اهمیّتِ برنامه ریزی : قسمت سوم

بسیاری از انسان ها از نداشتنِ تمرکز گلایه می کنند ، مطلبی را چندین بار می خوانند ولی نمی توانند نتیجه گرفته و درکش کنند و نکاتش را به حافظه بسپارند و به یک جمع بندیِ کلّی دست یابند.
چنین وضعیّتی به این دلیل در انسان ایجاد می شود که همزمان فکرش در چند نقطه مشغول می گردد و شخص نمی تواند حواسش را رویِ کارِ در دستِ اجرا جمع نماید.
یکی از مهم ترین راه هایِ افزایشِ تمرکز ، برنامه ریزی می باشد ، وقتی آدمی برنامه ریزی دارد یعنی ذهنِ شلوغِ خود را مرتّب و سازماندهی کرده و می داند کی ، کجا و چه وقت به امورِ دیگر با همه یِ قوا بپردازد و به این ترتیب یک گام بسیار مهم در مسیرِ موفّقیّتِ خود بر داشته است.
برنامه ریزی باعثِ کاهشِ اضطراب و فشارهایِ روانیِ انسان به دلایلی که در پراگراف هایِ قبل نیز ذکرگردید می شود ، زیرا پیش بینی ها و براوردهایِ منطقی تا حدِّ ممکن و آگاهی داشتنِ کافی پیش از اقدام برایِ اجرایی ساختنِ یک تصمیم و انجامِ فعّالیّت به شکلِ خودکار سببِ دست یابیِ آدمی به احساسِ اطمینان و قدرت و همین امر دلیلِ آرامشِ فکری و خاطر جمعی در او می گردد.
اگر آدمی در زندگی با برنامه پیش برود و نیز کارهایِ اساسی را با سازماندهیِ مناسب انجام دهد دیگر دلیلی ندارد که نگران و مضطرب و دلواپس باشد و خود را ببازد و بیازارد.
برنامه ریزی باعثِ تقویتِ اراده و قدرتِ تصمیم گیریِ انسان به علّتِ عبور از عواملِ تحلیل دهنده و ضعیف و فلج کننده و پدید آمدنِ حسِّ اعتماد به نفس و قوّتِ قلب در او می شود.
برنامه ریزی حاصلِ احساسِ تعهّد ، نشانه یِ کوشایی و بیانگرِ فعلِ خواستن است ، اگر انسان مسئولیّت پذیری را نشناسد و از اراده یِ قوی و پشت کار برخوردار نباشد و نتواند در برابرِ عواملِ بازدارنده مقاومت و استقامت کند و از ایجادِ تغییرات بترسد بی تردید نمی تواند موفّق باشد.
آدمی در نتیجه یِ برنامه ریزی کم کم یاد می گیرد بخواهد ، بکوشد و برسد و برایِ نیل به اهدافِ زندگی حساب شده عمل نموده و شکیبا باشد و در برابرِ سختی ها و ناملایمات و فشارها استقامت به خرج دهد و تمرین کند جهتِ کسبِ هر چیزی اراده نموده و قدرت و قابلیّتِ تصمیم گیریِ قاطع داشته باشد.
برنامه ریزی همچنین موجبِ خوش بینی به آینده و امیدواری در انسان می گردد زیرا مسیرِ حرکتِ آدمی روشن شده و چشم اندازهایِ دلخواهِ او با طراحی هایِ حساب شده پیشتر (زودتر) در ذهن تداعی و خواسته هایش مشخّص گشته و به شکلی هدفمند در راستایِ آمالش گام برمی دارد و هر روز بیشتر به آرزوهایش نزدیک می گردد.
تمایل برایِ کامیابی و رسیدن به هدف انگیزه ای بسیار قوی جهتِ قدم نهادن در مسیرِ کامیابی می باشد ، اگر شخصی اندیشه هایِ تاریک و یأس آلود را به ذهنش راه دهد بی تردید در زندگی موفّق نخواهد بود و برعکس کسی که داریِ روحِ بلندی است به آینده امیدوار و خوش بین و به توانایی هایش ایمان دارد ، فاصله یِ خود تا پیروزی را قابلِ پیمودن ارزیابی می کند ، مدام در حالِ حرکت می باشد و با سختی ها مبارزه می نماید و راهش را سمتِ نتیجه یِ مطلوب می گشاید.
