهند، چراکه رفتار دیگران مطابق با استانداردهای سختگیرانه و غیرواقعی آنها نیستند.
8- شخصیت‌های جبری هزینه نمی‌کنند. این افراد پولی را که در اختیار دارند به درستی استفاده نمی‌کنند و تمایل زیادی به ذخیره کردن همه چیز از جمله پول دارند. اختلال شخصیت وسواسی - جبری اختلالی است که مبتلایان به آن عموما قادر به توقف وسواس و اجبارهای فکری خود نیستند بنابراین بدون کمک از داروهای شیمیایی و یا رفتاردرمانی این بیماری قابل درمان نیست
____________
گردآوری:ابوالقاسم کریمی(فرزندزمین)
10 آذر 1398