همه نه گفتن را بیاموزیم (پایانی)
همه نه گفتن را بیاموزیم
قدرت "نه" گفتن به مواد دخانی پایین آمده است
چرا با توجه به قبول تأثیر برنامه‌های صداوسیما باید سوپراستارهای سینما در فیلم سیگار بکشند، درحالی‌که جوانان و نوجوانان با مشاهده برنامه‌های ورزشی از تلویزیون، لباس‌ها یا شماره ورزشکاران مورد علاقه را می‌پوشند و الگوبرداری می‌کنند، بدین جهت این نکته برداشت می‌شود که بعضی از آسیب‌ها مخفی هستند، پس در این راه اشتباه رفته، رسانه، تبلیغات، وزارت بهداشت و... همگی مسئول هستند.
آموزش مهارت‌های زندگی ناقص است
در ادامه این بحث «وحید ملکشاهی» مدیرعامل سازمان مردم‌نهاد "جوانان هدف‌دار فردا" اظهار کرد: جامعه آماری خود مردمی هستند که وجود دارند و آسیب‌ها را از نزدیک مشاهده می‌کنند، پس به لحاظ کلی آسیب‌ها در چهار حوزه اقتصاد، فرهنگ، سیاست و اجتماع به خاطر دخیل بودن در موضوعات بخصوص در بحث مواد دخانی و مواد مخدر قابل تقسیم‌بندی است.
این کارشناس ادامه داد: بهترین روش در بررسی مصرف مواد دخانی تأمل بر روی سطح فرهنگ‌سازی است، در این رابطه باید قبول داشت که هیچ فردی در چند جلسه متقاعد به میزان مضرات مواد دخانی و ترک آن نمی‌شود، اما اگر در جامعه یک روند تربیتی درست حاکم باشد یا هنجارها عامل تربیت شوند و کودک از همان ابتدا با عوامل ملموس مضرات مواد از طریق خانواده و آموزش‌وپرورش به عنوان دو کانون تربیت آشنا شوند، به یقین بسیار مهم‌تر و ارزشمندتر از اقداماتی است که مسئولان انجام می‌دهند.
وی با طرح این سوأل که چرا سن مطالعه ما نباید پایین بیاید، ولی سن مصرف دخانیات به راحتی تنزل پیدا می‌کند، تصریح کرد: این به این معنای این است که روش‌های اخذ شده درست به انجام نرسیده است.
ملکشاهی با اشاره به اینکه قدرت سازمان‌های مردم نهاد را نمی‌توان در جهان نادیده گرفت و حتی می‌شود مدعی شد قدرتمندتر از دولت عمل می‌کنند، خاطرنشان کرد: در پژوهش‌های که در دل اجتماع انجام شده است، وقتی از علت استعمال دخانیات سوال می‌شود، جواب این است که والدین به علت مشاهده اشکالات و معایب مواد مخدر به قلیان یا سیگار کشیدن فرزندشان بسنده کرده و تبدیل به یک امر عادی برای آن‌ها شده است؟
وی یکی از آسیب‌های این مقوله را "نظارت دستگاه‌های مربوطه" دانست و گفت: برخوردهای نادرست و طلبکارانه و همچنین پژوهش‌های آماری دو آسیب بزرگ این حوزه است، چراکه برخورد باید ارشادگونه و پژوهش‌ها منجر به خوب شدن روند مسیر شود.
ملکشاهی با انتقاد از دستگاه‌های متولی امر فرهنگ که چرا همگی ادعای فرهنگ‌سازی می‌کنند، در حالی که این چنین نیست، یادآور شد: پلیس راهنمایی و رانندگی با ساختن چندین پویانمایی توانست درصدی زیادی از خطاهای رانندگی را از بین ببرد چرا در دیگر موضوعات جامعه چنین کاری تکرار نمی‌شود، البته در مباحثی همچون مواد دخانی دست‌های پنهانی وجود دارد که نمی‌گذارند، چنین روند مثبتی پیش برود.
فضای مجازی عاملی در دامن‌زدن به آسیب‌های اجتماعی
وی یکی دیگر از آسیب‌ها را "گروه همسالان" عنوان کرد که افراد با وجود اینکه در خانواده زندگی می‌کنند، بیشترین تأثیر را از دوستان می‌گیرند، گفت: دنیای مجازی نیز عاملی برای دامن زدن به آسیب‌های اجتماعی شده است، هرچند فعالیت‌های زیادی توسط متولیان انجام گردیده است، اما هدف اصلی را جلو نمی‌کشد هرچند این موضوع همتی همگانی را طلب می‌کند و یک مجری خاص را نمی‌توان مقصر دانست، چراکه اگر همه متولیان وظایف را به‌درستی انجام می‌دادند، نیاز به برگزاری چنین میزگردی برای آسیب‌شناسی موضوع و ارائه راهکار نبود بدین‌جهت باید اشتباهات را پذیرفت و درستشان کرد.