برنامه ریزی موجبِ خود نظام بخشی در انسان می شود و آدمی می آموزد که منظّم و دقیق و برنامه ریزی شده باشد و امور را شمرده و با حساب و کتاب انجام دهد و پیش از هر کار سازماندهیِ لازم را درباره اش اعمال سازد.
یکی از ویژگی هایِ اشخاصِ موفّق ، نظم داشتن در امور است ، انسانِ منظّم یعنی کسی که برنامه دارد و بی گدار به آب نمی زند ، باری به هر جهت نیست و نسنجیده و بی سازماندهی و مطالعه و پویش و ارزیابی سراغِ اموراتش نمی رود.
برنامه ریزی ارزیابی کردنِ خود را برایِ انسان آسان تر می کند و آدمی می تواند به راحتی مختصّات ، خصوصیّات و نیز کاراییش را در شرایطِ مختلف و طیِ فعّالیّت ها و حینِ انجامِ امور سنجیده و نقاطِ مثبت و منفی و ضعف ها و قوّت هایش را بشناسد و به توانمندی ها و کاستی هایش نمره دهد.
ارزیابی کردنِ خود به زبانِ ساده یعنی کمی ایستادن ، تأمل و بررسی نمودنِ مختصّاتِ وجودی و براوردِ تأثیراتِ کاری که انسان در حالِ انجام دادن است و به آن مبادرت می ورزد با در نظر گرفتنِ شرایطِ محیط و وضعیّتِ جاری بر رویِ آن (رویِ وجود.).
داشتنِ چنین مهارتی به آدمی کمک می کند تا به موقع ، محاسن و مشکلاتِ شخصی و فعّالیّتی که انجام می دهد را دریابد ، میزانِ پیشرفتِ امور را بر اورد نموده و در نهایت اگر لازم باشد برایِ افزایشِ بازدهیِ کار و کاهشِ مشکلات ، تغییراتی را در خود و برنامه یِ طراحی شده اش ایجاد نماید.
بزرگترین مزیّتِ برنامه ریزی هم این است که مدیریّت زمان را در پی دارد و انسان را ملزم می کند از اوقاتِ خود به عنوانِ یک داشته یِ مهم و ارشمند بهترین استفاده را نموده و جلویِ اتلاف و بیهوده گذشتنِ آن را بگیرد.
مدّت زمانِ زندگیِ بشر محدود و برگشت ناپذیر بوده و آدمی لازم است بیاموزد در قبالش مسئول و پاسخگو باشد و از کفرانِ نعمتی که در اختیارِ او جهتِ مشخّص نمودنِ درجه و مقام و شأن و جایگاهش قرار گرفته بپرهیزد.
انسان جهتِ استفاده یِ درست از وقتِ تحتِ اختیارش ناگزیر به برنامه ریزی است چرا که اگر برایِ اوقاتِ روزانه یِ خود طراحی نداشته باشد به طور غیرِ مستقیم می پذیرد هر چه پیش آید خوش آید و اغلب راحت طلبی و احمال کاری را با توجیه و بهانه هایِ بسیار می پسندد ، بنابراین سازماندهی نکردنِ درستِ امور و اتلافِ زمان ارمغانی ندارد جز آشفتگی و ناکامی هایِ مداوم و نیز اضطراب و سردرگمی و بلاتکلیفیِ همیشگی.
برنامه ریزی به شخص کمک می کند که از وقتِ خود بهتر استفاده کند و بهینه زندگی نماید و کارها در کنترل و تحتِ فرمانِ او باشد ، نه این که هر چه پیش آید خوش آید.
حال بهتر است به چند نکته درباره یِ برنامه ریزی اشاره شود که دانستنِ آنها بسیار مفید است :
1- برنامه بهتر است به صورت مکتوب باشد زیرا این امر از فشار و درگیریِ ذهن می کاهد و از پرداختنِ مداوم و مرورِ پی در پیِ کارها رهایش می سازد و تولیدِ استرس و اضطراب و نگرانی پایان می یابد و فضایش خالی و خلوت می گردد تا رویِ مراحلِ تعیین شده تمرکز نموده و آنچه باید را حینِ امورِ جاری دریافت کند و پیش بینی هایِ لازم را بنماید و نیروها را به کار در اورد ، تعمیم دهد و به استخراج و استنباط با آسودگیِ قابلِ قبول بپردازد .
