چهل حدیث گرانبها در باب محیط زیست
1 امام باقر علیه السّلام فرمودند: خَيرُ الأعمالِ الحَرثُ. بهترين كارها كشاورزي است
2 امام علی علیه السلام به مالک اشتر فرمودند: وَلیَکُن نَظَرُک فی عِمارَةِ الأرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِکَ فی استِجلابِ الخَراجِ لأِنَّ ذلِکَ لایُدرَکُ إلّا بِالعِمارَةِ. باید توجّه تو به آباد کردن زمین بیش از توجّه به گرفتن خراج باشد؛ زیرا آن (خراج) جز در نتیجه آبادانی فراهم نمی آید.
3 امام صادق علیه السّلام فرمودند: لا تَطيبُ السُكني إلّا بِثَلاثٍ: الهَواءِ الطَّيِّبِ وَ الماءِ الغَزيرِ العَذبِ و الأرضِ الخَوّارَةِ. زندگي جز با سه چيز خوش نمي شود: هواي پاك، آب فراوان گوارا و زمين نرم و سست
4 امام علی علیه السّلام فرمودند: النَّظَرُ إلَي الخُضرَةِ نُشرَةٌ. نگاه كردن به سبزه، موجب شادابي است.
5 امام صادق علیه السّلام فرمودند: لاتُفسِدْ عَلَي القَومِ ماءَهُم. آب مورد نياز مردم را آلوده نكن.
6 امام صادق علیه السّلام فرمودند: الكِيمياءُ الأكبَرُ الزِّراعَةُ. بزرگ ترين كيميا، كشاورزي است.
7 امام صادق علیه السّلام فرمودند: ما فِي الأعمالِ شَي ءٌ أحَبُّ إلَي اللَّهِ تَعالي مِنَ الزِّراعَةِ. در ميان كارها، كاري محبوب تر از كشاورزي، در نزد خداي متعال نيست.
8 پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: إن قامَتِ السَّاعَةُ و فِي يَدِ أحَدِكُم فَسيلَةٌ، فإنِ استَطاعَ أنْ لا يَقومَ حَتّي يَغرِسَها، فَليَغرِسْها. اگر قيامت فرا رسد و در دست يكي از شما نهالي باشد، چنانچه بتواند قبل از بر خواستن آن را بكارد، بايد آن را بكارد.
9 پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلي حِفظِها والِقيامِ عَلَيها حَتّي تُثمِرَ كانَ لَهُ في كُلِّ شَي ءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَ اللَّهِ. هر كس درختي بكارد و در نگهداري آن بكوشد تا ميوه دهد، در برابر هرچه از آن ميوه به دست آيد، پاداشي نزد خدا خواهد داشت.
10 امام صادق علیه السّلام فرمودند: اِزرَعُوا وَاغْرِسُوا وَاللَّهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً أجَلَّ ولا أطيَبَ مِنهُ؛ كشت كنيد و درخت بنشانيد، به خدا قسم، آدميان كارى برتر و پاك تر از اين نكرده اند.
11 امام صادق علیه السّلام فرمودند: لا تَقطَعُوا الثِّمارَ فَيَبعَثُ اللَّهُ عَليكُمُ العَذابَ صَبّاً؛ درختان ميوه را قطع نكنيد كه خداوند بر سر شما عذاب فرو مى ريزد.
12 قال الامام الصادق - علیه السلام - : لاتُفسِدْ عَلَی القَومِ ماءَهُم. امام صادق - علیه السلام - فرمود: آب مورد نیاز مردم را آلوده نكن.
13 قال الامام الصادق - علیه السلام - : الزّارِعُونَ كُنوزُ الأنامِ. امام صادق - علیه السلام - فرمود: كشاورزان گنجهای مردماناند.
14 امام صادق(ع): «کشاورزان، گنج های جامعه اند. غذای پاکیزه را که خداوندْ ارزانی داشته، کشت می کنند و در روز قیامت، برترین مقام را دارند و به خدا نزدیک ترند و آنها را به نام «پربرکتْ » صدا می زنند».
15 امام علی(ع): «پرهیز از قطع کردن درختان سرسبز، بر طول عمر انسان می افزاید
16 پیامبر خدا ماده شتری را دید که زانویش بسته شده بود و جهاز، همچنان بر پشت او بود. پرسید: «صاحب این حیوان کجاست؟ به او بگویید خودش را برای دادخواهی این شتر در قیامت آماده کند
17 عنه صلى الله عليه و آله :الشّاةُ مِن دَوابِّ الجَنَّةِ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : گوسفند ، از حيوانات بهشت است
18 الإمام عليّ عليه السلام :لا تَجعَلوا بُطونَكُم مَقابِرَ الحَيَوانِ . امام على عليه السلام : معده هايتان را گورستان حيوانات نكنيد .