ملکشاهی اضافه کرد: امری که باید در ارائه راهکار مدنظر باشد، این است که چون تولید و توزیع مواد دخانی برای متولیان منابع مالی بالایی دارد، نمی‌گذارند این معضل برداشته شود، پس وقتی چنین وضعیتی حاکم است، باید دیدگاه در این حوزه عوض شود و با برنامه‌ریز دقیق برای سنین پایین به‌گونه‌ای اجرا شود که دچار مشکل کمتری شویم.
وی گفت: چرا دانشجویای پزشکی و حتی خود پزشکان برای سرپا ایستادن در شیفت‌های بیمارستانی قرص‌هایی با دوز بالای مرفین استفاده کنند و یا مدارس فقط به فکر تشکیل گروه سرود باشد، چرا نباید به فکر بررسی آسیب‌هایی باشیم که در آینده پیش می‌آید؟ از این حیث باید ظاهربینی و جذابیت آنچه را که می‌بینیم، کنار گذاشت و با ورود همه متولیان مواد دخانی و مخدر سطح تعقل را به حدی در جامعه بالا برد که مسئله دخانیات بدون راه‌حل باقی نماند.
راهکارها نباید مقطعی باشند
دکتر پیمان بهترین راه مبارزه با یک آسیب اجتماعی را معرفی جایگزین مناسب دانست و گفت: در مواجهه با آسیب‌ها باید راهکارهای پیشگیرانه ارائه شود، اما نباید آن تدابیر راهکارهایی مقطعی باشد، مثلاً در بحث کنترل جمعیت یکسری اقدامات انجام شد که منجر به کاهش جمعیت شد، هرچند در همان دوران نیز از سوی کارشناسان اعلام شد که اگر هر خانواده 3 فرزند نداشته باشد، در آینده جامعه‌ای متلاشی خواهیم داشت که الآن نیز با همان مشکل روبرو شده‌ایم.
این کارشناس هوشبری با اشاره به قدرت تبلیغات و قدرت مالی که در دست تولیدکنندگان مواد دخانی است، اظهار کرد: نمی‌توان در مقابل تبلیغات و صاحبان سرمایه کاری کرد، بدین‌جهت نباید به جنگ با آن‌ها فکر کرد، بلکه راهکار درست پیشگیری و تغییر رفتار است.
دکتر «اسد احسان‌زاده» سرپرست گروه پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام نیز گفت: در مبارزه با قلیان قانون تعریف‌شده است که سیستم سلامتی کشور درگیر بوده و بعد از تدوین گزارش‌های قانونمند به نیروی انتظامی جهت اجرای حکم ابلاغ می‌شود، اما متأسفانه در بحث مبارزه با سیگار به‌عنوان یک عمل پرخطر هیچ برنامه‌ای در اختیار گروه سلامت نیست.
این پزشک با طرح این سؤال که چه شده که الآن شاهد این اتفاقات هستیم، اظهار کرد: جامعه ایلام در حال گذار است، بدین معنا که تصمیمات برآیند تفکر جامعه‌ای است که در حال عوض شدن است و اتفاقاتی در حال وقوع است که کنترل آن‌ها تا حدی از دست همه خارج است، حوادثی که چالش‌های فرهنگی غیردینی با فرهنگی دینی را در پی داشته است، حال‌آنکه اگر در جامعه تغییر می‌بینیم باید پیامدها را مشاهده کرد، اتفاقاتی که تأثیرات خود را بر روی همه گرایش‌ها مردمی قرار می‌دهد.
احسان‌زاده یکی دیگر از موارد قابل بحث را "ارتباطات جهانی" عنوان کرد و افزود: ارتباطات جهانی به نوعی همه را تکان داده است، به نحوی که دیگر نمی‌توان گفت "به من چه" در فلان روستا، شهر یا کشور چه اتفاقی افتاده است، چون‌که این موارد واژه‌های آشنایی هستند که از طریق تلویزیون، اینترنت و ماهواره قابل‌دسترسی است و در حال‌حاضر آنچه در رویارویی با مواد دخانی در اختیار داریم، نیروی انتظامی، صداوسیما و وزارت بهداشت و درمان است.
سرپرست گروه پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت استان ایلام ادامه داد: یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت راه‌اندازی موزه سلامت در استان‌هاست که در آن بسترهایی برای توزیع کتاب، نمایش انیمیشن یا فیلم برای کودکان که محلی برای بازدید دانش‌آموزان مقطع ابتدایی باشد تا پیامدهای ناشی از مصرف مواد دخانی به آن‌ها نشان داده شود.
