هوش مصنوعی: منجی یا قاتل بشر؟

دو سال پیش استیون هاوکینگ به بی‌بی‌سی گفت کمال هوش مصنوعی یعنی زوال بشر.
او البته تنها نبود. چهره‌هایی چون ایلون ماسک و بیل‌ گیتس و استیو ووزنیاک هم پیش و پس از او در مورد پیشرفت هوش مصنوعی هشدار داده‌اند. اما تصویر پروفسور هاوکینگ آخرالزمانی‌تر از همه بود - دنیایی که روبات‌ها به این نتیجه می‌رسند دیگر نیازی به آدمیزاد ندارند.
هاوکینگ و دیگران می‌خواستند تلنگری به دنیا بزنند بلکه جهان به خود بیاید و ببیند علم کجا می‌رود. می‌خواستند دیگران هم در این بحث به دانشمندان بپیوندند - و دستکم در این هدف دوم موفق بودند.
اخیرا "مرکز آینده هوش" در دانشگاه کمبریج افتتاح شد، مرکزی که راه افتاده تا به پیامدهای هوش مصنوعی بپردازد. پروفسور هاوکینگ هم آنجا بود. می‌گفت: "خوشحالم که یکی حرف ما را جدی گرفت."
او با زبانی شفاف فرصت‌ها و تهدیدهای تکنولوژی را برشمرد، به بعضی دستاوردهای تازه از جمله در خودروهای بی‌راننده پرداخت، و البته از آینده گفت.
می‌گفت: "من معتقدم کاری که مغز می‌تواند بکند و کاری که یک کامپیوتر می‌تواند بکند، تفاوت اساسی ندارد. با این فرض، کامپیوترها در تئوری می‌توانند هوش انسانی را تقلید کنند و از آن پیشی بگیرند."
به باور پروفسور هاوکینگ، چنین پیشرفتی می‌تواند بیماری و فقر را از بین ببرد، حتی معضل تغییرات اقلیمی زمین را حل کند. در عین حال می‌تواند چیزهایی بیافریند که ما دوست نداشته باشیم: سلاح‌های خودمختار، بحران‌های اقتصادی، یا ماشین‌هایی که اراده داشته باشند و جلوی بشر بایستند.
می‌گفت: "خلاصه کلام اینکه، ظهور هوش مصنوعی می‌تواند بهترین یا بدترین اتفاق برای بشریت باشد. و ما هنوز نمی‌دانیم کدام خواهد بود."
مرکز تازه‌تأسیس دانشگاه کمبریج قرار است محلی باشد برای تحقیق در این باره. به همین یک پرسش پیش‌پاافتاده پاسخ بدهد کافیست: بالاخره هوش مصنوعی ما را می‌کشد یا نه.
از شوخی گذشته، مرکز آینده هوش جایی است که فیلسوف‌ها و روان‌شناس‌ها و وکیل‌ها و متخصصان کامپیوتر برای پاسخ به پرسش‌هایی عملی گرد هم می‌آیند.
به‌عنوان نمونه - پیش از آنکه به آنجا برسیم که روبات‌ها بخواهند تصمیم بگیرند بشر کلا مازاد است یا نه - باید فکر کنیم ببینیم خودروی بی‌راننده باید برای حفظ جان سرنشین برنامه‌ریزی شود یا حفظ جان عابر؟
از دیگر سخنرانان مراسم افتتاحیه پروفسور مگی بادن بود، از چهره‌های برجسته هوش مصنوعی در پنجاه سال گذشته.
او می‌گفت مدت‌هاست جای این بحث خالی است. اما نگران انقراض نوع بشر نبود. در واقع، تردید داشت که - آن‌طور که پروفسور هاوکینگ می‌گوید - با سرعتی عجیب به آینده هوش مصنوعی نزدیک می‌شویم.
دغدغه پروفسور بادن بیشتر تأثیر رومزه ماشینی شدن زندگی بود، مثلا بر سالخوردگان در ژاپن. می‌گفت آنها روزبه‌روز بیشتر از روبات برای مراقبت از بیماران و سا‌لخوردگان استفاده می‌کنند، و جامعه باید از خود بپرسد این کار انسانی است یا نه.
پروفسور بادن پس از دهه‌ها پژوهش در باره هوش مصنوعی، همچنان معتقد است روبات‌ها در کارهایی که هم‌دلی و هوش احساسی می‌طلبد نمی‌توانند جایگزین آدم بشوند. می‌گفت هوش مصنوعی ممکن است هزینه سرسام‌آور خدمات اجتماعی دولت‌ها را کم کند، اما آنها که به این کمک‌ها نیاز دارند ضرر خواهند کرد.
این صرفا یکی از مسايلی است که مرکز آینده هوش به آن خواهد پرداخت - مسئله‌ای که به نظر واجب‌تر از تهدید احتمالی ترمیناتور در دهه‌های آینده است.
روری سلن-جونز