هایکــو چیست ؟
سطر اول و سوم هركدام پنج هجا
و سطر دوم هفت هجا دارند. هايكو نه وزن دارد و نه قافيه و آرايه‌هاي كلامي در آن
به ندرت به كار مي‌رود.
حدود دو هزار سال پيش هايكو جزئی از يك فرم شعري
31 هجايي به نام تانكا بود كه از دو بخش تشكيل مي‌شد و معمولا آن را شاعران به
شيوه پرسش و پاسخ مي‌سرودند.
بخش نخست تانكا 17 هجا دارد و بخش دوم آن 14
هجا. تانكا به معني شعر كوتاه است و در مقابل آن چوكا قرار دارد كه به معني شعر
بلند است.
با اينكه در ژاپن به غير از تانكا و چوكا چندين
فرم شعري ديگر هم وجود دارد شعرهاي كوتاه محبوبيتشان بيش از بقيه است. در قرن
شانزدهم ميلادي به تدريج بخش 17 هجايي تانكا مستقل شد و آن را هاكايي يا هايكو
ناميدند.
هر هایکو بخشی خاص به نام گیگو
دارد که اشاره ای به فصل ، رنگ یا تصویری
خاص است.هایکودر ذهن خواننده تصویری می نگارد که معمولآ همان مقصود شاعر است .
در تاريخ ادبيات ژاپن چهار
هايكوسرا بيش از ديگران نام برآورده‌اند:
باشو,
بوسون,
ايسا,
شيكي.
اين چهار شاعر صاحب سبك, در خارج از ژاپن نيز
چهره‌هايي شناخته شده‌اند و بعضي از پژوهشگران و شرق‌شناسان اختصاصاً در مورد هنر
شاعري آنها تحقيق مي‌كنند. ماتسوئو باشو (1644 ـ 1694 م) بزرگترين و نام‌آورترين
شاعر هايكوسراي ژاپني محسوب مي‌شود. وي تا 41 سالگي بيشتر به سرودن اشعار هزل‌آميز
گرايش داشت و در دهه آخر عمرش بود كه مكتب باشو را در هايكو بنيان نهاد و شاگردان
متعددي تربيت كرد كه از ميان آنها ده شاعر كه به ده شاگرد باشو مشهور شدند در
اشاعه ويژگيهاي شعري او كوشيدند.
پيش از باشو كار هايكوسرايان بازي با كلمات بود
و همين امر باشو را بر آن داشت كه در اعتلاي هايكو بكوشد. معروفترين شعر باشو
هايكو ی ”بركه كهن“ است كه سرآغاز حركت انقلابي او در فرم هايكو بود و در تفسير آن
مقاله‌هاي متعددي منتشر شده است و بعضي معتقدند اين هايكو چكيده و لب لباب فلسفه
ذن است:
بــــركه كهــــن
جهيدن غـــوكــــي
آواي آب
**********
چند هایکو :
بعد از ظهر پاییزی
همسایه ام چگونه می گذراند ؟
نمی دانم
(باشو)
..............................