19 رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تَضْرِبوا الدَّوابَّ على وُجوهِها ؛ فإنَّها تُسَبِّحُ بحَمْدِ اللّهِ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : به صورت حيوانات نزنيد؛ زيرا آنها حمد و تسبيح خدا مى گويند
20 عنه صلى الله عليه و آله :لَو غُفِرَ لَكُم ما تَأتونَ إلى البَهائِم لَغُفِرَ لَكُم كَثيرا . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اگر ستمى كه به حيوانات مى كنيد بر شما بخشيده شود، بسيارى از گناهان شما بخشوده شده است
21 سنن أبي داوود عن ابن عبّاس :نهى رسول اللّه صلى الله عليه و آله عنِ التَّحْريشِ بَينَ البَهائمِ . سنن أبى داوود ـ به نقل از ابن عبّاس ـ : پيامبر صلى الله عليه و آله از به جان هم انداختن حيوانات ، نهى فرمود
22 عنه صلى الله عليه و آله :لو أنّ البَهائمَ يَعلَمْنَ مِن المَوتِ ما تَعلَمونَ أنتُم ، ما أكَلتُم مِنها سَمينا ! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اگر حيوانات از مرگ آن دانند كه شما مى دانيد، هرگز حيوان فربهى نمى خورديد
23 الإمام الرضا عليهالسلام : الإِكثارُ مِن أكلِ لُحومِ الوَحشِ وَالبَقَرِ يورِثُ تَغَيُّرَ العَقلِ وتَحَيُّرَ الفَهمِ وتَبَلُّدَ الذِّهنِ وكَثرَةَ النِّسيانِ امام رضا عليهالسلام : زيادهروى در خوردن گوشت حيوانات وحشى و گاو، سبب سرگشتگى خرد ، حيرانى فهم ، كودنى ذهن و فراموشى بسيار مىشود
24 عنه صلى الله عليه و آله : ... إذا جارَتِ الوُلاةُ قَحَطَتِ السَّماءُ ، وإذا مُنِعَتِ الزَّكاةُ هَلَكَتِ المَواشي ، وإذا ظَهَرَ الزِّنا ظَهَرَ الفَقرُ وَالمَسكَنَةُ ، وإذا اُخفِرَتِ الذِّمَّةُ اُديلَ الكُفّارُ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ... هر گاه فرمانروايان ستم كردند ، خشكسالى پديد مىآيد و هر گاه از پرداخت زكاتْ خوددارى شود ، حيواناتْنابود مىگردند و هر گاه زنا پديدار شود ، فقر و تنگدستى شايع مىگردد و هر گاه پيمان با اهل ذمّه شكسته شود، كافرانْ سلطه پيدا مىكنند
25 عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ الدَّابّةَ تقولُ : اللّهُمَّ ارْزُقني مَلِيكَ صِدْقٍ : يُشْبِعُني ، ويَسْقِيني ، ولا يُحَمِّلُني ما لا اُطيقُ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : حيوانات مى گويند : خدايا ! صاحب خوبى نصيب من كن ؛ كسى كه مرا از آب و غذا سير كند و بيش از توانم بر من بار ننهد
26 الإمامُ الباقرُ عليه السلام :لا يأكُلُ الضّالّةَ إلاّ الضّالُّونَ . امام باقر عليه السلام : [حيوان] گم شده را، كسى جز گمراهان نخورد
27 الإمام الصادق عليه السلام :أقذَرُ الذُّنوبِ ثَلاثَةٌ : قَتلُ البَهيمَةِ ، وحَبسُ مَهرِ المَرأَةِ ، ومَنعُ الأَجيرِ أجرَهُ . امام صادق عليه السلام : كثيف ترين گناهان ، سه چيز است : كشتن حيوان بى زبان ، نپرداختن مهريه زن ، و ندادن مزد اجير
28 عنه صلى الله عليه و آله :الثّالثُ مَلْعونٌ ـ يَعني على الدّابّةِ ـ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : سومين نفر ، ملعون است (يعنى : سواره سوم بر پشت حيوان
29 الإمامُ الباقرُ عليه السلام :إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالى يُحِبُّ إبرادَ الكَبدِ الحَرّى ، و مَن سَقى كَبدا حَرّى مِن بَهيمَةٍ أو غَيرِها أظَلَّهُ اللّهُ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ . امام باقر عليه السلام : خداوند تبارك و تعالى، خنك كردن جگر تفتيده را دوست دارد. هر كس جگر تشنه اى را، از حيوان و غير حيوان، سيراب كند، خداوند در آن روزى كه هيچ سايه اى جز سايه او نيست، سايه اش دهد
