قالب شعری سروش(ویژگی ها و نمونه اشعار)

بسم الله الرحمن الرحیم
قالب جدید سروش و تفاوت های آن با سایر قالب های شعری
قالب شعری سروش در شکل ترجیحی، اصیل و خاص خود، دارای این ویژگی هاست:
1- مربوط به هر دو شیوه ی شعر سنتی و نو
2-دارای از سه تا پنج مصراع و یا لَخت
3- بر وزن فاعلاتن مفاعلن فعلات، نیم وزن های مشابه ویا انشعابات مرتبط نیمایی آنها
4-بدون قافیه مندی مصرع آخر در کنار قافیه مندی همه ویا بیش تر مصرع های دیگر
5-دارای قافیه ی درونی علاوه بر قافیه ی بیرونی
6- دارای پایانِ لفظیِ بسته
7- دارای پایانِ معناییِ باز
8- دارای تنوع پردازی در مسیرِ یگانگیِ شعر
9- دارای پایان کوبشی
و بطور خلاصه:
قالب شعری سروش،
حدفاصل و جامعِ قالب های کوتاهی مثل دوبیتی، رباعی و سه گانی می باشد.
تفاوت های (قالب شعریِ) سروش با سه گانی
از تفاوت های قالب سروش(در معنای خاصش) در مقایسه با قالب سه گانی عبارت است از:
داشتن وزنی ویژه (فاعلاتن مفاعلن فعلات)، ترجیحِ تأکیدی به قافیه نداشتنِ مصراع پایانی برای ضربه ی پایانیِ بهتر، قابلیت از سه تا پنج لَختی بودنِ سروش، باز تر بودنِ قالب سروش در ساخت و پرداخت موضوعات و امکان گزینش انواع زوایای دید (مثلا قابلیت انتقال از شعر کوتاه کشفی - شهودی سه مصراعی به شعر توصیفی پنج مصراعی به صلاحدید شاعر)، قابلیت بیش ترِ قالب سروش برای پردازشِ هنری ترِ محتوا مثلا در استفاده از تصاویر متنوع (در مسیرِ یگانه ی شعر) و همچنین استقبال از انواع آرایه های ادبی بطور طبیعی و مناسب (در مقابل قالب سه گانی که تأکید بر دوری از بازی های زبانی و هنرمندی های ادبی و واژه سازی های نسبتا نامأنوس دارد) و سرانجام، قرار گرفتنِ سروش در حد وسط و بعنوان واسطه برای سه گانی از یک طرف و دوبیتی و رباعی از طرف دیگر .
همچنین قافیه پردازی درونی در قالب سروش، جایگاه بارز تری دارد.
نمونه اشعاری در قالب جدید سروش
1- پسر و مادر، آخرین دیدار/
اشک ها: شعله های آتشبار/
رفت و ماند. استخوان که شد، برگشت.//
2- مستِ آواز، قایقِ موتوری (خوانش دیگر: مستِ آوازِ قایقِ موتوری)/
دل به دریا زدَه ست قایقباز/
باز، دل، غرقِ آزِ موجنواز (خوانش دیگر: باز، دل، غرقِ آز، موجنواز)/
راز در راز/
ساحلِ سرد، قایقِ خاموش.//
3- نام کوتوله، نردبان می خواست/
شعر بی وزن، آستان می خواست/
مورچه، عمر جاودان می خواست/
با سیاست، عجیب گشت عجین.//
4- تاک تا شد، به جرمِ پاکی مُرد/
ایستاد. اوفتاد. خاکی مُرد/
مردِ خاکی به دردناکی مُرد/
زنده ی جاودان، غریبِ زمان.//
5- ببر مازندران، شکوهش را/
هیبتِ آرمان شکوهش را/
یورشِ بی کران شکوهش را/
باز در بیشه ی جهان آورد.//
علاوه بر این که شعر سروش ممکن است به هریک از شیوه های سنتی و نیمایی بیاید، در شکل هایی میانه ی شعر سنتی و نیمایی و قالب مُستَزاد هم می گنجد و در این باره، موارد زیر را می توان نام بُرد:
در این نوع از شعر سروش،لَخت های آغازین و میانی بصورت مصراع هایی کامل هستند؛ اما لَخت آخر بصورت کوتاه تری می آید؛ مثال
تا که دستش به خونِ گل، تر شد/
مایه دارِ بزرگِ کشور شد/
بار دیگر، قرار دیگر شد/
قتلِ قاتل.//
مثالی دیگر
در زباله، پیِ غذا می گشت/
تازه از اختلاس بر می گشت/
اختلافات... . //
و مثالی دیگر
روز، شب شد. دوباره شب آمد/
خام ماندیم و صد لقب آمد /
آخرش جان ما به لب آمد/
خام تا خاک ... . //
ب- سروشِ نیمه پلّکانی
دو یا سه مصراع اول سروش با طول عادی و در وزن اصلی بصورت فاعلاتن مفاعلن فعلن(/ فعلات) می آیند و لخت پیش از پایانی آن، کوتاه تر می شود؛ مثلا بر وزن فاعلاتن مفا(= فاعلاتن فَعَل) و لخت پایانی آن بر وزن فاعلاتن و یا مثلا با قدری تغییر بر وزن مفعولن می آید؛ البته ممکن است لخت های کوتاه شده، با وزن های دیگری هم به کار بروند و کلیت مطلب، این است کهدو- سه مصراع نخستین، کامل اند و لَخت بعد از آنها قدری کوتاه و لخت پایانی حتی از آن هم کوتاه تر می شود؛ مثال
پَست را اوجِ سرفرازی بُرد/
به حقیقی ترین مَجازی بُرد/
توی بازی بُرد/ تبلیغات.//
در این نوع از شعر سروش، لخت ها به ترتیب، کوتاه تر می شوند و هیچ دو لختی دارای طول مساوی نیستند؛ مثال
رفتم از کوهپایه تا قله/
وقتِ برگشت گشت/
وای! تا پایین/
دره - دره ... .//
نکته: در این شکل های ویژه از قالب سروش از طرفی ممکن است فشرده گویی و همچنین پایانِ باز، بیش از پیش شوند؛ اما از طرف دیگر هم ممکن است در مواردی از جمله: بی فعل بودنِ لختِ کوتاهِ پایانی، کوبشِ پایانی، سُست شود یا از دست برود و در این صورت، این شکل های تازه، بیش تر از نوع قبلیِ سروش به هایکوواره، نزدیک می شوند و البته اختلافات این شکل های سروش با هایکوواره، باز هم کم نیستند.