2- بسیار نکوست که حینِ برنامه ریزی اهدافِ اساسیِ انسان روشن باشد.
انسان برایِ برنامه‌ریزی در کلیّه‌یِ فعّالیّت ها بهتر است اهدافِ دقیق و روشنی داشته باشد ، این مسأله بسیار حایزِ اهمیّت است زیرا شخص بهتر می تواند جوانبِ امر را در نظر گرفته و ملزوماتِ کار را پیش بینی کرده و درباره اش مطالعه نموده و براوردهایِ لازم را در خصوصِ امور بنماید.
آدمی می بایست برایِ خود روشن کند اهدافِ بلند‌مدّتِ و اهدافِ کوتاه‌مدّتش کدام است و سپس بر آن اساس مانور هایِ لازم را انجام داده و مواضعش را مشخّص سازد.
به طورِ مثال هدفِ بلند ‌مدّت برایِ ادامه یِ تحصیل قبولی در رشته‌یِ ....... دانشگاهی معروف و هدفِ کوتا ه ‌مدّت، مطالعه‌یِ فلان درس در این هفته و نیز تحقیقات و اطلاعاتِ مرتبطی که لازم است در آن مورد اتجام و کسب گردد.
اهدافِ بلند مدّت رسیدن به تناسبِ اندام در راستایِ کسبِ سلامتی و هدفِ کوتاه مدّت حذفِ خوراکی هایِ اضافه ، کم کردن کالری ، کاهش استفاده از موادِ روغنی ، انجامِ ورزش مداوم و انتخابِ بهترین نوعِ آن مطابقِ قابلیّت ها و علاقه و امکاناتِ موجود و کاهشِ تدریجیِ وزن با مطالعه و مشاوره گرفتن از متخصّصینِ امر در زمینه هایِ نامبرده شده.
3- بسیار راهبردی است که انسان اهداف خود را زمان‌بندی کند.
انسان بهتر است زمانِ دقیقی برای هر یک از اهدافِ کوتاه مدّتِ خود تعیین نماید ، مثلاً تعیین و پیش بینی (پیش بینیِ منطقی و بدونِ اینکه دچارِ فشارِ زمانی و اضطرار گردد.) کند انجامِ چه کاری را در چه مدّت زمانی به اتمام خواهد رسانید تا هر چه بیشتر در برابرِ ساعتِ تحتِ اختیارش مسئول گشته و بتواند خود را کنترل کرده و از هرز رفتن و مسامحه کاری و سحل انگاری هایش جلوگیری به عمل آورد.
4-آدمی لازم است تناسب میانِ کارها را رعایت کند.
در برنامه‌ریزی برایِ انجامِ کارها ، تناسب ، مسأله‌یِ مهمی قلمداد می گردد ، به عبارتی تنوع در انتخابِ امور نیز ضروری می باشد.
انسان لازم است جهتِ اجرایی ساختنِ درستِ برنامه هایش بینِ دو فعّالیّتِ سخت یک کارِ آسان قرار دهد و از پرداختن به کنشی به صورتِ مداوم و بی وقفه خودداری نماید (منظور اموری است که مدیریّتش از هر لحاظ تحتِ اختیارِ انسان است و از سویِ قوانینِ مربوط به محل کار تعیین نمی گردد.) .
5- انسان نمی بایستاستراحت را در برنامه‌ریزی خود فراموش کند.
لازم است انسانبینِ کارها به طورِ حتم زمانی را جهتِ استراحت در نظر بگیرد و به ازاءِ هر دو ساعت کارِ مفید یا مابینِ مراحلِ فعّالیّت ها مدّتِ کوتاهی را برای تجدیدِ قوا و احیایِ انرژی پیش بینی کند.
6- کارِ هر روز بهتر است همان روز انجام داده شود.
از دیر باز گفته اند کارِ امروز را به فردا میفکن زیرا همین امر باعث می گردد پس از مدّتی انسان به تنبلی و سحل انگاری عادت کرده و زندگیش پر از مواردی شود که رویِ هم انباشته گشته است و شخص نمی داند عقب افتاده گی هایش را کی و از کجا و چگونه به انجام برساند تا بتواند جوابگویِ مسئولیّت هایِ خود (مسئولیّت ها چه در قبالِ خود با دیگران.) در زمینه هایِ مختلف گردد.
