مبانی علم اقتصاد (2): مبادله

مبادله در اقتصاد مفهومی جهانشمول است که تمام افراد به نحوی درگیر آن هستند. همه ی ما دائماً در حال انجام مبادلاتی با محیط و افراد پیرامون خود هستیم. به شکلی که برای رسیدن به هدفی از هدف دیگری صرف نظر میکنیم؛ برای به دست آوردن چیزی، چیز ارزشمند دیگری را از دست میدهیم؛ برای به انجام رساندن امور، زمانمان را خرج میکنیم و گاهاً هم با انتخاب حالتی بینابینی سعی در ایجاد تعادل مابین هزینه ها و منافع داریم. برای نمونه خانواده ای که به جای خرید اتومبیل، منابع خود را خرج بازسازی خانه اش میکند یا جوانی که به جای اشتغال به دانشگاه میرود، در اصل در حال انجام مبادله هستند:
مبادله ی پول و زمان با کالا و خدمات
مشخصاً مبادله در اثر انتخاب های ما شکل میگیرد اما عمل تصمیم گیری و انتخاب تابع چه عواملی هستند؟
هزینه ی فرصت:ضرب المثل معروفی دراقتصاد هست که میگوید: نهار مجانی وجود ندارد! یعنی دستیابی به هر چیزی هزینه ای خواهد داشت. کشاورزی که به جای کشت پیاز در زمین خود پنبه میکارد، در ازای به دست آوردن پنبه، محصول دیگری که میتوانست برداشت کند، یعنی پیاز را از دست داده. به بیان دیگر هزینه ی فرصت ارزش زمان ما را مورد سنجش قرار میدهد. برای مثال کمتر مشاهده میشود یک ورزشکار حرفه ای تحصیلات بالایی داشته باشد، چرا که ورزشکار اگر زمان خود را به تحصیل اختصاص دهد، متحمل هزینه ی گزافی شده و درآمدی که از راه ورزش برایش حاصل میشده را از دست داده است.
منافع نهایی:اصولاً افراد با هدف با حداکثر رساندن منافعی که در آخر کار برایشان حاصل میشود، تصمیم گیری و انتخاب میکنند. برای مثال دانشجویی با مدرک لیسانس اگر بداند که با ادامه ی تحصیل در مدارج بالاتر به شغل، موقعیت و درآمد بهتری میرسد، به احتمال خیلی زیاد ادامه ی تحصیل را انتخاب میکند. البته این انتخاب هزینه هایی هم مانند: خرج تحصیلات، تجربه و اطلاعاتی که میتوانست در شغل دیگری کسب کند و ... در پی خواهد داشت. بنابراین عموماً منافع نهایی در تقابل با هزینه های نهایی سنجیده میشود.
انگیزه:عموم افراد تحت تأثیر انگیزه هایشان دست به عمل میزنند، پس به طور کلی با ایجاد انگیزه ی مثبت میتوان به فرآیند تصمیم گیری و انتخاب های افراد جهت داد. برای مثال راننده ای که میداند بستن کمربند ایمنی موجب حفظ جانش در تصادفات میشود، همیشه با بستن کمربند ایمنی رانندگی خواهد کرد. از طرفی با سازوکار متفاوتی میتوان از عامل انگیزه برای بر حذر داشتن افراد از برخی تصمیم گیری ها بهره برد. برای نمونه در مثال بالا راننده اگر بداند با نبستن کمربند ایمنی جریمه میشود، طبعاً با انتخاب بستن کمربند ایمنی از هزینه های احتمالی جلوگیری خواهد کرد.
بنابراین هرچند فرآیند تصمیم گیری، انتخاب و مبادله تحت تأثیر عوامل مختلفی صورت میگیرد اما همه ی این عوامل دارای یک وجه مشترک هستند:
رسیدن به بالاترین حد مطلوبیت با کمترین هزینه
آرمین اسدزاد
لینک قسمت اول