تعطیلی 68 قلیانی در استان ایلام
وی تصریح کرد: 19 قلیانی در شهر ایلام و 49 قلیانی در شهرستان‌ها به دلیل تهدید علیه سلامت عمومی از طریق گزارش حوزه بهداشت و اجرای نیروی انتظامی تعطیل شده که این جنبه از برخورد ما با آسیب است، اما از طرفی چنین پیش می‌آید که یکی از دانش‌آموزان هنرمند و علاقه‌مند به رشته نقاشی تنها به خاطر بازیگوشی در صف مدرسه از زنگ هنر محروم می‌گردد، وقتی دلیل آن پرسیده شد، گفتند برای تنبیه این دانش‌آموز ممتاز او را از زنگ هنر که اهمیت نداشته است، جدا کردیم. از آنجا ممانعت و اینجا هم منع از کلاسی که علاقه دانش‌آموز است.
احسان‌زاده با بیان اینکه همه به نحوی مقصر هستند، زیرا برای توجیه اقدامات، ادله و برخوردهای می‌کنیم که نسل در حال تربیت ما از بسیاری از مسائل و هنجارها زده شود، تصریح کرد: عملیاتی کردن خیلی از قوانینی که الآن وجود دارد، باعث گرایش نسل ما به‌طرف دیگر یعنی مصرف مواد دخانی می‌شود که مقدمه‌ای برای وابستگی به مواد مخدر خواهد بود.
این پزشک تعداد مبتلایان به بیماری تالاسمی در کشور را 26 هزار نفر عنوان کرد و گفت: حدس زده می‌شود جمعیت اصلی این بیماران سه برابر رقم اعلام‌شده باشد حال‌آنکه این جمعیت در ایلام به 121 نفر رسیده است که تاکنون 30 نفر آن‌ها فوت شده است، اما در بیماری ایدز به دلیل چرخش ویروس در اماکن پرازدحام مثل زندان‌ها روند شیوع سریع است و هر لحظه امکان انفجار و شیوع بیماری وجود دارد، به گونه‌ای که شرایطی برای کنترل بیماری وجود نداشته باشد، آن‌هم از طریق جامعه‌ای محدود درگیر رفتارهای پرخطر که به مابقی جامعه سرایت کند.
دیدگاه پادگانی مسائل اجتماعی را حل نمی‌کند
وی در جدول سلامتی "آموزش" را از همه اشکال موجه‌تر دانست و گفت: تلاش در جهت تغییر نگرش‌ها و نه جلسات سطحی و گفت‌وگوهای کلاسیک و بدون روح اساس کار است، بدین‌صورت باید برای اعمال تغییرات بسترها را فراهم کرد، به‌عنوان مثال چرا باید تجویز آزمایش پزشک با امتناع و فرار بیمار به دلیل ترس از ابتلا به بیماری‌های وحشتناک وجود داشته باشد؟ یکی از دلایل این است که میزان مصرف و تزریق آمار مبتلایان به ایدز را افزایش داده است، از طرفی بیشترین راه انتقال ایدز که از راه تماس‌های جنسی است، بعضی از علل انتقال بیماری را ناشناخته گذاشته استریال از طرفی هزینه‌های که در امر پیشگیری و آموزش از سوی سیاستگذاران تعیین می‌شود، به‌اندازه‌ای که بتوان کار مناسبی انجام داد، نیست.
احسان‌زاده با تأکید بر اینکه دیدگاه پادگانی قادر به حل مسائل اجتماعی نیست، گفت: در هر سیستمی که عهده‌دار آموزش است، تزریق منابع مالی بسیار ضعیف است، به‌نحوی‌که نمی‌شود کاری انجام داد، درحالی‌که باید در بحث مصرف مواد دخانی کارهای زیادتری اعمال شود.
سرگرد درویشی رییس دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان ایلام در بخش دوم صحبت‌های خود گفت: با توجه به افرایش مصرف در مقابل کاهش سن باید به دنبال جایگزینی مناسب نوجوانان و جوانان باشیم، جایگزینی مانند ورزش که بتوان انرژی او را از طریق ورزش در اوقات فراغت تخلیه کرده و سطح هیجان را کاهش داد. علاوه بر آن در کنار نظارت بیشتر به پیشگیری از افزایش غیرمتعارف تولید، توزیع و عرضه پرداخته شود.
وی بر آگاهی‌بخشی و آموزش خانواده‌ها تأکید کرد و افزود: نظارت باید همراه با کنترل بر گروه همسالان بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی باشد، همچنین از طریق رسانه‌های جمعی اقدام به پیاده‌سازی برنامه‌های آموزشی در راستای پیشگیری از اعتیاد شود.
وی شناسایی کانون‌های آسیب‌زا در جامعه و برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن آسیب‌های اجتماعی را یکی دیگر از پیشنهادها در کاهش مصرف مواد دخانی عنوان و در پایان تأکید کرد: باید تمرکز بیشتر بر برنامه‌های پیشگیری متمرکز باشد.
پایان
باقر رمزی باصر
افتاده باخاسته