30 عنه صلى الله عليه و آله :للدّابّةِ على صاحِبِها سِتُّ خِصالٍ : يَعْلِفُها إذا نَزلَ ، و يَعْرِضُ علَيها الماءَ إذا مَرَّ بهِ ، و لا يَضْرِبُها إلاّ على حقٍّ ، و لا يُحَمّلُها ما لا تُطيقُ ، و لا يُكلّفُها مِن السَّيرِ إلاّ طاقَتَها ، و لا يَقِفُ علَيها فُواقا . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : حيوان شش حقّ به گردن صاحب خود دارد : هر گاه از آن پياده شد علفش دهد ، هرگاه از آبى گذشت آبش دهد ، به ناحقّ آن را نزند ، بيشتر از قدرتش آن را بار نكند ، بيشتر از توانش آن را راه نبرد و مدت زيادى روى آن درنگ نكند
31 عنه صلى الله عليه و آله ـ و قد مَرَّ صلى الله عليه و آله بحِمارٍ قد وُسِمَ في وَجهِهِ ـ : أ مَا بَلَغَكُم أنّي لَعَنْتُ مَن وَسَمَ البَهيمَةَ في وَجْهِها أو ضَرَبَها في وَجْهِها ؟! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ وقتى الاغى را ديد كه صورتش را داغ نهاده اند ـ فرمود : مگر نشنيده ايد كه من لعنت كرده ام آن كسى را كه صورت حيوان را داغ بنهد، يا بر صورت آن تازيانه زند؟
32 رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :غُفِرَ لامْرأةٍ مُومِسَةٍ مرَّتْ بكلبٍ على رأسِ رَكِيٍّ يَلْهَثُ كادَ يَقْتُلُهُ العَطَشُ ، فنَزَعَتْ خُفَّها فأوْثَقَتْهُ بخِمارِها فنَزَعَتْ لَهُ مِن الماءِ ، فغُفِرَ لَها بذلكَ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : زنى بد كاره سگى را ديد كه بر سر چاهى له له مى زند و كم مانده است از تشنگى بميرد . او كفش خود را در آورد و آن را به روسرى خود بست و به وسيله آن از چاه آب كشيد [و به آن حيوان داد] ؛ و به سبب اين كار آمرزيده شد
33 عنه صلى الله عليه و آله :رأيتُ في النّارِ صاحِبةَ الهِرّةِ تَنْهَشُها مُقْبِلَةً و مُدْبِرَةً ، كانتْ أوثَقَتْها فلَم تكُنْ تُطعِمُها و لَم تُرْسِلْها تأكُلُ مِن خِشاشِ الأرضِ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : در دوزخ زنى را ديدم كه گربه اش از هر طرف او را گاز مى گرفت ؛ علّتش اين بود كه [در دنيا ]آن حيوان را بسته بود و نه غذايش مى داد و نه آزادش مى كرد كه خودش حيوانى را شكار كند
34 الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :أرْبَعٌ مَن أتى بواحِدَةٍ مِنهُنَّ دَخلَ الجَنّةَ: مَن سَقى هامَةً ظامِئةً ، أو أشْبَعَ كَبِدا جائِعةً ، أو كَسا جِلْدَةً عارِيَةً ، أو أعْتَقَ رَقَبةً عانِيَةً . امام صادق عليه السلام : چهار كار است كه هر كس يكى از آنها را انجام دهد وارد بهشت مى شود: هر كس حيوان تشنه اى را آب دهد، يا شكم گرسنه اى را سير كند، يا بدن برهنه اى را بپوشاند، يا برده اسيرى را آزاد كند
35 الإمام الصادق عليه السلام :كانَ عَلِيٌّ عليه السلام يَكرَهُ إدمانَ اللَّحمِ ويَقولُ : إنَّ لَهُ ضَراوَةً كَضَراوَةِ الخَمرِ . امام صادق عليه السلام : على عليه السلام عادت به خوردن گوشت را بد مى شمرْد و مى فرمود : «آن را اعتيادى همچون اعتياد به شراب است»
36 عنه عليه السلام :مَكروهٌ قَطعُ النَّخلِ . امام صادق عليه السلام : قطع درخت خرما ، ناپسند است
37 سنن أبي داوود :لَعَنَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله مَن قَطَعَ السِّدْرَ . سنن أبى داوود : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، كسى را كه درخت سدر را قطع كند، لعنت كرد
38 الإمام عليّ عليه السلام :كُلُوا التَّمرَ ؛ فَإِنَّ فيهِ شِفاءً مِنَ الأَدواءِ . امام على عليه السلام : خرما بخوريد ؛ چرا كه شفاى دردها در آن است
39 الإمام عليّ عليه السلام :حَسوُ اللَّبَنِ شِفاءٌ مِن كُلِّ داءٍ إلاَّ المَوتَ . امام على عليه السلام : نوشيدن شير ، شفايى براى هر درد است ، مگر مرگ
40 رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :في الوَضُوءِ إسرافٌ ، و في كُلِّ شَيءٍ إسرافٌ . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : در شستشو [نيز ]اسراف هست ، در هر چيزى اسراف وجود دارد
گردآوری:ابوالقاسم کریمی(فرزندزمین)
29/اسفند/1397 .