7- انسان بهتر است در برنامه هایِ خود زمانی را به کارهایِ آزاد و امورِ غیر مترقّبه و رویدادهایِ پیش بینی نشده اختصاص دهد.
یک برنامه همیشه در حدِّ پیش بینی هایِ تئوری باقی می ماند و مهم اجرایی نمودنِ آن است ، آدمی برایِ این‌که احتمالِ انجامِ بی نقصِ طراحی هایش را افزایش دهد لازم است تا حدِّ امکان انعطاف‌پذیر سازماندهیش نماید.
به همین منظورشخص بهتر است در انتهایِ هر روز، مدّت زمانی را برای رویدادهایِ پیش بینی نشده در نظر بگیرد ، به این معنی که اگر نتوانست به هر دلیل طبقِ هدف‌گذاری‌ها کارهایش را به اتمام برساند آن را کنار گذاشته و سراغِ فعّالیّتِ بعدی برود و در انتها عقب‌ماندگی‌هایِ کوچکِ هر بخش را کنارِ هم جبران کند.
8- بهتر است در برنامه ریزی مرورِ کارهایِ روزِ بعد هم در نظر گرفته شود.
آمادگیِ ذهنی برایِ انجامِ کارهایِ آتی کمک می کند تا انسان هر چه بهتر مهیّا شده و به پیشوازِ امور رفته و راحت آنها را بپذیرد و به رتق و فتق شان مبادرت ورزد.
9- انسان لازم است وقتِ کافی برایِ مطالعه و ارزیابی و برنامه ریزی جهتِ هر کار و سپس انجامِ آن در نظر بگیرد.
هر چه میزانِ آگاهی یک انسان از کاری که می خواهد انجام دهد بالا رود و در آن زمینه اطلاعات و دانش پیدا کند بهتر می تواند خود را برایِ انجام دادنش به نحوِ احسند آماده نموده و در آن زمینه پیش از اجرایی ساختنش قوی گردد و از پسش براید.
10- آدمی لازم است شرایطِ خود را از هر حیث در برنامه ریزی ها لحاظ نماید.
در نظر گرفتنِ شرایطِ روحی و روانی و نیز آنچه در زندگیِ انسان از هر حیص واقعیّت دارد و روی می دهد و قابلِ پیش بینی است کمک می کند تا درصدِ اجرایی شدنِ دقیقِ یک برنامه هر چه بیشتر محقّق گردد و شخص بتواند با میزانِ مطلوب تری از موفّقیّت طراحی هایش را به معرضِ ظهور درآورد.
11- هر شخص لازم است با توجّه به توانمندیِ خود در هر کار برای آن زمانِ مناسبی را در نظر بگیرد و خود را با دیگران مقایسه نکند و کارهایش را با برنامه یِ سایرین مطابقت ندهد.
یکی از مشکلاتِ اساسی در امرِ برنامه ریزی این است که شخص با موضعِ رقابتی به سازماندهیِ کارها برایِ انجامشان می پردازد و سعی می کند امورش را بدونِ عقب افتادن از دیگران رتق و فتق سازد.
توانایی ها و قابلیّت ها و خصوصیّاتِ انسان ها با هم متفاوت اند و بهتر است در نظر داشت که هیچ دو شخصی نمی توانند کاری را به یک شکل و در مدّت زمانِ مشخّص و با سرعت عملی برابر به انجام برسانند.
*- نظم و انظباط برابر است با کاهشِ اضطراب و دودلی و افزایشِ تمرکز ، آرامش ، انگیزه ، امیدواری به آینده ، تقویّتِ اراده و اعتماد به نفس ، فرصتی برایِ شکوفاییِ ذهن و نیز جهت گرفتنِ هدفمندِ آن سویِ مقاصدِ اساسی ، صرفه جویی در وقت و انرژی ، تداوم یافتنِ حرکت سمتِ مقصود ، بهره مندیِ بهینه از منابع و امکانات ، مدیریّتِ راحت ترِ اوضاع ، آماده تر بون جهتِ مواجه یِ منطقی تر با وقایع و رویدادهایِ جاری و در نهایت وصولِ آسانترِ محصول.